Formuliczność wypowiedzi
Według tzw. szkoły harwardzkiej, formuliczność jest jednym z wyznaczników stylu oralnego.
Formuła odnosi się do sposobu użycia języka.
Niewielka część formuł może być rozpoznana po budowie, ale większość różni się zewnętrznie od wyrażeń nieformulicznych.
Identyfikacja formuły wymaga wyjścia poza opis strukturalny.
Formuliczność łączy język poezji ustnej (folkloru) z żywą mową użytkową.
Formuła funkcjonuje nadawczo i odbiorczo.
„Światopogląd” formuły jest antyindywidualistyczny.
Formuła
· Milan Perry à formuła jest zespołem używanym regularnie, posiadającym określony wzorzec metryczny służący wyrażeniu jakieś konkretnej idei
· Albert Lord à formuła to podstawowy środek kompozycji
· Perry & Lord à formuła – jednostka leksykalno-syntaktyczno-rytmiczna à formuła jest tu podniesiona do rangi głównego kryterium oralności utworu – podstawowego środka kompozycji tekstu.
o Główne tezy:
§ Trójaspektowa definicja formuły jako jednostki merytoryczno-leksykalno-semantycznej mówi, że formuła to grupa słów używana regularnie w tożsamych warunkach metrycznych dla wyrażenia określonego pojęcia.
§ Formuły są odcinkami tekstu budowanymi według identycznych schematów metrycznych i składniowych.
§ Formuła odróżnia teksty ustne od pisanych.
§ Funkcją formuły jest ułatwienie śpiewakowi wykonania/tworzenia tekstu.
§ Klucz do identyfikacji formuły znajduje się w sferze pragmatycznej, w sposobie użycia jednostek języka.
· Michaił Mejłach à formuła to wyrażenie o strukturze molekularnej, złożone z: centralnego leksemu (słowa kluczowego) i związanych z nim elementów składniowych zmiennych do pewnego stopnia.
· Otto Jespersen à formuła to zastygła konstrukcja językowa, zleksykalizowana, traktowana integralnie.
o Istnieje problem zmienności formuły.
o Generatywizm formuły – skupienie uwagi na sytuacji komunikacyjnej nadawcy, wyjście od mechanizmu komponowania tekstu i pokazanie roli formuły w tym procesie.
Rozwój formuliczność
(Lord)
3 etapy
1. Przyswajanie formuły przez wykonawcę
2. Pierwsze próby wykonawcze, dostrzeganie, wychwytywanie obecności formuł w wypowiedziach innych
3. Używanie formuł z pewną świadomością, modyfikowanie ich i włączanie w konteksty
klisze językowe (Piermiakow) – pojedyncze słowa, związki frazeologiczne, przysłowia, większe jednostki, np. bajki, opowieści, anegdoty funkcjonujące „nadawczo” i „odbiorczo”. Ułatwiają konstruowanie i przyswajanie wypowiedzi.
słowa klucze – podobnie jak stereotypy stanowią wyznaczniki wspólnego obrazu świata. Przywołują wiedzę wspólną dla mówiącego i słuchacza. Odsyłają do wartości wspólnot komunikacyjnych i są bogate w konotacje.
stereotypy – ustabilizowane, utrwalone w pamięci zbiorowej połączenie (etnolingwistyka). Na stereotypach bazują mechanizmy mnemoniczne.
TOPIKI: dobra matka kocha dziecko
FORMUŁY: kukułcze jajo
IDIOMY: wieszać na kimś psy
Frazeologia nadawcy
(Uriel Weinreich)
2 klasy pojęciowe
1. Stereotypów – związki wyrazowe reprodukowane z pamięci bez zmian lub odświeżeń.
2. Konstrukcji – związki wyrazowe tworzone przez nadawcę w procesie syntezy.
Dympna