Budowa skóry.doc

Magdalena Bazan

Przedmiot: Kosmetologia

Kierunek: Technik usług kosmetycznych

Rok szkolny:2009/2010

Temat: Budowa i funkcje poszczególnych warstw naskórka

Skóra jest największym narządem ludzkiego ciała. Stanowi zewnętrzną powłokę ciała oddzielającą organizm od środowiska zewnętrznego. Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Najgrubsza skóra znajduje się na karku, grzbiecie, na podeszwach stóp i dłoniach. Grubość skóry zależy także od wieku i płci. Pod skórą leży warstwa tkanki łącznej, nazywana tkanką podskórną. Skóra jest narządem
o budowie złożonej, warstwowej, przystosowanym do pełnienia wielu czynności .Osłaniając organizm od zewnątrz umożliwia ona jego kontaktowanie ze światem zewnętrznym.
Dzięki swej znacznej powierzchni, wysokiemu stopniu zróżnicowania anatomicznego oraz swoistości czynności biologicznych skóra jest narządem bezwzględnie niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu jako całości. W okolicach naturalnych otworów ciała skora przechodzi w błonę śluzową odpowiednich układów (pokarmowy ,oddechowy ,moczowy , narządy płciowe ) .

W skórze wyróżnia się następujące warstwy: naskórek, skórę właściwą i tkankę podskórną. Każda warstwa spełnia określoną funkcję w procesie ochrony organizmu przez skórę przed drobnoustrojami i substancjami z zewnątrz, które mogą mu zaszkodzić.

FUNKCJE SKÓRY
o Chroni ustrój przed utratą wody, elektrolitów i układów wielocząstkowych.
o Stanowi barierę oporową, chroniącą przed napływającymi z zewnątrz szkodliwymi bodźcami zarówno fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi.
o Bierze udział w regulacji cieplnej organizmu dzięki kurczeniu się i rozszerzaniu łożyska naczyniowego oraz wydzielania się potu.
o Jest narządem czucia w zakresie dotyku, ciepłoty, bólu i świądu.
o Nadaje ciału postać i kształt.
o Jej powierzchnia posiada właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.
o Zmiany łożyska naczyniowego skóry regulują ciśnienie krwi.
o Jest organem wydzielającym za sprawą obecności gruczołów łojowych i potowych.
o Wytwarza struktury keratynowe – włosy, paznokcie.
o Stanowi zapasowy zbiornik ustrojowy wody, elektrolitów, białek, tłuszczy, węglowodanów i witamin – bierze udział w metabolizmie tych związków.
o Decyduje o barwie ciała przez wytwarzanie melaniny, mechanizm rozszerzenia naczyń krwionośnych i keratynizację.
o Wytwarza wit. D .
o Bierze udział w regulacji równowagi wodno – oddechowej.
o Bierze udział w procesach odpornościowych organizmu.
o Bierze udział w czynności resorbcyjnej (wchłanianie przez skórę).

Naskórek możemy podzielić na dwie strefy; żywą (w której powstają nowe komórki
i podlegają dalszym przemianom) i martwą, gdzie komórki są już silnie spłaszczone, bez jąder, martwe (zwane inaczej korneocytami). Oddziela je od siebie warstwa ziarnista, w której rozpoczyna się proces keratynizacji. W naskórku nie mamy naczyń krwionośnych, stąd też wszystkie potrzebne substancje odżywcze czerpane są z krwi krążącej w naczyniach warstwy brodawkowej skóry właściwej. Im większa powierzchnia brodawek i ich lepsze ukrwienie tym więcej substancji odżywczych wędruje do komórek naskórka i tym sprawniej zachodzą procesy przemiany materii. Niestety powierzchnia warstwy brodawkowej wraz z wiekiem ulega spłaszczeniu, zmniejsza się również liczba brodawek, co niekorzystnie wpływa na stan komórek naskórka. Naskórek ulega nieustannemu złuszczaniu. Z jego powierzchni usuwane są pojedyncze lub połączone w grupy korneocyty. Te usunięte z powierzchni skóry, zastępowane są natychmiast nowymi komórkami rogowymi. Zdrowy naskórek powinna cechować równowaga pomiędzy złuszczaniem a tworzeniem nowych komórek, czyli liczba keranocytów powinna być stała. Z punktu kosmetologicznego naskórek jest najważniejszą warstwą skóry. Większość wykonywanych zabiegów odżywczych, nawilżających, uelastyczniających jest skierowana na polepszenie kondycji naskórka. To właśnie on w dużej mierze decyduje o przenikaniu substancji czynnych, poziomie nawilżenia oraz o jej wyglądzie. Z anatomicznego punktu widzenia naskórek (epidermis) jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, którego powierzchowne komórki ulegają stopniowej keratynizacji. na powiekach (ok. 0.5 mm), a najgrubszy występuje na stopach (ok. 1.5 mm).

Naskórek jest aktywną biologicznie częścią skóry, a to oznacza, że stale zachodzą w nim procesy tworzenia i przebudowy komórek. Nie jest on warstwą jednorodną, składa się
z różnych komórek połączonych ze sobą desmosomami. Poszczególne wyspecjalizowane komórki tworzą oddzielne warstwy, w których zachodzą różne procesy metaboliczne.

To właśnie on decyduje o przenikaniu substancji czynnych, poziomie nawilżenia oraz o jej wyglądzie. Gdybyśmy wyobrazili sobie nasz naskórek jako fabrykę to kolejne warstwy skóry mogły by być określone jako poszczególne działy wyspecjalizowane w określonej produkcji.

Naskórek jest utworzony z następujących warstw (od zewnątrz) :

·         Warstwy rogowej (stratum corneum)

·         Warstwy jasnej(stratum lucidum) ? dotyczy stóp i dłoni

·         Warstwy ziarnistej (stratum granulosum)

·         Warstwy kolczystej (stratum spinosum)

·         Warstwy podstawnej (stratum basale)

Rodzaje komórek naskórka:
- keratynocyty (kilka warststw)
- melanocyty z licznymi wypustkami
- warstwa komórek Langerhansa (warstwa jasna) jasna)
- komórki nerwowe Merkela (niewidoczne na rysunku).

Warstwa podstawna (rozrodcza – stratum basale)- to najgłębsza warstwa naskórka.
Ma zdolność tworzenia nowych komórek, które zastępują złuszczone. Warstwa podstawna zbudowana jest ze ściśle przylegających do siebie komórek, o wydłużonych zasadochłonnych jądrach, które połączone są ze sobą i z komórkami warstwy kolczastej za pomocą tzw. desmosomów. W tej warstwie znajdują się również komórki wytwarzające barwnik, tzw. melanocyty, które są odpowiedzialne za pigmentację skóry. Znajdują się tu też komórki Langerhansa -odpowiedzialne za mechanizmy odpornościowe, oraz komórki Merkela, połączone z zakończeniami nerwowymi naskórka. Proces przejścia nowo narodzonej komórki warstwy rozrodczej do rogowej trwa około 30 dni. Z wiekiem proces ten wydłuża się i może trwać nawet 60 dni. Podziały są nieregularne, gdyż pewna ilość komórek utraciła już zdolność do podziałów. Komórki warstwy twórczej - niedożywione i niedotlenione, spowalniają mechanizm podziałów. Jednak okres przejścia komórki warstwy rozrodczej do rogowej może być znacznie krótszy a nawet przyspieszony (może trwać zaledwie kilka dni).
Taka wzmożona proliferacja naskórka występuje w łuszczycy.

Komórki warstwy podstawnej łączą się z błoną podstawną – półdesmosomami. A ze sobą za pomocą desmosomów.

Błona podstawna (membrana basalis)

Błona podstawna jest wyspecjalizowaną, integralną strukturą pomiędzy skórą właściwą,
a naskórkiem. Ma przebieg falisty i zbudowana jest z:

·         Blaszki jasnej (lamina lucida) głównym jej składnikiem jest laminina (glikoproteina łącząca integryny komórek z kolagenem typu IV, entaktyną i GAG) poprzez połączenie za pomocą hemidesmosomów, znajdują się na niej keratynocyty

·         Blaszki gęstej (lamina densa) utworzona głównie z kolagenu, który ma 30 nm średnicy i 0.1 2 m grubości

·         Blaszki siateczkowatej (lamina reticularia)

·          

Melanocyty (z gr. melas, melanos – czarny + kytos – komórka) – komórki pigmentowe wytwarzające w procesie melanogenezy ciemny barwnik – melaninę. Występują w warstwie podstawnej naskórka, a także w tęczówce i naczyniach oka. Ilość melanocytów w naskórku różnych ras ludzi jest podobna, różnią się intensywnością syntezy melaniny. Pod wpływem ultrafioletowego promieniowania słonecznego melanocyty mogą przekształcić się w komórki nowotworowe czerniaka.

Melanocyty posiadają charakterystyczne długie, liczne wypustki cytoplazmatyczne,
w których znajdują się owalne ciałka zawierające pigment – melanosomy (tzw. ciałka melaninowe). Melanosomy gromadzone są w cytoplazmie i przekazywane są do komórek warstwy kolczystej. Warstwa podstawna i kolczysta tworzą żywy, czynny metabolicznie naskórek, zdolny do podziału komórek

Warstwa kolczysta(stratum spinosum) - jest zbudowana z kilku rzędów wielobocznych komórek, które ulegają spłaszczeniu w kierunku powierzchni skóry. Przestrzenie międzykomórkowe wypełnione są substancją mukopolisacharydowo-białkową tzw. desmogleiną, która cementuje ze sobą przylegające do siebie desmosomy. Warstwa ta jest konstrukcją oporową nadającą skórze spoistość i jędrność. Powyżej tej warstwy rozpoczyna się proces keratynizacji. Warstwę podstawną i kolczystą określa się warstwą Malphigiego.

Jest warstwą składającą się z 5-10 warstw czternastościennych komórek, nie przylegających ściśle do siebie, zaopatrzonych w jądro. Patrząc na preparaty histologiczne odróżnimy tą warstwę od pozostałych między innymi po tym, że jest to najgrubsza część naskórka. Spróbujmy sobie wyobrazić, iż komórki warstwy kolczystej są w ciągłym ruchu, stale są wypychane ku górze przez dzielące się u podstawy naskórka komórki warstwy podstawnej. Wieloboczne komórki warstwy kolczystej spłaszczają się stopniowo ku powierzchni
W górnych częściach tej warstwy dochodzi do zaniku jąder.

W tej warstwie keratynocyty syntetyzują cytokeratyny oraz odkładają w cytoplazmie pęczki filamentów pośrednich cytokeratynowych. W ziarnistościach lamelarnych znajdują się prekursory lipidów międzykomórkowego cementu. Są to głównie fosfolipidy, sterole, glukoceramidy, enzymy:

-fosfatazy

-lipazy

-proteazy

-glikozydazy

Warstwa ziarnista(stratum granulosum) jest warstwą utworzoną z 3-4 rzędów komórek
w okolicach dłoni i stóp i 1-2 rzędów komórek w pozostałych okolicach ciała. Nazwa tej warstwy pochodzi od ziarnistości układających się wokół jądra zawierających keratohialinę. Warstwa ziarnista składa się z wielu wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jadrach wypełnionych ziarnami keratohialiny, które biorą udział w procesie wytwarzania białka keratynowego. Charakterystyczne dla tej warstwy są ciałka Odlanda zwane ciałkami blaszkowatymi, które kształtują cement międzykomórkowy. Ziarnistości lamelarne zmieniają swój skład: wzrasta stężenie steroli i zmniejsza się ilość fosfolipidów. Powoli następuje przekształcanie keratynocytu w korneocyt. Profilagryna przekształca się w filagrynę . Ostateczny rozkład filagryn prowadzi do powstania NMF (natural moisturizing factor) - naturalnego czynnika nawilżającego.

Białka i blaszki glikolipidów znajdujące się w warstwie ziarnistej wydostają się z komórek tworząc barierę Reina – związek białkowo – lipidowy .Jest ona widoczna przy badaniu
i określa stopień przepuszczalności naskórka. Warstwy naskórka znajdujące się pod barierą Reina są bogate w wodę(70%). A powyżej są ubogie w wodę (10%). Bariera ta nie jest przepuszczalna dla wody dzięki czemu zatrzymuje ją w skórze, woda również nie może wniknąć do skóry, jest to jedynie możliwe w postaci pary wodnej

Warstwa jasna (stratum lucidum) - leży tuż pod warstwą rogową. Komórki tej warstwy są już silnie spłaszczone, zawierają białko załamujące światło zwane eleidyną. Stąd też warstwa ta jest nieprzepuszczalna dla światła. Jest to warstwa występująca w naskórku grubym (skóra stóp i dłoni). Warstwa jasna jest widoczna w postaci białej smugi na granicy warstwy ziarnistej i zrogowaciałej, która załamuje podwójnie światło. W tej warstwie zawarta jest eleidyna - ciałko białkowe, produkt przejścia ziarenek keratohialiny w stan półpłynny. W keratynocytach nie występują już jądra komórkowe, jednakże można zauważyć połączenia pomiędzy komórkami za pomocą desmosomów

Warstwa rogowa(stratum corneum) - składa się ze spłaszczonych komórek pozbawionych jąder – korneocytów. Komórki te mają kształt spłaszczonych blaszek (ok. 15-20 rzędów) ułożonych jedna na drugiej. wypełnionych białkiem keratyną oraz naturalnym czynnikiem nawilżającym. Keratyna chroni przed promieniowaniem, przed czynnikami chemicznymi i mechanicznymi, wiąże wodę zapobiegając jej ucieczce. Korneocyty leżące głębiej przylegają do siebie a te na powierzchni złuszczają się. Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz lipidowy, którego obecność ma duże znaczenie dla utrzymania właściwego nawodnienia tej warstwy a tym samym skóry.

Jest to warstwa powstała w skutek przemian zachodzących w niższych warstwach naskórka.

W warstwie tej znajdują się glikolipidy które nie przepuszczają wody. Komórki tej warstwy stale złuszczają się

Warstwa rogowa składa się z dwóch części:

-Części zbitej(stratum compactum)

-Części złuszczającej się (stratum disjunctum)

Część zbitą warstwy rogowej tworzą korneocyty zanurzone w spoiwie lipidowym. Korneocyty zbudowane są rdzenia, w którego skład wchodzą: keratyna, proteiny, związki hydrofilowe, woda, oraz z koperty białkowo-lipidowej. Keratyna w warstwie zrogowaciałej stanowi aż 50%. Może on występować jako keratyna miękka i twarda.

Czas przejścia (,,TOT- turnover time``) - czas potrzebny do przejścia komórki z warstwy podstawnej do jej przekształcenia i złuszczenia. Fizjologicznie ok. 26-28 dni. W obrębie błon śluzowych jest znacznie krótszy- 5 dni, co warunkuje szybkie gojenie się ran.

Dzienna ilość złuszczonego naskórka wynosi 6 - 14g, rozległe patologiczne zatłuszczenie może spowodować zubożenie ustroju w białko.

·         ortokeratoza - prawidłowe rogowacenie i złuszczenie komórek.

·         hyperkeratoza - nadmierne rogowacenie prawidłowe przekształcanie komórek.

·         parakeratoza - nieprawidłowe przekształcanie, skrócenie (tot do 4-5 dni) pominięcie warstwy ziarnistej, komórki warstwy rogowej zawierają przetrwałe jądra komórkowe.

·         dyskeratoza - nieprawidłowe rogowacenie często pojedynczych komórek. komórki rogowacieją już w warstwie kolczystej, lub przechodzą w inne z pominięciem postaci pośrednich.

Bibliografia:

·         Anatomia człowieka – Adam Bochenek, Michał Reicher, PZWL, 1990

·         Dermatologia Praktyczna; lekarze dermatolodzy: Małgorzata Opalińska, Katarzyna Prystupa, Wadim Stąpór, Wyd.Lek. PZWL 1997

·         Encyklopedia zdrowej skóry, wyd. WAB, 1996

·         www.kosmetologia.com.pl

1