14_17.PDF

Lampowy korektor graficzny

Lampowy korektor

graficzny

Opisy korektorÛw

graficznych pojawia³y siÍ na

³amach EP juø nieraz. By³y

to korektory rÛønego rodzaju,

ale moøna je okreúliÊ jako

ìklasyczneî, bo oparte na

pÛ³przewodnikach. Dla

odmiany proponujemy uk³ad

lampowy, w†ktÛrym korekcja

sygna³Ûw audio odbywa siÍ

w†sposÛb archaiczny, ale

dlatego fascynuj¹cy.

Korektor graficzny budowany

wedle tego opisu zawiera zespÛ³

filtrÛw úrodkowoprzepustowych

o†regulowanej dobroci, ktÛre albo

zwieraj¹ do masy sygna³y o swojej

czÍstotliwoúci úrodkowej, albo

bocznikuj¹ dla tych czÍstotliwoúci

obwÛd ujemnego sprzÍøenia

zwrotnego. W†pierwszym przypad-

ku nastÍpuje t³umienie sygna³u,

natomiast w†drugim podbicie dla

tych czÍstotliwoúci. Schemat blo-

kowy ilustruj¹cy zasadÍ dzia³ania

korektora pokazano na rys. 1 .

Poniewaø zaleøy nam na prze-

noszeniu sygna³Ûw z pasma czÍs-

totliwoúci pomiÍdzy 16†Hz

a†15000†Hz (a nawet wiÍcej), to

oczywiste jest, øe filtry nie mog¹

mieÊ duøej dobroci. Gdyby filtry

mia³y zbyt duø¹ dobroÊ (czyli

zbyt duø¹ selektywnoúÊ), nie uda-

³oby siÍ kszta³towaÊ dowolnych

charakterystyk korektora - regula-

cja by³aby skuteczna tylko dla

wybranych czÍstotliwoúci. A cho-

dzi przecieø o†to, aby moøliwa

by³a regulacja w†ca³ym paúmie

czÍstotliwoúci przenoszonego syg-

na³u. Moøna to zrealizowaÊ nastÍ-

puj¹co: pogorszyÊ selektywnoúÊ

poszczegÛlnych filtrÛw, aby ich

charakterystyki przenoszenia po-

krywa³y siÍ czÍúciowo. Moøna

wÛwczas uzyskaÊ w†miarÍ p³ask¹

charakterystykÍ przenoszenia.

Jest wiÍc oczywiste, dlaczego

korzystnie jest stosowaÊ duøo fil-

trÛw - im jest ich wiÍcej, tym

wiÍksze s¹ moøliwoúci kszta³towa-

nia charakterystyki i w efekcie

uzyskanie bardzo p³askiej charak-

terystyki przenoszenia. Jako filtr

úrodkowoprzepustowy nadaje siÍ

dobrze szeregowy obwÛd RLC,

Rys. 1. Schemat blokowy ilustrujący działanie korektora

Elektronika Praktyczna 8/2002

P R O J E K T Y

Lampowy korektor graficzny

Rys. 2. Szeregowy obwód

rezonansowy

w†obwodzie katody lampy przez

w³¹czenie rezystora R k . Boczniku-

j¹c ten rezystor filtrem úrodkowo-

przepustowym, np. szeregowym

obwodem RLC, eliminujemy ujem-

ne sprzÍøenie zwrotne dla sygna³u

o czÍstotliwoúci úrodkowej (rezo-

nansowej) filtru. Wskutek tego

nastÍpuje zwiÍkszenie wzmocnie-

nia uk³adu dla tej czÍstotliwoúci.

Jeøeli wartoúÊ opornoúci R w†ob-

wodzie RLC bÍdzie regulowana,

to moøna zmieniaÊ dobroÊ obwo-

du, a†tym samym zmieniaÊ war-

toúÊ wzmocnienia.

Jeúli filtr zostanie w³¹czony

miÍdzy anodÍ a†masÍ uk³adu

wzmacniaj¹cego ( rys. 3 ), to bÍ-

dzie zwiera³ do masy sygna³y

o†czÍstotliwoúci rÛwnej i†bliskiej

czÍstotliwoúci rezonansowej. Spo-

woduje to zmniejszanie udzia³u

sk³adowych o tych czÍstotliwoú-

ciach w sygnale wyjúciowym.

T³umienie moøna regulowaÊ tak

jak poprzednio - zmieniaj¹c war-

toúÊ rezystancji w†obwodzie RLC.

Pewna wada uk³adu jest zwi¹zana

z koniecznoúci¹ zastosowania ele-

mentÛw indukcyjnych, ktÛrych

wykonanie moøe byÊ nieco k³o-

potliwe.

WYKAZ ELEMENTÓW

Rezystory

P1...P4: 10k

, potencjometry

montażowe

P5...P14: 2,2k

zbudowany wed³ug schematu

z† rys. 2 .

Rozpatrzmy pracÍ takiego ob-

wodu. ImpedancjÍ (opornoúÊ ze-

spolon¹) obwodu opisuje wzÛr:

Z=[R 2 +(

, potencjometry

montażowe

P15....P24 10k

, potencjometr

logarytmiczny

R2, R12: 100

/0,6W

R3, R4, R13, R14: 5,6k

C)] 1/2

jego czÍstotliwoúÊ rezonansow¹:

f=1/2

/0,6W

R5, R6, R15, R16: 100k

/0,4W

(LC) 1/2

a dobroÊ obwodu:

R7, R17: 100k

/0,6W

R8, R18: 10k

/0,6W

L/R

WzÛr na W jest wzorem przy-

bliøonym, gdyø zak³ada siÍ, øe

tangens k¹ta stratnoúci kondensa-

tora C (tg

/0,6W

R10, R20: 2,2k

/0,6W

) jest rÛwny 0. W†na-

szym przypadku moøna za³oøyÊ,

øe straty w†kondensatorze nie ma-

j¹ znaczenia dla wartoúci dobroci.

Na wartoúÊ rezystancji R sk³ada

siÍ zarÛwno rezystancja cewki, jak

i†rezystancja do³¹czonego oporni-

ka. SzerokoúÊ przenoszonego przez

obwÛd rezonansowy pasma moøna

wyznaczyÊ ze wzoru:

Kondensatory

C1, C12, C14, C15, C23, C25:

100nF/400V

C2, C3, C6, C16, C17, C20:

F/250V

C4, C18: 6,8

F/250V

C7, C21: 150nF/250V

C8, C22: 100nF/250V

C9, C27: 1,5nF/400V

C10, C26: 100

F/350V

f= f rez /Q

W†uk³adzie wzmacniacza na

triodzie, ujemne pr¹dowe sprzÍ-

øenie zwrotne jest realizowane

F/400V

Półprzewodniki

M1: mostek prostowniczy 1A/800V

Różne

L1, L2: lampy ECC 81 + podstawki

10 przełączników trzybiegunowych

1 włącznik dwupozycyjny

B1: bezpiecznik 500mAT

B2: bezpiecznik 200mAT

transformatory i cewki wg opisu

Schemat elektryczny uk³adu ko-

rektora przedstawiono na rys. 4 .

Potencjometry montaøowe P1...P4

w³¹czone w†obwodach katod

i†anod umoøliwiaj¹ wyrÛwnanie

asymetrii t³umienia tak, aby regu-

lacja by³a skuteczna w†granicach

±12 dB (poziom wzglÍdny). Po-

Tab. 1. Wartości parametrów elementów filtrów

korektora graficznego

Częstotliwość Indukcyjność Pojemność Liczba Przenikalność

środkowa

zwojów rdzenia

[Hz]

[mH]

[µF]

[A L ]

703

890

800

170

248

3,5

310

800

310

136

1,9

170

800

600

70,3

800

1000

42,1

0,6

800

3000

14,1

0,2

224

6000

0,1

115

12000

3,5

0,05

Rys. 3. Możliwe konfiguracje włączenia filtru

w obwodzie wyjściowym wzmacniacza

14000

0,042

16000

2,6

0,037

Elektronika Praktyczna 8/2002

L-1/

R9, R19: 1M

C5, C19: 2,2

C11: 100

Lampowy korektor graficzny

tencjometry montaøowe P5...P14,

w³¹czone w†obwody filtrÛw, s³uø¹

do ustalania ich dobroci na po-

ziomie Q=4. Prze³¹czniki s³uø¹ do

w³¹czania odpowiednich filtrÛw

miÍdzy masÍ a†katodÍ lub miÍdzy

masÍ a†anodÍ lampy. Nie jest to

moøe najlepsze rozwi¹zanie, ale

lepszego nie wymyúli³em. Moøna

by unikn¹Ê stosowania prze³¹cz-

nikÛw, lecz konieczne sta³oby siÍ

wÛwczas zastosowanie tylu lamp,

ile jest filtrÛw. Uk³ad moøna

rozbudowaÊ, stosuj¹c wiÍcej filt-

rÛw.

Kondensatory C9 i†C27, w³¹czo-

ne w†obwody katod ìpierwszychî

triod zapobiegaj¹ wzbudzaniu siÍ

uk³adu, co mia³o miejsce w†pro-

totypowej wersji urz¹dzenia (zmon-

towanej prÛbnie ìw†powietrzuî).

Uk³ad z drug¹ lamp¹ jest wtÛrni-

kiem katodowym, ktÛry nie wpro-

wadza wzmocnienia napiÍciowego

(k u =1 V / V ), charakteryzuje siÍ nato-

miast niewielk¹ impedancj¹ wyj-

úciow¹ i†bardzo duø¹ wejúciow¹.

Zadaniem tego wtÛrnika

jest odseparowanie ze-

spo³u filtrÛw od wyj-

úcia uk³adu. W†korekto-

rze zastosowa³em lampÍ

ECC81, ktÛrej rozk³ad

wyprowadzeÒ przedsta-

wiono na rys. 5 .

Rys. 4. Schemat elektryczny korektora

Montaø

i†uruchomienie

Podczas montaøu ko-

rektora, oprÛcz typo-

wych k³opotÛw zwi¹za-

nych z†montaøem me-

chanicznym podzespo-

³Ûw i†wykonaniem obu-

dowy, najwiÍksze prob-

lemy moøe sprawiÊ wy-

konanie elementÛw in-

dukcyjnych. Cewki na-

wija³em na rdzeniach

kubkowych o†przenikal-

noúci A L =800. W† tab. 1

zamieszczono najwaø-

niejsze wytyczne doty-

cz¹ce liczby zwojÛw po-

szczegÛlnych cewek.

Wartoúci pojemnoú-

ci kondensatorÛw za-

stosowanych w†uk³a-

dzie rÛøni¹ siÍ od

podanych w†tab. 1.

Wynika to z†faktu do-

bierania tych wartoúci

ìna s³uchî przy braku

moøliwoúci wyznacze-

nia dok³adnej wartoúci

indukcyjnoúci nawiniÍ-

tych cewek. Z†tego

wzglÍdu nieco inne niø

obliczone s¹ takøe

czÍstotliwoúci úrodko-

we filtrÛw, co jednak

nie ma duøego wp³ywu na dzia-

³anie korektora.

Filtry i†wszystkie potencjomet-

ry montaøowe zosta³y zamocowa-

ne na oddzielnej p³ytce drukowa-

Elektronika Praktyczna 8/2002

Lampowy korektor graficzny

Rys. 5. Rozkład wyprowadzeń

lampy ECC81

towniczym i†filtrem zasilacza

umieszczony jest na p³ytce dru-

kowanej. Zasilacz warto zaekrano-

waÊ pude³kiem z†blachy z miÍk-

kiego øelaza (ekran magnetyczny)

- uøy³em w†tym celu obudowy od

starego zasilacza PC.

Korektor zosta³ zamontowany

na podstawie z†blachy øelaznej

o†gruboúci 1,5†mm, d³ugoúci

550†mm, szerokoúci 200†mm i†wy-

sokoúci 60†mm ( rys. 6 ). P³ytka

drukowana (o†wymiarach 200

x†135 mm) z†filtrami jest zamoco-

wana na czterech úrubach od

spodu podstawy. Nie podajÍ mo-

zaiki úcieøek p³ytek (wykonanych

zreszt¹ rÍcznie), gdyø nie s¹ one

skomplikowane, przy tym zaleøne

od posiadanych rdzeni ferryto-

wych i†transformatora.

Naleøy pamiÍtaÊ o†dobrym ek-

ranowaniu po³¹czeÒ filtrÛw z†po-

zosta³ymi fragmentami uk³adu

i po³¹czenia z mas¹ jednego

z†przewodÛw øarzenia - zapobieg-

nie to przydüwiÍkowi sieci i†pa-

soøytniczym sprzÍøeniom.

Aleksander Zawada

aleksander_zawada@poczta.onet.pl

nej, co by³o zwi¹zane z†trudnoú-

ci¹ zamocowania cewek bezpo-

úrednio na metalowej podstawie

korektora.

Transformator zasilaj¹cy powi-

nien mieÊ napiÍcie wyjúciowe

oko³o 200 VAC (dla zasilania

obwodu anodowego) przy pr¹dzie

50 mA i†napiÍcie 6,3 V (dla

zasilania obwodu øarzenia) przy

pr¹dzie 1A (ze sporym zapasem).

W†egzemplarzu modelowym za-

stosowa³em transformator siecio-

wy TS30/1/676, zdemontowany ze

starego odbiornika lampowego.

Transformator z†mostkiem pros-

Elektronika Praktyczna 8/2002

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: