Lovekraft H.P. - Grobowiec.pdf - Lovecraft - arturkleszczonek

Howard Philips Lovecraft

GROBOWIEC

Z uwagi na okoliczności, które doprowadziły do mego uwięzienia w tym przybytku dla

obłąkanych, świadom jestem, że moja obecna pozycja może wytworzyć pewne wątpliwości co

do prawdziwości tej opowieści. Tak to niestety jest, że większość ludzi ma zbyt ograniczony

umysł, by cierpliwie i roztropnie rozważać owe szczególne fenomeny, postrzegane i

wyczuwane jedynie przez garstkę posiadającą szczególną mentalną wrażliwość, a leżące poza

zasięgiem powszechnie dostępnych doświadczeń. Ludzie o większym intelekcie wiedzą, że nie

ma ostrego rozgraniczenia pomiędzy rzeczywistością i nierzeczywistością, że wszystkie rzeczy

jawią się takie, jakie są, jedynie dzięki przymiotom wrażliwych, indywidualnych mediów

psychofizycznych, i to dzięki nim zdolni jesteśmy je postrzegać, jednakowoż prozaiczny

materializm większości określa pogardliwie mianem szaleństwa przebłyski nadpostrzegania,

które przenikają pospolity woal jawnego empiryzmu.

Nazywam się Jervas Dudley i od wczesnego dzieciństwa byłem marzycielem i wizjonerem.

Posiadając bogactwo wystarczające, by z nawiązką pokryć potrzeby dostatniego życia, i będąc

obdarzony temperamentem, który nie pozwalał mi poświęcić się studiom i innego typu

zainteresowaniom typowym dla mych rówieśników, zamieszkiwałem zwykle w krainach

odległych od znanego nam widzialnego świata. Dzieciństwo i lata młodzieńcze spędziłem na

lekturze prastarych i mało znanych ksiąg, przemierzając pola i zagajniki rozciągające się w

pobliżu domu moich przodków. Nie sądzę, aby to, o czym czytałem w owych woluminach lub

widziałem na polach czy w zagajnikach, było tym samym, o czym czytali lub co postrzegali inni

chłopcy, na ten temat jednak wolałbym dużo nie mówić, gdyż dłuższa i dokładniejsza

wypowiedź potwierdziłaby jedynie odrażające kalumnie na temat stanu mego zdrowia

psychicznego, o którym szeptem rozmawiają niekiedy pielęgniarze, co niejednokrotnie udało

mi się podsłuchać. Wystarczy, że przedstawię minione wydarzenia bez bliższego analizowania

przyczyn.

Wspomniałem już, że mieszkałem z dala od widzialnego świata, niemniej nie rzekłem, iż

mieszkałem samotnie. Nie jest do tego zdolna żadna żywa istota. Brak towarzystwa żyjących

nieuchronnie sprowadza obecność istot, które nie są już lub nigdy nie były żyjącymi. Blisko

mego domu znajduje się szczególna, porośnięta lasem kotlina, w której mrocznych ostępach

spędzałem większość czasu, czytając, rozmyślając i śniąc. Tam właśnie, jeszcze jako dziecko,

przywiodły mnie pierwsze kroki, bym przemierzał omszałe zbocza kotliny, a wśród groteskowo

zdeformowanych dębów powstała osnowa mych pierwszych, dziecięcych fantazji. Poznałem

driady zamieszkujące wśród owych drzew i niejednokrotnie widziałem ich dzikie tańce w blasku

gasnącego księżyca - o tym jednak nie wolno mi teraz mówić. Opowiem wam jedynie o

samotnym grobowcu, położonym w najmroczniejszym zakątku kotlinnej gęstwiny;

opuszczonym grobowcu Hyde'ów, starej, egzaltowanej rodziny, której ostatni potomek złożony

został w jego posępnych murach na wiele dekad przed mymi narodzinami.

Grobowiec, o którym mówię, wykonany jest ze starego granitu. zmurszały i odbarwiony

przez mgły i wilgoć naruszające go od pokoleń. Wpuszczona w ścianę kotliny budowla z

wyjątkiem wejścia jest prawie niewidoczna. Drzwi, ogromna, odrażająca płyta z kamienia wisi

uchylona na zardzewiałych zawiasach, a zamknięcie jej stanowią złowieszcze, z wyglądu

ciężkie, żelazne łańcuchy i kłódki, typowe atrybuty przybytków cmentarnych sprzed pół wieku.

Rezydencja rodu, którego potomkowie znaleźli spoczynek w tym grobowcu, a którego

własnością była owa kotlina, padła ofiarą pożaru powstałego od uderzenia pioruna. O nocnej

burzy, która zniszczyła do szczętu posępną posesję, starsi mieszkańcy tej okolicy mówią

zazwyczaj pełnym niepokoju szeptem, powtarzając zgodnie opinię o "bożym gniewie" w taki

sposób, że w miarę upływu czasu poczęła narastać we mnie fascynacja owym mrocznym,

leśnym grobowcem.

W pożarze zginął jeden człowiek.

Kiedy ostatni z Hyde'ów został pochowany w tym miejscu cienia i spokoju, smętna urna z

THE RUINS OF TYRHHIA

GROBOWIEC

popiołami przybyła z odległego kraju, dokąd wyemigrowała rodzina po pożarze rezydencji. Nie

pozostał nikt, by złożyć kwiaty przed granitowym portalem, i mało kto odważał się wniknąć

pomiędzy ponure cienie, które zdawały się zalegać wśród zawilgłych murów.

Nigdy nie zapomnę popołudnia, kiedy po raz pierwszy natknąłem się na tę wpół ukrytą

siedzibę śmierci. Było to w środku lata, w czasie przesilenia, kiedy alchemia natury przemienia

leśny krajobraz w żyjącą i niemal homogeniczną masę zieloności; kiedy zmysły nieomal dławią

się od przenikającej powietrze wilgoci i różnorodności niemożliwych do rozpoznania zapachów

ziemi i roślinności. W takim otoczeniu umysł zatraca perspektywę; czas i przestrzeń stają się

trywialne i nierzeczywiste, echa prehistorycznej przeszłości nieodparcie atakują mocno

skołowaciałą świadomość.

Przez cały dzień krążyłem pośród mistycznego zagajnika porastającego wnętrze kotliny.

Rozmyślałem na tematy, których nie chcę tu obecnie poruszać, i rozmawiałem z istotami,

których imion i nazw również nie wymienię. Mając dziesięć lat, słyszałem dużo więcej i

widziałem dużo cudowniejsze rzeczy, aniżeli większość ludzi jest sobie w stanie wyobrazić.

Należy również dodać, że pod wieloma względami byłem wyjątkowo dojrzały.

Kiedy przedzierając się pomiędzy dwiema pokaźnymi kępami jeżyn, natknąłem się na

wejście do grobowca, nie miałem pojęcia, co właściwie odkryłem. Ciemne bloki granitu, drzwi

tak osobliwie uchylone i nagrobne reliefy nad łukowatym wejściem nie wzbudziły we mnie

odczuć w rodzaju żalu, współczucia czy zgrozy. Sporo wiedziałem i rozmyślałem na temat

grobów i grobowców, niemniej chyba z uwagi na mój niezwykły temperament trzymałem się

dotąd z dala od cmentarzy i kościołów. Osobliwy, kamienny dom na zboczu kotliny był dla

mnie jedynie źródłem zainteresowania i przeróżnych spekulacji. Jego zimne i wilgotne wnętrze

zaś, do którego na próżno usiłowałem zajrzeć przez pozostawioną kusząco, lecz zbyt wąską

szparę, nie kojarzyło mi się ani trochę ze śmiercią czy rozkładem. Wraz z zaciekawieniem

zrodziło się we mnie szaleńcze i zgoła nieroztropne pragnienie, które doprowadziło do mego

uwięzienia w tym piekielnym zakładzie. Idąc za głosem, który musiał pochodzić wprost z samej

upiornej duszy kniei, postanowiłem wejść w zapraszającą ciemność, pomimo grubych

łańcuchów, które zagradzały mi drogę. W gasnącym świetle dnia, na przemian grzechotałem

zardzewiałymi okowami, usiłując otworzyć na oścież kamienne odrzwia, i próbowałem

przecisnąć me szczupłe ciało przez już istniejącą szczelinę - niemniej bez powodzenia.

Zaciekawienie wzrosło tymczasem do rozmiarów obsesji. Kiedy o zmierzchu powróciłem do

domu, poprzysiągłem na setkę bóstw zagajnika, że za wszelką cenę dostanę się pewnego dnia

do owego czarnego, chłodnego wnętrza, które najwyraźniej mnie przyzywało. Siwobrody

lekarz, który każdego dnia przychodzi do mego pokoju, powiedział raz gościowi: "Decyzja owa

była zaczątkiem żałosnej, ponurej monomanii", ja wszakże pozostawiam wydanie ostatecznego

osądu mym czytelnikom, kiedy już dowiedzą się wszystkiego.

Kolejne miesiące po moim odkryciu poświęciłem na próżne usiłowania sforsowania

skomplikowanej kłódki, broniącej dostępu w głąb lekko otwartego wejścia do grobowca, i

ostrożne śledztwo, mające na celu poznanie natury i historii owej budowli. Jako mały chłopiec

o czujnym słuchu, w krótkim czasie sporo się dowiedziałem, aczkolwiek wrodzone zamiłowanie

do sekretności i tajemniczości sprawiło, że nie podzieliłem się z nikim informacjami o moim

odkryciu ani przyczynach, dla których gromadziłem tę konkretną wiedzę. Być może warto

nadmienić, że nie byłem ani trochę zdumiony czy przerażony, kiedy poznałem prawdziwą

naturę grobowca. Moje raczej oryginalne przekonania dotyczące życia i śmierci sprawiły, ze

kojarzyłem zimną glinę z oddychającym ciałem w dość mglisty i niejasny sposób. Zdałem sobie

sprawę, że wielki i złowrogi ród zamieszkujący ongiś w spalonej rezydencji musiał być w jakiś

sposób obecny w kamiennej budowli, do której pragnąłem się dostać.

Plotki na temat osobliwych rytuałów i bezbożnych orgii, jakie przed laty odbywały się w

starej posesji, wzbudziły we mnie całkiem nowe, nie znane dotąd zaciekawienie grobowcem,

przed którego drzwiami przesiadywałem, co dnia całymi godzinami. Raz wrzuciłem do środka

zapaloną świecę, ale nie zobaczyłem nic, z wyjątkiem prowadzących w dół, kamiennych

schodów. Odór tego miejsca, pomimo że odrażający, oczarowywał mnie. Miałem wrażenie, że

THE RUINS OF TYRHHIA

GROBOWIEC

już go kiedyś czułem, w jakiejś odległej, kompletnie zapomnianej przeszłości, kiedy nie

nosiłem jeszcze mej cielesnej powłoki.

Wiele lat po odkryciu przeze mnie grobowca, wśród licznych książek na poddaszu mego

domu, natknąłem się na nadżarty przez robactwo egzemplarz tłumaczenia Żywotów Plutarcha.

Przeczytałem o życiu Tezeusza i wielkie wrażenie wywarł na mnie fragment o gigantycznym

kamieniu, pod którym młodziutki bohater miał odnaleźć swoje symbole przeznaczenia, kiedy

tylko będzie dostatecznie silny, by podźwignąć ogromny ciężar. Legenda ukoiła me

zniecierpliwienie i pragnienie wejścia do grobowca. zrozumiałem bowiem, że nie nadeszła

jeszcze właściwa pora. Później rzekłem sobie, że gdy dojrzeję i nabiorę sił, wybije godzina,

kiedy będę w stanie uporać się z łatwością z odrzwiami zablokowanymi łańcuchem. Wtedy

także łatwiej mi będzie dostosować się do tego, co wydawało się wolą losu.

Jednocześnie me czuwania przy zawilgłym portalu stały się mniej natarczywe i wiele czasu

poświęcałem na inne, choć równie niezwykłe poszukiwania. Czasami budziłem się w środku

nocy. by wybrać się na przechadzkę na tereny przykościelne i cmentarne, od których rodzice

usiłowali trzymać mnie z dala. Nie mogę powiedzieć, co tam robiłem, nie jestem bowiem

pewny realności niektórych rzeczy; wiem jednak, że następnego dnia po każdej takiej nocnej

wędrówce umysł mój przepełniała zdumiewająca wręcz wiedza związana z rzeczami

zapomnianymi od wielu pokoleń. Po jednej z takich nocy zaszokowałem swe otoczenie

nietypowym, zarozumiałym stwierdzeniem na temat pogrzebu bogatego i szacownego

dziedzica Brewstera, twórcy lokalnej historii, który zmarł w 1711 roku, a którego łupkowa

płyta nagrobna z wizerunkiem czaszki i skrzyżowanych piszczeli z wolna obracała się w pył. W

przypływie dziecięcej imaginacji gotów byłem przysiąc, że nie tylko przedsiębiorca

pogrzebowy, Goodman Simpson, skradł przed pochówkiem buty o srebrnych sprzączkach.

jedwabne pończochy i satynową bieliznę zmarłego, ale że sam dziedzic - niezupełnie, jak się

wydawało, bez życia - w dzień po pogrzebie dwakroć obrócił się w swojej trumnie.

Nigdy wszakże nie opuściły mnie myśli o wdarciu się do wnętrza grobowca. Pragnienie to

narosło we mnie jeszcze bardziej, gdy niespodziewanie odkryłem, że po kądzieli jestem

poniekąd spokrewniony z wymarłym rodem Hyde' ów. Ostatni z mego rodu, po mieczu, byłem

zarazem ostatnim członkiem tej dużo starszej i niezwykłej linii rodowej. Zacząłem czuć, że

grobowiec był mój, i z niepokojem oczekiwać dnia, kiedy uda mi się sforsować kamienne

odrzwia i zejść po omszałych kamiennych stopniach w mrok. Obecnie wyrobiłem w sobie

nawyk bacznego nasłuchiwania przy z lekka uchylonych drzwiach grobowca, prowadząc owe

przedziwne czuwania pośród nocnej ciszy.

Zanim osiągnąłem dorosłość, wydeptałem w gąszczu wokół starego, wpuszczonego w ścianę

kotliny grobowca niewielką polankę, pozwalając, by bujna roślinność utworzyła wokół i ponad

nią jakby ściany i dach, niczym w leśnej altance.

Ta altanka była moją świątynią, zamknięte drzwi moim relikwiarzem i tu właśnie kładłem się

na mchu, rozciągnięty wygodnie, by przemyśliwać rozmaite osobliwe sprawy i śnić jeszcze

bardziej osobliwe sny.

Noc pierwszego objawienia była duszna i parna. Zmęczony, musiałem zasnąć, gdyż

obudziłem się, jak mi się zdało, na dźwięk odległych głosów. Waham się mówić o ich tonach i

akcentach, nie wspomnę tu również o ich wyrazistości, niemniej mogę rzec, iż wyczuwało się

wyraźną różnicę w ich słownictwie, wymowie i sposobie artykulacji. Każdy cień

nowoangielskiego dialektu, począwszy od nieokreślonych sylab purytańskich kolonistów po

precyzyjną retorykę sprzed półwiecza, zdawał się mieć swój odpowiednik wśród owych

cienistych, mrocznych oratorów, aczkolwiek z faktu tego zdałem sobie sprawę dopiero

poniewczasie. W tym momencie bowiem uwagę mą odwrócił zupełnie inny fenomen, tak

ulotny, że nie mogę przysiąc, iż wydarzył się naprawdę.

Ledwie zdałem sobie sprawę, że nie śpię, kiedy wewnątrz posępnego grobowca wygasło

drobniutkie światełko. Nie sądzę, abym był zaskoczony ani tym bardziej ogarnięty paniką,

wiem jednak, że tej nocy uległem olbrzymiej, całkowitej przemianie. Po powrocie do domu

skierowałem się na poddasze, gdzie wewnątrz gnijącego kufra znalazłem klucz, za pomocą

THE RUINS OF TYRHHIA

GROBOWIEC

którego z łatwością sforsowałem barierę, którą do tej pory tak zaciekle i próżno

szturmowałem.

W delikatnym świetle późnego popołudnia po raz pierwszy wkroczyłem do grobowca na

zboczu opuszczonej kotliny. Byłem oczarowany, a moje serce szalało ze szczęścia, którego nie

sposób opisać słowami. Gdy zamknąłem za sobą drzwi i zszedłem po ociekających wodą,

zawilgłych schodach, przyświecając sobie jedyną świecą, zdawało się, że znam doskonale

drogę. I choć świeca o mało nie zgasła, sycąc się zatęchłym powietrzem, w tym cuchnącym

śmiercią i zgnilizną pomieszczeniu czułem się jak w domu. Rozglądając się wokoło, ujrzałem

liczne marmurowe płyty z trumnami lub tym, co z nich pozostało. Niektóre z nich były

zamknięte i nienaruszone, ale inne nieomal całkiem sczezły. Pozostały po nich jedynie srebrne

klamki i płytki otoczone kopczykami białawego kurzu. Na jednej z płytek odczytałem imię sir

Geoffreya Hyde'a, który przybył z Sussex w 1640 roku i zmarł tutaj w kilka lat później. W

znamienitej niszy stała jedna doskonale zachowana i pusta trumna, ozdobiona imieniem, na

widok którego uśmiechnąłem się mimowolnie i zadygotałem. Dziwny impuls nakazał mi wspiąć

się na kamienną płytę, zgasić świecę i ułożyć się w pustej trumnie.

W szarym świetle świtu wyczołgałem się z grobowca i zamknąłem za sobą drzwi na łańcuch.

Nie byłem już młodzieńcem, mimo zaledwie dwudziestu jeden zim, które zmroziły mą cielesną

powłokę. Wstający z kurami wieśniacy, którzy mnie widzieli, patrzyli teraz na mnie dziwnym

wzrokiem i zastanawiali się, cóż mogło przydarzyć się temu, którego dotąd uważali za

spokojnego odludka, a który najwyraźniej wracał do domu po całonocnych hulankach i

swawolach. Rodzicom pokazałem się dopiero po długim, dającym odświeżenie śnie.

Od tej pory odwiedzałem grobowiec każdej nocy; widziałem, słyszałem i czyniłem rzeczy, o

których nie chcę tu nawet wspominać. Najpierw zmienił się mój sposób wysławiania, zawsze

podatny na wpływy otoczenia. Wkrótce zaczęta również zwracać uwagę nabyta nie wiadomo

kiedy archaizacja dykcji. Później w moim zachowaniu pojawiły się pierwsze oznaki zuchwałości

braku rozwagi, aż koniec końców pomimo samotniczego życia stałem się prawdziwym

światowcem. Język, dotąd sztywny i częstokroć milczący, nabrał łatwości wysławiania i gracji

Chesterfiella oraz bezbożnego cynizmu Rochestera. Zmieniłem się w wyjątkowego erudytę, a

stronice mych ksiąg pokryły tworzone niejako na marginesie epigramy przywodzące na myśl

Gaya, Priora, a także najbardziej wesołe augustiańskie żarty oraz rymy. Któregoś ranka przy

śniadaniu nieomal doprowadziłem do katastrofy, deklamując z wyraźnymi, płynnymi,

osiemnastowiecznymi akcentami nieco swawolny utwór biesiadny, którego treść nigdy nie

została zapisana, a który brzmiał mniej więcej tak:

Pójdźcie tu, przyjaciele, wytoczcie beczkę piwa

Za dzień dzisiejszy pijmy, niech każdy poużywa

Niech na półmiskach waszych mięsiwa wzrośnie stos

A jadło i napitek rozchmurzą smętny los

Po brzegi kufle napełniemy

Bo ważne to jest, ze żyjemy

Gdy przyjdzie śmierć, ni króla już, ni dziewki zdrowia nie wzniesiemy!

Mówią, te Anakreon stary nos jak pomidor miał czerwony

Lecz cóż to znaczy, jeśli humor masz stale dobry; wręcz szalony

Boże, duszę mą weź, wolę czerwonym być

Niźli jak lilia białym i w ziemi smętnie gnić!

Betty, pójdź do mnie tu

Całuj, aż zabraknie tchu

Drugiej takiej nie znajdziesz nawet w Piekle, ech, tfu!

Młody Harry się chwieje, jak trzaśnięty w łeb wół

Wkrótce zgubi peruka i się zwali pod stół

THE RUINS OF TYRHHIA

GROBOWIEC

Dalej lejcie, bo w kuflach chyba dno widać już

Lepiej leżeć pod stołem, niźli w trumnie, no cóż

Bawmy się tedy i radujmy

Spragnione gardła wnet napójmy

Życia używać, nim w ziemi zlec przyjdzie, się nie bójmy

Do czarta tam, już plączą mi się nogi

Język mi kołkiem stawa, kark sztywny mam i błogi

Dozwól no gospodarzu, niech Betty się przysiadzie

Duszy bratniej mi brak, a żony wszak ze mną tu dziś nie będzie

Racz mi rękę swa dać

Chciałbym spróbować wstać

Póki tchu w piersi stanie, życie garścią chcę brać!

W tym czasie również ogarnął mnie trwający do dziś lęk przed burzami i ogniem. Wcześniej

były mi one obojętne, teraz wszelako napełniają mnie niewypowiedzianą zgrozą. Kiedy tylko

niebo zasnuwały burzowe chmury, chowałem się w możliwie najdalszym, najniżej położonym

zakątku domu. Za dnia mą ulubioną enklawą byty ruiny spalonej posesji, i fantazjując,

częstokroć wyobrażałem sobie, jak musiała wyglądać w okresie swojej świetności. Pewnego

razu wystraszyłem jednego z wieśniaków, prowadząc go potajemnie do niewielkiego

piwnicznego pomieszczenia, o którego istnieniu wiedziałem, choć od wielu pokoleń było ono

zapomniane i nie odwiedzane.

Wreszcie stało się to, czego się od dawna obawiałem. Moi rodzice, zaniepokojeni

zmienionym zachowaniem i wyglądem ich jedynego syna. postanowili śledzić me poczynania,

co doprowadziło do katastrofy. Nie opowiedziałem nikomu o swoich wizytach w grobowcu,

strzegąc mego sekretnego celu od dzieciństwa z iście religijną żarliwością. Teraz jednak

zmuszony byłem zachować wyjątkową ostrożność przy wędrówkach pośród labiryntu zalesionej

kotliny, aby nie doprowadzić do swego sanktuarium potencjalnego prześladowcy. Klucz do

grobowca nosiłem zawieszony na rzemyku na szyi, o jego istnieniu zaś nie wiedział nikt oprócz

mnie. Nigdy nie wyniosłem z grobowca żadnej rzeczy, na jaką natknąłem się w jego wnętrzu.

Pewnego ranka, gdy wyszedłem z wilgotnego grobowca i drżącą dłonią założyłem łańcuch

na odrzwia, ujrzałem wśród pobliskich krzewów przerażone oblicze śledzącego mnie

mężczyzny. Niewątpliwie koniec był bliski; moja altana została odkryta, a cel nocnych wypraw

zdemaskowany. Mężczyzna mnie nie zaczepił, toteż pospieszyłem do domu, by podsłuchać, o

czym doniesie memu stroskanemu ojcu. Czy świat dowie się o mym pobycie za drzwiami

starego grobowca? Wyobraźcie sobie moje rozkoszne zdumienie, kiedy usłyszałem, jak szpieg

teatralnym szeptem mówił moim rodzicom, że spędziłem noc w altance przed grobowcem;

moje zasnute snem oczy padły na szczelinę w uchylonych, zablokowanych łańcuchem

odrzwiach! Jakim cudem obserwator został tak zwiedziony? Byłem teraz przekonany, że

chroniła mnie jakaś nadludzka moc. Rozzuchwalony takim obrotem spraw, zdecydowałem się

nie ukrywać swych dalszych wizyt w grobowcu i niezwłocznie podjąłem je na nowo. Przez cały

tydzień raczyłem się posępnymi przyjemnościami, o których nie zamierzam tu wspominać,

kiedy t o się wydarzyło i zostałem wtrącony do tego przeklętego przybytku smutku i

monotonii.

Nie powinienem był wyruszać tej nocy, chmury zdawały się zwiastować burzę, a z

cuchnących moczarów na dnie kotliny podniosła się piekielna fosforescencja. Zew umarłych

również był nieco inny. Miast grobowca w kotlinie, była to naruszona ogniem piwnica na

szczycie zbocza, gdzie rezydujący demon przywoływał mnie, kiwając niewidocznymi palcami.

Kiedy wyłoniłem się z zagajnika, na równinie pod ruinami ujrzałem w nieco rozmytym przez

mgłę blasku księżyca coś, czego zawsze w głębi serca oczekiwałem. Rezydencja, nie istniejąca

od stu lat, ukazała się mym oczom w całej swej okazałości. Każde z okien roztaczało blask

płonących wewnątrz komnat dziesiątków świec.

Lovekraft H.P. - Grobowiec.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: