zab tworcze.pdf

praktyka szkolna

PRACA KONKURSOWA – TRZECIA NAGRODA

Z a b a w y t w ó r c z e

Potrzeba analizowania rangi zabawy twórczej i jej wa˝noÊci w uspo∏ecznieniu

oraz kszta∏towaniu kreatywnej postawy dziecka sta∏a si´ dla mnie powodem

opracowania cyklu zaj´ç dydaktycznych.

■

ANNA SZAL

Zabawy sk∏ada∏y si´ z nast´pujàcych stra-

tegii dzia∏ania (niekoniecznie w podanym

porzàdku).

A. Rozgrzewka, czyli krótkie fizyczne lub

umys∏owe, pisemne lub ustne çwiczenie, któ-

re pozwala uczestnikom skoncentrowaç si´

na postawionych im zadaniach i s∏u˝y wytwo-

rzeniu wi´zi w grupie.

B. Wprowadzenie obejmuje czynnoÊci s∏u˝à-

ce przygotowaniu zabawy, przedstawieniu jej

celu oraz stworzeniu atmosfery ˝yczliwoÊci

i szacunku, mo˝liwoÊç wyboru materia∏ów

i miejsca dzia∏ania.

C. Podj´cie aktywnoÊci twórczej – obejmuje

swobodnà, twórczà prac´ dzieci.

D. Podsumowanie – umo˝liwia uczestnikom

przemyÊlenie i nazwanie tego, czego si´ na-

uczyli i doÊwiadczyli. Pozwala na zaprezento-

wanie w∏asnej pracy, w∏asnego pomys∏u roz-

wiàzania problemu.

czà powinno si´ rozwijaç przede

wszystkim w toku lekcyjnym poprzez

zabawy twórcze, które sà jednym z przeja-

wów dzia∏alnoÊci cz∏owieka.

Ca∏y cykl zaj´ç ma form´ eksperymentu.

Poprzedzajà i koƒczà go badania. Analiza

porównawcza pomi´dzy badaniami poczàt-

kowymi a koƒcowymi ma wykazaç, czy za-

proponowane zabawy majà wp∏yw na aktyw-

noÊç twórczà dziecka i jego uspo∏ecznienie.

Cykl sytuacji dydaktycznych zosta∏ zapla-

nowany na ca∏y rok szkolny 2003/2004, dlate-

go umieÊci∏am tylko wyniki prac dzieci klasy

drugiej uzyskane z zabawy „Rym dany”.

Aby stymulacja wyobraêni by∏a najpe∏-

niejsza, a dzieci spontanicznie podejmowa∏y

aktywnoÊç twórczà, w trakcie prowadzenia

zaj´ç uwzgl´dni∏am ró˝ne rodzaje zabaw

twórczych. Stara∏am si´ zaktywizowaç ró˝ne

sfery dzia∏alnoÊci dzieci:

Sfer´ werbalnà – stosujàc uk∏adanie ry-

mowanych wierszy, opowiadaƒ lub stawiajàc

nietypowe pytania.

Sfer´ percepcyjnà – gdy dzieci rysowa∏y,

malowa∏y.

Sfer´ ruchowà – proponujàc zabawy.

CE¡ MYÂLENIE

Podczas prowadzenia zaj´ç kierowa∏am

si´ dyrektywami post´powania nauczyciela

z dzieçmi wed∏ug Torrance’a.

1. „Ceƒ myÊlenie twórcze, gdy˝ dzieci bardzo

szybko uczà si´ tego, co si´ u nich ceni.

2. Zach´caj do manipulowania przedmiota-

mi, gdy˝ ma∏e dziecko wykazuje tendencje

9/2004

613

U wa˝am, ˝e wyobraêni´ i postaw´ twór-

praktyka szkolna

do operowania przedmiotami, badania ich,

co stanowi podstaw´ innowacyjnoÊci.

3. Wspieraj innowacyjne uczenie si´ dziecka,

gdy˝ sprzyja to podtrzymaniu jego ciekawo-

Êci i ch´ci zdobywania wiedzy.

4. Ucz tolerancji wobec nowych idei i twór-

czych osobowoÊci, gdy˝ takie podejÊcie chro-

ni jednostk´ twórczà przed uniformizacjà je-

go samego, jego zachowaƒ i poglàdów.

5. Strze˝ si´ przed narzucaniem sztucznych

schematów, gdy˝ hamujà one wa˝ne elemen-

ty aktywnoÊci twórczej dziecka, do których

zalicza si´: wolnoÊç i swobod´ dzia∏ania oraz

mo˝liwoÊci wyboru.

6. Twórz i utrwalaj twórczà atmosfer´, która

charakteryzuje si´ przyzwole-

niem, nieskr´powaniem, poczu-

ciem bezpieczeƒstwa, brakiem

l´ku, wspólnà pracà, elastyczno-

Êcià dzia∏ania.

7. Stwarzaj sytuacje wymagajà-

ce twórczego myÊlenia w myÊl

sentencji „Potrzeba matkà wy-

nalazków”.

8. Zapewniaj dzieciom okresy

wzmo˝onej aktywnoÊci oraz

wzgl´dnego spokoju, w ten sposób mo˝esz

rozwinàç potencja∏ ka˝dej osobowoÊci: tej,

która potrzebuje samotnoÊci, i tej, której ak-

tywnoÊç wymaga obecnoÊci innych.

9. Utrwalaj zwyczaj pe∏nej realizacji pomy-

s∏ów, gdy˝ idea to nie wszystko. Trzeba po-

mys∏ sprawdziç w praktyce i wtedy mo˝na

poprawiç i udoskonaliç, co stanowi bodziec

do kolejnej twórczej inicjatywy podejmowa-

nej przez dziecko.

10. Wychowaj siebie na nauczyciela o otwar-

tym umyÊle, gdy˝ decydujàcym czynnikiem

rozwijania twórczej aktywnoÊci dziecka jest

osoba i zachowanie nauczyciela”.

pokonania. Celem tej zabawy by∏o samo-

dzielne stworzenie przez ka˝de dziecko ry-

mowanego wierszyka oraz wdra˝anie do

uwa˝nego s∏uchania kole˝anek i kolegów.

Ka˝de spotkanie rozpoczyna∏o si´ od zebra-

nia w grupie i rozmowy na temat samopoczu-

cia dzieci; równie˝ inspirowano je, czytajàc

wiersze ró˝nych autorów. Natomiast koƒczy-

∏o si´ prezentacjà prac dzieci oraz ustnà oce-

nà przez kole˝anki i kolegów, jak równie˝

przez nauczyciela.

Aby nadaç rytm pracy, zastosowano me-

tod´ „burzy mózgów”. Ka˝dy wypowiada∏

jedno s∏owo, do którego pozosta∏e dzieci

tworzy∏y rymy. Nast´pnie ka˝de dziecko wy-

obra˝a∏o sobie, ˝e jest poetà.

• W etapie pierwszym za-

bawy „Rym dany” dzieci otrzy-

ma∏y kartki z napisanymi na

nich rymami oraz tytu∏em wier-

sza (tytu∏: Na ∏àce , rym: krowa –

kolorowa, kwiatki – bratki , s∏ow-

nictwo bliskie Êrodowisku ˝ycia

dzieci). Zadaniem dzieci by∏o

dopisaç zdania tak, aby powsta∏

wiersz.

• W etapie drugim „Rym dany” dzieci

otrzyma∏y kartki z rymami ( wieje – Êmieje,

drzewa – Êpiewa ). W etapie tym wprowadzo-

no utrudnienie polegajàce na wymyÊleniu ty-

tu∏u wiersza, a co za tym idzie – tematu wier-

sza. Zadaniem dzieci by∏o dopisanie zdaƒ

tak, aby powsta∏ wiersz.

• W trzecim etapie zabawy „Rym dany”

dzieci otrzyma∏y kartki z tytu∏em wiersza

oraz rymami (tytu∏ wiersza: Moja planeta ry-

my: t´czowa – g∏owa, zadowolona – rozpro-

mieniona ). W etapie pojawi∏o si´ utrudnie-

nie polegajàce na wprowadzeniu s∏ownictwa

odleg∏ego dziecku, odbiegajàcego od rzeczy-

wistoÊci oraz na wprowadzeniu rymów,

pomi´dzy którymi brak zwiàzków. Zadaniem

dzieci by∏o dopisanie rymów tak, aby posta∏

wiersz.

• W etapie czwartym zabawy „Rym dany”

dzieci otrzyma∏y kartki z rymami ( czarownica

– piwnica, krzyki – ryki, mamuty – buty ).

W tym etapie utrudnieniem by∏o s∏ownictwo

oderwane od rzeczywistoÊci, brak zwiàzku

Zabawa „Rym dany”

Pierwszà podj´tà formà pobudzania ak-

tywnoÊci twórczej dziecka oraz jego uspo-

∏ecznienia by∏o zastosowanie zabawy polega-

jàcej na tworzeniu wierszy pod nazwà „Rym

dany”. Zabawa ta przebiega∏a w pi´ciu eta-

pach. W ka˝dym kolejnym etapie zosta∏

wprowadzony nowy, trudniejszy problem do

614

˚ycie Szko∏y

praktyka szkolna

pomi´dzy grupami rymów, wymyÊlenie tytu-

∏u wiersza. Dodatkowo ka˝dy z uczestników

zabawy móg∏ samodzielnie dopisaç wymyÊlo-

ne przez siebie rymy. Zadaniem dzieci by∏o

dopisanie zdaƒ tak, aby powsta∏ wiersz.

• Piàty etap zabawy „Rym dany” to taka

jej cz´Êç, w której dzieci otrzymujà puste

kartki. Zadaniem dzieci by∏o samodzielne

napisanie wiersza, czyli wymyÊlenie rymów,

tytu∏u oraz dopisanie zdaƒ.

nie oraz nabywanie umiej´tnoÊci cierpliwego

czekania na swojà kolej.

• W pierwszym etapie zabawy „Rozmo-

wa” zadaniem dzieci by∏o odpowiedzieç na

pytanie „Co Ci powiedzia∏o drzewo, które

zasypia na zim´?” Ka˝de dziecko przyk∏ada-

∏o ucho do pnia drzewa i stara∏o si´ „wys∏u-

chaç jego g∏osu”.

• Drugi etap zabawy „Rozmowa” pole-

ga∏ na udzieleniu przez dzieci odpowiedzi na

pytanie „Co powiedzia∏ Ci p∏atek Êniegu,

który w∏aÊnie spad∏ z chmury?” Wa˝nym mo-

mentem w zabawie by∏ kontakt z naturà,

oglàdanie p∏atków Êniegu pod szk∏em po-

wi´kszajàcym, opisywanie jego wyglàdu.

• W ostatnim, trzecim etapie zabawy

„Rozmowa” dzieci odpowiada∏y na nietypo-

we pytanie, mianowicie „Co by by∏o, gdyby

drzewa ros∏y do góry korzeniami?” Tym

razem wypowiedziom dzieci towarzyszy∏o

oglàdanie korzenia drzewa, jego dotykanie,

opisywanie.

W strukturze prowadzonego ekspery-

mentu mieÊci∏o si´ równie˝ pobudzanie ak-

tywnoÊci twórczej dziecka oraz jego uspo-

∏ecznienia obrazem, czyli tworzenie prac pla-

stycznych.

Podobnie jak w poprzednich zabawach

niezmiernie wa˝nà role odgrywa∏a radosna

atmosfera, która na zaj´ciach plastyki zosta-

∏a spot´gowana przez dêwi´ki muzyki ta-

necznej i powa˝nej (z nagraƒ na taÊmie ma-

gnetofonowej).

Zabawa „Moje opowiadanie”

Drugà podj´tà formà pobudzenia aktyw-

noÊci twórczej dziecka by∏o zastosowanie za-

bawy polegajàcej na u∏o˝eniu przez dzieci

w∏asnego opowiadania z podanych wyrazów,

których kolejnoÊç nie mog∏a byç zmieniona,

pod nazwà „Moje opowiadanie” w dwóch

etapach.

Celem tej zabawy by∏o u∏o˝enie w∏asnego

opowiadania oraz kszta∏cenie umiej´tnoÊci

stosowania si´ do regu∏ obowiàzujàcych

w zabawie.

• W etapie pierwszym zabawy „Moje

opowiadanie” zosta∏o wykorzystane s∏ownic-

two bliskie dzieciom ( droga, obiad, kara,

s∏oƒce, serce ). Zadaniem dzieci by∏o u∏o˝enie

opowiadania tak, aby nie zmieniç kolejnoÊci

podanych wyrazów.

• W drugim etapie zabawy „Moje opo-

wiadanie” dzieci pracujà, pos∏ugujàc si´ wy-

razy sprawiajàce trudnoÊci w powiàzaniu ich

w logicznà ca∏oÊç ( noc, most, dym, piosenka,

dom ).

Zabawa „Rozmowa”

Kolejnà podj´tà fazà pobudzenia aktyw-

noÊci twórczej dzieci oraz ich uspo∏ecznienia

by∏o przeprowadzenie zabawy o nazwie

„Rozmowa”, która polega∏a na udzielaniu

przez dzieci odpowiedzi na nietypowe pyta-

nia. Zabaw´ przeprowadzono w trzech

etapach. Wa˝nym elementem tej zabawy by∏

kontakt dzieci z naturà (wycieczka). Zada-

niem uczniów by∏o udzielenie ciekawej, nie-

typowej odpowiedzi na zadane przez nauczy-

ciela pytanie.

Celem zabawy „Rozmowa” by∏o udziele-

nie oryginalnej odpowiedzi na zadane pyta-

Zabawa „Wynalazca”

Zabawa „Wynalazca” polega∏a na prze-

twarzaniu znaków graficznych oraz konstru-

owaniu maszyn, pojazdów. Dzieci korzysta∏y

z ró˝norodnych materia∏ów plastycznych.

Zabawa „Wynalazca” przebiega∏a w trzech

etapach.

Celem tej zabawy by∏o stworzenie pracy

plastycznej w∏asnego pomys∏u, nietypowej,

oryginalnej, oraz nabywanie przez dzieci

umiej´tnoÊci dzielenia si´ przyniesionymi

przez siebie materia∏ami plastycznymi.

Punktem wyjÊcia zabawy „Wynalazca”

w pierwszym etapie by∏ kolorowy znak gra-

ficzny, a jego przeróbka polega∏a na wykona-

9/2004

615

praktyka szkolna

niu rysunku stanowiàcego kontynuacj´ dane-

go znaku. Ka˝de dziecko otrzymywa∏o kart-

k´ z bloku, na której nakreÊlona by∏a czarna

spiralna linia. Po werbalnym nakreÊleniu

przez dzieci tematu pracy przystàpi∏y one do

wykonania wspólnie ustalonego celu.

Celem drugiego etapu zabawy „Wynalaz-

ca’’ by∏o zaprojektowanie pojazdu, którym

dzieci chcia∏yby przyjechaç do szko∏y. Aby

przybli˝yç dzieciom temat tworzenia, podj´cie

twórczoÊci poprzedzone by∏o rozmowà na te-

mat problemów zwiàzanych z wczesnym wsta-

waniem, aby pójÊç do szko∏y. Trzeci etap zaba-

wy „Wynalazca” polega∏ na zaprojektowaniu

pojazdu, który pomo˝e kominiarzowi w nie-

bezpiecznej pracy. Inspiracjà by∏a rozmowa

z zaproszonym kominiarzem.

Przed rozpocz´ciem zaj´ç

zawarto z dzieçmi umow´ na te-

mat zasad kontaktowania si´

z nimi podczas procesu tworze-

nia. Ustalono, ˝e czas na

udzielenie informacji przez

nauczyciela nie b´dzie ogra-

niczony i w ka˝dej chwili, gdy

zaistnieje taka potrzeba,

dziecko mo˝e skorzystaç z po-

mocy nauczyciela, szeptem

zadawaç pytania, aby nie

przeszkadzaç innym.

