Afazja 3.doc

Afazja u osób starszych

Terminem afazja (gr. fazis-mowa) określa się częściową lub całkowitą utratę umiejętności posługiwania się językiem, spowodowaną uszkodzeniem znajomości języka (rozumienia i nadawania), czemu towarzyszą mniejsze lub większe trudności w ponownym jego opanowaniu.

Według M. Maruszewskiego afazja to "spowodowane organicznym uszkodzeniem odpowiednich struktur mózgowych częściowe lub całkowite zaburzenie mechanizmów programujących czynności mowy człowieka, który już uprzednio opanował te czynności”.

Według S. Grabiasa afazja to „zaburzenia wynikające z uszkodzeń korowych ośrodków mowy, ujawniające się w postaci pełnego lub  częściowego rozpadu wszystkich typów kompetencji językowej i/lub zaburzeń sprawności realizacyjnych”.

Zatem afazja to zaburzenie mowy, powstałe w wyniku uszkodzenia ośrodka mowy w dominującej półkuli mózgu i upośledzające proces mówienia lub rozumienia mowy. Afazja nie jest wynikiem zaburzeń samej artykulacji, polega na ograniczeniu zdolności rozumienia komunikatów werbalnych oraz reguł ich tworzenia. Wyróżnia się afazję całkowitą i częściową, najczęściej występują formy mieszane. Afazja oznacza całkowity brak rozwoju mowy lub całkowitą utratę mówienia lub (i) rozumienia.

Przyczyny afazji

Przyczyny utraty mowy mogą być różne, ale do najczęstszych należą udary mózgowe, czyli przerwanie dopływu krwi do pewnych okolic mózgu, np. z powodu pęknięcia naczynia krwionośnego i wylewu krwi, zatkania tętnicy zakrzepem oraz zniszczenie tkanki nerwowej z powodu urazu czaszki, nowotworów i ropni. Bezpośrednio po wystąpieniu uszkodzenia mózgu i w ciągu pierwszych dni, zwykle występuje utrata świadomości, ostre bóle głowy, nudności, niedowład lub porażenie jednej połowy ciała, utrata mowy i rozumienia.

Do najczęstszych przyczyn uszkodzenia mózgu powodujących afazję należą:

·         udary mózgowe:

o        krwotok mózgowy,

o        zakrzep tętniczy,

o        zator mózgowy,

o        ucisk tętniczy,

o        długotrwały skurcz tętnic mózgowych.

·         urazy mózgowe,

·         urazy czaszki:

o        wstrząśnienia mózgu;

o        stłuczenia mózgu;

o        zranienia mózgu;

o        ucisk mózgu.

·         nowotwory oraz ropnie:

o        guzy nowotworowe (najczęstszy rodzaj guza, glejak stanowi 40 % guzów mózgu u dorosłych, jest też najbardziej złośliwy);

o        guzy zapalne (ropnie),

o        guzy naczyniowe (tętniaki);

o        guzy innego pochodzenia rozwijające się wewnątrz czaszki.

Uszkodzenia mogą mieć charakter ogniskowy, jeśli dotyczą tylko pewnych ograniczonych części, lub rozlany, gdy obejmują bardziej rozległą przestrzeń.

Udar mózgu następuje wówczas, gdy dochodzi do uszkodzenia tkanki mózgu (M. Retinger-Grzesiułowa 1984). Są one wynikiem selektywnego uszkodzenia naczyń krwionośnych, a także chorób naczyniowych o różnej etiologii. (stwardnienie tętnic, rozrzedzenie tętnic, tętniaki, naczyniaki, zaburzenia w krążeniu krwi, kiła, choroby serca, nikotynizm, cukrzyca, miażdżyca, choroby nerek wraz z zatruciem tętniczym, alkoholizm, stany stresów i przemęczenia).

Urazy czaszki występują najczęściej w wypadkach komunikacyjnych jak również w wypadkach podczas pracy w przemyśle. Do urazu dochodzi w wyniku silnego zderzenia się czaszki z twardym przedmiotem. Uraz mózgu można najkrócej określić jako pierwotny lub wtórny. Uszkodzenia pierwotne są związane z samym urazem. Uszkodzenia wtórne powstają na skutek zmniejszenia dopływu krwi (niedokrwienie) ograniczenia dopływu tlenu do tkanek (niedotlenienie), obrzęku mózgu oraz krwotoku śródczaszkowego (wylewu). Objawy afazji, które mogą pojawiać się w formie różnorodnych zaburzeń w mówieniu czy rozumieniu wypowiedzi, są uzależnione od rodzaju guza, jego lokalizacji oraz procesu wzrostowego. Urazy czaszki mogą spowodować uszkodzenie mózgu dwojakiego rodzaju. Mogą to być ogniskowe uszkodzenia mózgu lub wieloogniskowe uszkodzenia mózgu. Skutkiem ogniskowych, organicznych uszkodzeń mózgu mogą być trudności wynikające z porażenia nerwów obwodowych (zaburzenia artykulacyjne, trudności żuciu, połykaniu itp.), zaburzenia czucia powierzchniowego i/lub głębokiego, całkowite (hemiplegia) lub częściowe (hemiparesa) porażenie połowiczne, nazywane też paraliżem, bezwładem lub niedowładem.

Guzy mózgu  tzw. guzy środczaszkowe mogą powstawać w samym mózgu i stanowić podstawową przyczynę jego uszkodzenia, w oponach mózgowych lub w tkankach oddalonych od mózgu wysyłających komórki przerzutowe do substancji mózgu albo do tkanek w pobliżu mózgu. Guzy śródczaszkowe, zależnie od rodzaju, umiejscowienia i rozwoju mogą dawać wiele różnorodnych objawów. Każdy przypadek może mieć inny przebieg, w zależności od tego, jakie połączenia między różnymi częściami mózgu uległy zniszczeniu.