Siatkówczak(retinoblastoma)nowotwór wewnątrzgałkowy
• Postać dziedziczna (40% przypadków): zwykle obustronna, w 15-19% przypadków jednostronna (często wieloogniskowa)
mutacja konstytucyjna z penetracją do 90%;
predyspozycja do rozwoju innych nowotworów: szyszyniak (zespół - trójstronny siatkówczak), mięsaki kostne, mięsaki tkanek miękkich, białaczki, czerniak złośliwy skóry
• Postać sporadyczna (60% przypadków) wiąże się z predyspozycją do rozwoju drugiego raka w późniejszym okresie życia
Guz Wilmsa
• Guz Wilmsa (WT; nephroblastoma) –
najczęstszy guz złośliwy nerek wieku
dziecięcego: 1:10 tys. dzieci < 15 r.ż.
• Sporadyczny (większość przypadków)
lub
Dziedziczny (autosomalnie dominująco
z niepełną penetracją ≈ 5%)
• Gen WT1 (11p13) – główna rola w rozwoju nerki,
zmutowany tylko w ok. 20% WT
• Inne geny: WT2 (11p15), FWT1, FWT2
• Regiony chromosomów związane z WT: 7p, 16q i 17q [prawdopodobnie zawierają geny supresorowe, geny podlegające imprintingowi i onkogeny].
Zespół Li-Fraumeni
• LFS - zespół predyspozycji do nowotworów: mięsaki tkanek miękkich, rak piersi, białaczki, kostniakomięsak, czerniak złośliwy, rak jelita grubego, trzustki, kory nadnerczy, mózgu.
• Osoby z LFS mają zwiększone ryzyko rozwoju wielu pierwotnych nowotworów.
• Ryzyko rozwoju raka wzrasta z wiekiem.
• LFS diagnozowany jest u pacjentów spełniających kryteria kliniczne.
• Więcej niż 50% pacjentów zdiagnozowanych klinicznie ma potwierdzone rozpoznanie – mutacje w genie TP53 (17p13.1).
• LFS dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący. Potomstwo osoby chorej ma 50% ryzyka odziedziczenia predyspozycji do nowotworów.
• Testy presymptomatyczne dla oceny ryzyka u zdrowych członków rodziny są wykonywane w przypadkach identyfikacji mutacji u osoby chorej.
Zespól Li-Fraumeni (kryteria)
• Proband z rakiem wieku dziecięcego lub mięsakiem, guzem mózgu, rakiem kory nadnerczy; <45 r.ż. i
oraz
• u krewnych I° lub II°: nowotwór typowy dla LFS (mięsak, rak piersi, guz mózgu, rak kory nadnerczy, białaczka) w każdym wieku
• u krewnych I° lub II° inny nowotwór < 60 r.ż.
• Proband z mięsakiem zdiagnozowanym <45 r.ż. i
• u krewnego I° inny nowotwór zdiagnozowany <45 r.ż.
• oraz
• u krewnych I° lub II° inny nowotwór <45 r.ż lub mięsak w każdym wieku
P 53 (rodzina białek: p53, p63, p73)
• Białko transkrypcyjne, kontroluje proliferację, „strażnik genomu” (cell cycle arrest or apoptosis), naprawa DNA
• Regulacja aktywności ponad 60 genów
• Brak p53 w komórce – genetyczna niestabilność i skłonność do rozwoju nowotworu
Neurofibromatoza typ 1
• NF1 = nerwiakowłókniakowatość typu 1 = choroba Recklinghausena (1/ 3000 osób).
• Gen supresorowy NF1 - 17q11.2.
• 50% chorych z NF1 - nowa mutacja
• 100% penetracja, zmienna ekspresja
Rozpoznanie kliniczne: – spełnione co najmniej 2 z poniższych:
• Sześć lub więcej plam café au lait, przekraczających 5 mm przed okresem dojrzewania i 15 mm po okresie dojrzewania
• 2 lub więcej nerwiakowłókniaki jakiegokolwiek typu lub jeden nerwiak splotowaty
• Piegi i/lub przebarwienia w okolicach pachowych, wzgórka łonowego, pachwin
• Glejak nerwu wzrokowego
• 2 lub więcej guzki Lischa (hamartoma tęczówki)
• Charakterystyczne objawy kostne (dysplazja kostna, ścieńczenie warstwy korowej kości długich z lub bez pseudoartrozy)
• Krewny I° z NF1 spełniający powyższe kryteria
Neurofibromatosis typ 1
• Ryzyko wystąpienia NF1 u rodzeństwa probanda zależy od tego czy rodzice są chorzy.
• Jeśli są chorzy to ryzyko wynosi 50%.
• Jeśli żaden z rodziców probanda z NF1 nie spełnia klinicznych kryteriów dla NF1 (ocenianych po dokładnym wywiadzie, badaniu lekarskim i badaniu okulistycznym), ryzyko wystąpienia NF1 u rodzeństwa probanda jest niskie.
Opisano mozaicyzm germinalny dla mutacji w NF1 w rodzinie, w której zdrowi rodzice mieli 2 dzieci z typowym NF1.
Neurofibromatoza typ 2
• NF2; nerwiakowłókniakowatość typu 2 (1/30-45 tys. żywych urodzeń)
• 3 grupy objawów:
• Nowotwory gł. schwannoma gałęzi przedsionkowej nerwu słuchowego (synchronicznie lub metachronicznie u 85-95% chorych) → utrata słuchu (stopniowa), dzwonienie i szum w uszach, zaburzenia równowagi
• Zmiany skórne o charakterze café au lait lub guzowatym
• Zmiany oczne: zaćma, zmętnienie soczewki, zmiany barwnikowe i hamartoma siatkówki (nowotwór z nieprawidłowo połączonych tkanek) → zaburzenia widzenia, bóle i zwroty głowy
• NF2 – dziedziczenie autosomalne dominujące [gen supresorowy NF2; chromosom 22], niemal 100% penetracja
• 50% przypadków – de novo
Neurofibromatoza 2 (kryteria)
• Obustronne guz nerwu słuchowego potwierdzone hist.pat. lub widoczne w MRI
• Krewny I° z wykrytym NF2 i wystąpienie u badanego
• Jednostronnego VS lub
• Współwystępowanie przynajmniej 2 z niżej wymienionych cech (meningioma, glioma, schwannoma, podtorebkowego zmętnienia soczewki, zwapnień sródmózgowych)
• Jednostronny VS i współwystępowanie przynajmniej 2 z wymienionych (meningioma, glioma, schwannoma, podtorebkowego zmętnienia soczewki, zwapnień sródmózgowych)
• 2 lub więcej meningioma i współwystępowanie przynajmniej 1 z wymienionych zmian (meningioma, glioma, schwannoma, podtorebkowego zmętnienia soczewki, zwapnień sródmózgowych)
MEN1
• dziedziczna predyspozycja do guzów przytarczyc, wysp Langerhansa trzustki, dwunastnicy, przysadki, rzadziej kory nadnerczy, tarczycy; dodatkowo mogą wystąpić rakowiaki, tłuszczaki
• Dziedziczenie autosomalne dominujace – wysoka penetracja
• 4-5 dekada życia, wyjątkowo u dzieci
MEN2
• dziedziczna predyspozycja do rozwoju raka rdzeniastego tarczycy i występowania feochromocytoma (guz nadnerczy).
• MEN 2a – nadczynność (hyperplasia lub gruczolaki) przytarczyc
MEN 2b – typowy wygląd twarzy (podłużna, wąska, duża żuchwa, bardzo wydatne usta), liczne drobne nerwiaki błon śluzowych (brzeg języka, wargi, policzki, jelito grube), u części cechy marfanoidalne budowy ciała lub zaburzenia budowy i funkcji jelita grubego
• Wiele guzów może wystąpić u tej samej osoby, ale w różnym czasie.
• MEN 2 może wystąpić w każdym wieku, niezależnie od płci. Główny czynnik ryzyka to występowanie MEN 2 w rodzinie.
tamburyn