Jerzy Czajewski
Spisy właścicieli ziemskich litewsko-białoruskich gubernii Rosji w drugiej połowie XIX wieku
( rosyjskie publikacje statystyczne i kartograficzne )
Artykuł ten ma być w zamiarze autora pomocą w wykorzystaniu drukowanych rosyjskich oficjalnych danych statystycznych dotyczących własności ziemskiej , na tym obszarze w większości polskiej i jej lokalizacji na terenie większej części byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego ( WKL) i Inflant Polskich - il. 1, 2, 3 .
Obszar tego dawnego członu Rzeczypospolitej Obojga Narodów znalazł się w wyniku rozbiorów całkowicie w granicach Rosji. Niewielka jego część znalazła się na terenie Królestwa Polskiego ( Priwislinskij Kraj ) t.j gubernii suwalskiej i skrawki w guberni siedleckiej i lubelskiej .Sześć guberni Cesarstwa : grodzieńską, kowieńską, mińską, mohylowską , wileńską i witebską nazywano w oficjalnej nomenklaturze ,,krajem północno-zachodnim" , zaś wraz z trzema guberniami ukraińskimi będącymi kiedyś częścią Korony, łacznie ten obszar zwano ,,guberniami zachodnimi" - il.4. W polskiej ówczesnej świadomości były to tzw. ,,ziemie zabrane" .W skład guberni witebskiej wchodziły również dawne Inflanty Polskie - il. 5 , które nie były integralną częścią WKL
il.1
il. 2
Na omawianym obszarze ludność pochodzenia polskiego stanowiła niewielką ( może za wyjątkiem guberni wileńskiej i grodzieńskiej gdzie stanowili prawie 1/3 mieszkańców ) mniejszość około 7 - 8 % całej ludności liczącej około 8,838 mln. mieszkańców w 1885 roku. . Jako własciciele ziemscy pochodzenia polskiego , głównie szlacheckiego przeważali wyrażnie nad Rosjanami, Białorusinami, Łotyszami czy Litwinami (etnicznymi) areałem i znaczeniem gospodarczym.
il. 3
il. 4
I. Spisy właścicieli ziemskich
We wszystkich guberniach rosyjskich w drugiej połowie XIX wieku działały gubernialne Komitety Statystyczne. Zajmowały się one m.in. wydawaniem tzw. ,,Pamjatnych Kniżok", różnych spisów, Kalendarzy, czasopism w rodzaju ,,Gubiernskije Wiedomosti", publikacji popularno-naukowych o historii guberni, spisów wylegitymowanej szlachty itp.Omawiane poniżej spisy będące wytworem pracy tych Komitetów stanowią pierwszą część artykułu.
Autorowi udało się dotrzeć do większości spisów gubernialnych za wyjątkiem guberni wileńskiej, ale ostatnio doszły mnie sygnały z Petersburga że są jakieś kalendarze tej guberni ze spisami właścicieli.
il. 5.
Omawianie spisów rozpocznę od guberni które z grubsza stanowiły obszar pierwszego rozbioru rosyjskiego w 1772 roku t.j. guberni mohylowskiej i witebskiej :
1.Alfavitnyj poujezdnyj spisok zemlevladelcam Vitebskoj gubiernii kromie krestjan który ukazal...
mapownik