Elliot Aronson
Timothy D. Wilson
Robin M. Akert
Psychologia społeczna
Zysk i S-ka
Wydawnictwo
Tytuł oryginału
SOCIAL PSYCHOLOGY
The Heart and the Mind
Copyright © 1994 by HarperCollins College Publishers
Ali rights reserved
Copyright © 1997 for the Polish translation by Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c.,
Poznań
Published with arrangement by HarperCollins College Publishers
Copyright © lor ihe covcr illirii..11.111 by Je.iii-P.iul Garciii/1 )i;il No. 4 \iu AXXA
lnteni.ilioii.il Sp. 7. D.o., Agenci.i l-'olii!Jiutic/]i:iFn-'c
Przekładu dokonali: Anna Bezwińska (rozdz. 11, 12), Waldemar Domachowski
(Przedmowa, Wskazówki dla studentów, O autorach, rozdz. l, 5, 13,15 — s. 652-673),
Mirosław Draheim (rozdz. 3, 8, 15 — s. 631-651), Elżbieta Hornowska (rozdz. 10, 14),
Marek Kowalczyk (rozdz. 4, 6), Zbigniew Kowalik (rozdz. 9), Marzena Zakrzewska
(rozdz. 2, 7)
Redaktor naukowy dr hab. Waldemar Domachowski
Instytut Psychologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Redaktor Zofia Domańska
Wydanie I
ISBN 83-7150-016-5
Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c.
ul. Wielka 10, 61-774 Poznań
fax 526 326
Dział handlowy tel./fax 532 751
Redakcja tel. 532 767
Łamanie: perfekt s.c.
ul. Grodziska 11, Poznań
Niech zechcą przyjąć
Vera, Hal, Neal, Julie
i Joshua Aronsonowie
— E.A.
Deirdre Smith oraz
Christopher i Leigh Wilsonowie
— T.D.W.
Mojemu mistrzowi,
moim współpracownikom,
przyjaciołom oraz Dane Archer
— R.M.A.
Szczegółowy spis treści ix
Wstęp do wydania polskiego xvii
Przedmowa xxi
Wskazówki dla studentów xxix
O autorach xxxii
Wizualny przewodnik po podręczniku xxxv
CZĘŚĆ PIERWSZA
Rozdział l. Wprowadzenie do psychologii społecznej 2
Rozdział 2. Metodologia: proces przeprowadzania badań 32
CZĘŚĆ DRUGA
Rozumienie siebie i świata społecznego
Rozdział 3. Dysonans poznawczy a potrzeba podtrzymywania
samooceny 78
Rozdział 4. Poznanie społeczne: w jaki sposób myślimy o świecie
społecznym 124
Rozdział 5. Spostrzeganie społeczne: jak dochodzimy do rozumienia
innych ludzi 170
Rozdział 6. Rozumienie siebie: w jaki sposób poznajemy samych
siebie 214
CZĘŚĆ TRZECIA
Wpływ społeczny
Rozdział 7. Konformizm: wpływanie na zachowanie 262
Rozdział 8. Postawy i zmiana postaw: wpływanie na myśli
i uczucia 310
Rozdział 9. Procesy grupowe 354
viii Zarys treści
CZĘŚĆ CZWARTA
Stosunki społeczne
Rozdział 10. Atrakcyjność interpersonalna: od pierwszego wrażenia
do związków uczuciowych 402
Rozdział 11. Zachowanie prospołeczne: dlaczego ludzie pomagają
innym 452
Rozdział 12. Agresja: dlaczego ranimy innych ludzi 494
Rozdział 13. Uprzedzenie: przyczyny i lekarstwa 536
CZĘŚĆ PIĄTA
Rozdział 14. Zdrowie i środowisko 590
Rozdział 15. Prawo i biznes 630
Słownik 675
Bibliografia 689
Rozdział 1
Wprowadzenie do psychologii społecznej 2
Czym jest psychologia społeczna 5
Psychologia społeczna a mądrość ludowa i filozofia 8
Psychologia społeczna a inne nauki społeczne 10
Psychologia społeczna a psychologia osobowości 11
Moc wpływu społecznego 13
Moc sytuacji subiektywnych: krótka historia idei 16
Skąd się biorą konstrukty: podstawowe motywy ludzkie 19
Podejście związane z samooceną: pragnienie, by czuć, że jest się
dobrym 21
Podejście związane z poznawaniem społecznym: potrzeba bycia
adekwatnym 24
Psychologia społeczna a problemy społeczne 28
Podsumowanie 30
Literatura zalecana 31
Rozdział 2
Metodologia: proces przeprowadzania badań
Formułowanie hipotez i teorii 37
Inspiracje płynące z wcześniejszych teorii i badań 37
Hipotezy oparte na osobistych obserwacjach 38
32
x Szczegółowy spis treści
Metoda obserwacyjna: opisywanie zachowania społecznego 40
Obserwacja systematyczna 41
Obserwacja uczestnicząca 42
Analiza archiwalna 42
Ograniczenia metody obserwacyjnej 45
Metoda korelacyjna: przewidywanie zachowania społecznego 46
Pomiary 47
Korelacja nie jest tożsama z przyczynowością 50
Metoda eksperymentalna: odpowiadanie na pytania o przyczynę 53
Zmienne niezależne i zależne 56
Ustalanie trafności wewnętrznej w eksperymentach 58
Ustalanie trafności zewnętrznej w eksperymentach 62
Podstawowy dylemat psychologa społecznego 67
Badania podstawowe a badania stosowane 69
Problemy etyczne w psychologii społecznej 71
Podsumowanie 74
Literatura zalecana 75
ROZUMIENIE
SIEBIE l ŚWIATA
SPOŁECZNEGO
Rozdział 3
Dysonans poznawczy a potrzeba podtrzymywania
Teoria dysonansu poznawczego 81
Zachowanie racjonalne a racjonalizujące 83
Decyzje, decyzje, decyzje 84
Uzasadnianie wysiłku 92
Psychologia niewystarczającego uzasadnienia 96
Co rozumiemy przez „niewystarczające uzasadnienie" 103
Następstwa dobrych i złych uczynków 105
Dowody świadczące o istnieniu napięcia motywacyjnego 110
Nowe kierunki w badaniach nad podtrzymywaniem samooceny 112
Teoria podtrzymywania poczucia własnej wartości 112
Teoria autoafirmacji 116
Podwyższanie poczucia własnej wartości czy samopotwierdzanie? 118
Unikanie pułapki racjonalizacji 119
Podsumowanie 121
Literatura zalecana 122
Rozdział 4
Poznanie społeczne: w jaki sposób myślimy
o świecie społecznym
123
Zwykli ludzie jako teoretycy codziennej rzeczywistości: schematy
i ich oddziaływanie 128
Funkcja schematów: do czego one nam służą 130
Wybór schematu: rola dostępności i zdarzeń poprzedzających 132
Szczegółowy spis treści xi
Zmienianie schematów: jak łatwo ludzie modyfikują swoje poglądy 136
Sprawianie, że nasze schematy stają się prawdą: samospełniające się
proroctwo 143
Czy kiedykolwiek uznajemy nasze schematy za nietrafne lub
zmieniamy zdanie 146
Heurystyki wydawania sądów 147
Heurystyka dostępności: co przychodzi na myśl 149
Heurystyka reprezentatywności: jak podobne jest A do B 152
Zakotwiczenie i dostosowanie: branie za dobrą monetę tego, co się
pojawia 153
Posługiwanie się uproszczonymi metodami myślowymi
w wydawaniu sądów społecznych 155
Wnioskowanie z prób niereprezentatywnych: uogólnianie na podstawie
informacji z prób 156
Szacowanie współzmienności: przewidywanie jednej zmiennej
na podstawie innej 160
Czy ludzie rzeczywiście myślą tak źle 162
Charakterystyka ludzkiego wnioskowania 163
Korygowanie ludzkiego wnioskowania 165
Podsumowanie 168
Literatura zalecana 169
Rozdział 5
Spostrzeganie społeczne: jak dochodzimy
do rozumienia innych ludzi 170
Zachowanie niewerbalne 173
Mimiczne wyrazy emocji 174
Inne kanały komunikacji niewerbalnej 177
Wielokanałowa komunikacja niewerbalna 177
Różnice płciowe w komunikacji niewerbalnej 180
Ukryte teorie osobowości: zapełnianie luk 182
Atrybucja przyczyn: odpowiadanie na pytanie „dlaczego?" 186
Istota procesu atrybucyjnego 187
Teoria wnioskowania z czynników towarzyszących: od działań
do dyspozycji 188
Model współzmienności: atrybucje wewnętrzne przeciw atrybucjom
zewnętrznym 192
Stosowanie skrótów poznawczych podczas dokonywania
atrybucji 195
Stosowanie schematów i teorii 195
Podstawowy błąd atrybucji: ludzie jako psychologowie osobowości 195
Różnica między aktorem a obserwatorem 201
Atrybucje w służbie ego 204
Na ile dokładne są nasze atrybucje i wyobrażenia 208
Dlaczego nasze wyobrażenia dotyczące innych są czasem błędne 209
Szczegółowy spis treści
Dlaczego czasem wydaje się, że wyobrażenia są dokładne 210
Podsumowanie 212
Literatura zalecana 213
Rozdział 6
Rozumienie siebie: w jaki sposób poznajemy
samych siebie
214
y\
U
Natura Ja 216
Definicje Ja w różnych kulturach 219
Poznawanie siebie poprzez introspekcję 221
Teoria samoświadomości 221
Ocenianie, dlaczego odczuwamy to, co odczuwamy; mówimy więcej
niż wiemy 224
Konsekwencje introspekcyjnej refleksji nad przyczynami 227
Poznawanie siebie poprzez obserwację własnego zachowania 229
Teoria spostrzegania siebie 229
Efekt nadmiernego uzasadnienia 234
Dwuczynnikowa teoria emocji 239
Błędne określenie przyczyn pobudzenia 242
Poznawanie siebie poprzez schematy Ja 246
Pamięć autobiograficzna 248
Poznawanie siebie poprzez interakcję społeczną 249
Ja odzwierciedlone 250
Teoria porównań społecznych 250
Kierowanie wrażeniem 254
Cały świat jest sceną 254
Podsumowanie 258
Literatura zalecana 259
WPŁYW
SPOŁECZNY
Rozdział 7
Konformizm: wpływanie na zachowanie 262
Konformizm: kiedy i dlaczego 264
Informacyjny wpływ społeczny. Potrzeba bycia przekonanym
o tym, co jest słuszne 268
Przemiany i kryzysy 272
Kiedy konformizm informacyjny nie sprawdza się 274
...
psychUW