Nale˝y równie˝ pami´taç o tym, ˝e ocena

prac dzieci powinna dotyczyç wysi∏ków

ucznia, a nie tylko osiàgni´tych wyników,

gdy˝ cz´sto wyniki sà ni˝sze w stosunku do

w∏o˝onego wysi∏ku i ocena mo˝e byç krzyw-

dzàca, co spowoduje zniech´cenie do dalszej

twórczoÊci.

nym znakiem graficznym, kredki, pisaki, far-

by, plastelina, szmatki, bibu∏a.

A. Rozgrzewka

1. Dzieci siedzà na krzes∏ach w kr´gu (krze-

se∏ jest o jedno mniej ni˝ dzieci. Jedno dziec-

ko stoi w kr´gu i mówi „Zamieniajà si´ miej-

scami osoby, które lubià (bàdê nie lubià) ba-

wiç si´…”).

Gdy koƒczy zdanie, zajmuje jedno z wol-

nych krzese∏, a dziecko, które nie zdà˝y∏o

usiàÊç na krzese∏ku, kontynuuje zabaw´.

B. Wprowadzenie

1. Dzieci wybierajà przygotowane k∏´bki

w∏óczki i siadajà w kr´gu. Kolejno okreÊlajà

cechy we∏ny poprzez dotyk, zapach, wzrok.

• Ze swojej w∏óczki uk∏a-

dajà pierwszà liter´ swojego

imienia i nazwiska;

• Tworzà wspólny obraz, ko-

lejno dok∏adajàc swojà nitk´

w∏óczki. Ka˝de dziecko nadaje

tytu∏ powstajàcemu obrazowi.

C. Podj´cie aktywnoÊci twórczej

1. Dzieci otrzymujà kartk´ z blo-

ku z nakreÊlonà kolorowà splàta-

nà linià.

Zadaniem dzieci jest przetwo-

rzenie znaku graficznego tak, aby powsta∏

obraz oraz nadanie tytu∏u pracy – dzieci wy-

korzystujà ró˝norodne materia∏y plastyczne

(kredki, pisaki, bibu∏´, papier kolorowy,

w∏óczk´, strz´pki materia∏u, plastelin´).

2. Indywidualna praca dzieci (zwrócenie

uwagi na formy grzecznoÊciowe: prosz´, po-

˝ycz, dzi´kuj´ ).

3. Prezentacja prac przez dzieci.

Zabawa „Wynalazca” – pierwszy etap

Cele:

– uczeƒ potrafi przekszta∏ciç znak graficz-

ny tak, aby powsta∏ obrazek;

– umie nadaç tytu∏ swojej pracy;

– chce wspó∏pracowaç z grupà;

– ch´tnie dzieli si´ przyniesionymi przez

siebie materia∏ami plastycznymi;

– wypowiada si´ pozytywnie na temat

swojej pracy.

Pomoce: k∏´bki w∏óczki, kartki z narysowa-

D. Podsumowanie

1. Wybór przez dzieci najciekawszych prac.

2. Ocena prac przez dzieci i nauczyciela.

Zabawa „Wynalazca” – drugi etap

Cele:

– uczeƒ umie zaprojektowaç pojazd dla

kominiarza, wyjaÊniç sposób jego dzia∏ania;

– potrafi nadaç tytu∏ swojej pracy;

616

˚ycie Szko∏y

praktyka szkolna

– odpowiednio u˝ywa zwrotów grzeczno-

Êciowych, gdy chce coÊ po˝yczyç;

– ch´tnie zadaje pytania w trakcie rozmo-

wy z kominiarzem;

– cierpliwie czeka, a˝ przyjdzie kolej jego

wypowiedzi.

Pomoce: treÊç zagadki, kartki z bloku, farby,

kredki, pisaki, szmatki, bibu∏a, plastelina.

2. Ocena wykonywanych projektów.

Trzeci etap przebiega∏ podobnie. Podj´-

cie aktywnoÊci twórczej poprzedzone by∏o

pogadankà na temat problemów, jakie dzieci

majà z rannym wstawaniem do szko∏y.

Zabawa „Rozmowa” – pierwszy etap

(zaj´cia w terenie)

Cele:

– uczeƒ umie samodzielnie u∏o˝yç orygi-

nalnà odpowiedê;

– rozumie zasady obowiàzujàce w zabawie;

– wie, ˝e nie mo˝na naÊladowaç pomy-

s∏ów swoich kole˝anek i kolegów;

– potrafi pozytywnie oceniç swojà wypo-

wiedê.

A. Rozgrzewka

1. Zabawa ruchowa.

Zabawa odbywa si´ w kr´gu. Stawiamy

o jedno krzes∏o wi´cej ni˝ jest uczestników

zabawy. Dziecko, które po swojej prawej

stronie ma wolne krzese∏ko, mówi: Krzese∏ko

po mojej prawej stronie jest puste, przyjdzie do

mnie na przyk∏ad Reginka, która potrafi szyb-

ko zapami´tywaç wierszyki itd.

A. Rozgrzewka

1. Piesza wycieczka do pobliskiego lasku

w listopadowy pogodny dzieƒ.

2. Powitanie „iskierkà przyjaêni”. Dzieci za-

wiàzujà kràg wokó∏ wybranego drzewa. Roz-

poczyna nauczyciel: Iskierk´ przyjaêni pusz-

czam w kràg, niech wróci do moich ràk –

dzieci przekazujà sobie uÊcisk przyjaêni.

„Iskierka” powinna wróciç do nauczyciela.

3. Zabawa ruchowa „Moje drzewo”.

Dzieci biegajà slalomem pomi´dzy drze-

wami. Na sygna∏ (klaÊni´cie w d∏onie nauczy-

ciela) dobiegajà do najbli˝szego drzewa,

dotykajà go, przyk∏adajà do niego ucho,

wàchajà, przyglàdajà si´. Póêniej znów

rozbiegajà si´ (zabaw´ powtarzamy trzy,

cztery razy), w koƒcowej fazie zabawy ka˝dy

uczestnik wybiera sobie jedno z dzieci, to,

które najbardziej mu si´ spodoba∏o.

4. Polecenie dla dzieci: Dokoƒcz zdanie –

Gdy czytam wyraz drzewo, to myÊl´ o… – two-

rzenie skojarzeƒ do s∏owa drzewo.

B. Wprowadzenie

1. Rozwiàzywanie zagadki

Stara to prawda.

Wiecie to wszyscy.

Chodzi jak kot po dachach

I kominy czyÊci.

2. Polecenie dla dzieci: Dokoƒczcie zdanie:

Kominiarz potrafi…

3. Zadaniem dzieci jest rozwiàzaç nast´pujà-

cy problem: Zastanówcie si´, do czego móg∏by

kominiarz wykorzystaç parasol? – zastosowa-

nie techniki burzy mózgów.

4. Przybycie zaproszonego goÊcia – kominia-

rza, rozmowa z kominiarzem na temat jego

pracy.

C. Podj´cie aktywnoÊci twórczej

1. Dzieci otrzymujà kartki z bloku oraz ró˝-

ne materia∏y plastyczne: kredki, pisaki, pla-

stelin´, papier kolorowy, klej, bibu∏´, kawa∏-

ki szmatek.

Zadaniem dzieci jest skonstruowaç po-

jazd, który pomo˝e kominiarzowi w jego

ci´˝kiej pracy.

B. Wprowadzenie

1. Podzia∏ dzieci na dwie grupy.

2. Inscenizacja pt. Dzieci i drzewa.

• Zadaniem pierwszej grupy jest zagraç

rol´ drzew. Ka˝de dziecko jest drzewem.

• Zadaniem drugiej grupy jest zagraç

grup´ rozkrzyczanych, niegrzecznych dzie-

ci, takich, które nie potrafià zachowaç si´

w lesie.

D. Podsumowanie

1. Zorganizowanie wystawki prac. Zadaniem

dzieci jest dostrze˝enie w ka˝dej pracy cze-

goÊ oryginalnego.

9/2004

617

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: