Ergonomia, pytania i odpowiedzi.pdf

1.zinterpretuj znaczenie pojęć: koszt fizjologiczny pracy i koszt energetyczny.

Koszt fizjologiczny różni się od pojęcia koszt energetyczny. Koszt energetyczny wykonywanej pracy

możemy precyzyjnie zmierzyć. Obciążenie fizjol związane jest z funkcjonowaniem narządów i

układów człowieka związanych z charakterem wykonywanej pracy i nie ma obiektywnych metod

które by pozwalały je dokładnie określić. Ma ono cechy wysoce zindywidualizowane chociaż można

wyodrębnić pewne wspólne uwarunkowania wynikające z charakteru wykonywanej pracy. Np. funk

ukladu pokarmowego, krążenia i innych ma związek z charakterem wykonywanej pracy w sensie

obciążenie jak i towarzyszącym stresem i emocjami. Trudno jest znaleść bezpośredni związek miedzy

tymi zależnościami chociaż związek taki niewątpliwie istnieje.

2.sprawność a wydolność fizyczna.

Sprawność fizyczną opisujemy jako zdolność wykonywania pracy fizycznej, mierzoną cechami

motoryczności - siłą, wytrzymałością, szybkością i zręcznością.

Wydolność fizyczna organizmu –zdolność organizmu do wykonywania długotrwałego lub ciężkiego

wysiłku, który angażuje duże grupy mięśni bez zmęczenia i zmian w środowisku wewnętrznym

ustroju, oraz wysoka tolerancja zmian w środowisku wewnętrznym, jeśli dochodzi do nich podczas

wysiłku o dużej intensywności. Wydolność fizyczna zależy od sprawności funkcji współdziałających w

pokrywaniu zapotrzebowania tlenowego, wielkości rezerw energetycznych, sprawności regulacji

ciepłoty ciała, sprawności regulacji endokrynologicznych, koordynacji nerwowo- mięśniowej i

czynników psychologicznych.

Wydolność fizyczna mierzona jest za pomocą prób czynnościowych i charakteru zachowania się

parametrów poszczególnych zespołów funkcji wewnątrzustrojowych.

Wydolność fizyczna organizmu: (można ją opisać w trojaki sposób)

1) zdolność do wykonywania długotrwałego lub ciężkiego wysiłku, który angażuje duże grupy mięśni

bez szybko narastającego zmęczenia

2) zdolność szybkiego likwidowania zaburzeń homeostazy wywoływanych wysiłkiem

3) w znacznym stopniu zależy od zdolności pobierania tlenu przez organizm

3.Co to jest pułap tlenowy?

Do oceny wydolności fizycznej stosuje się różne kryteria. Najbardziej trafnym kryterium oceny

zdolności człowieka do wykonywania ciężkiej pracy jest wysokość tzw. „pułapu tlenowego”., czyli

maksymalnego zużycia tlenu w jednostce czasu. Zwiększone zużycie tlenu jest obiektywnym

miernikiem oceny ciężkości pracy, a ponieważ jego pomiar przy zdefiniowanej jednostce pracy nie

zależy od wieku, płci lub wytrenowania, przeto znakomicie odpowiada wskaźnikowi wielkości

obciążenia. Jest to sumaryczny wskaźnik charakteryzujący sprawność ukł. krążenia i ukł.

oddechowego; jest to zdolność pobierania tlenu przez organizm zwana także wydolnością aerobową

organizmu(Vo2max).Bezpośredniego pomiaru Vo2max można dokonać podczas badania wielkości

obciążenia na cykloergonometrze lub na bieżni elektrycznej. Często połączone jest to z wykonaniem

elektrokardiogramu. Innym sposobem oceny ciężkości pracy jest pomiar wydatku energetycznego

mierzone obciążeniem bezwzględnym.

4.Różnica miedzy pracą fizyczną dynamiczną a pracą statyczną.

PRACA FIZYCZNA DYNAMICZNA

W celu zrozumienia istoty pracy fizycznej i dynamicznej należy znać budowę i rodzaje mięśni oraz

czynniki decydujące o ich sile.

Do kości przytwierdzonych jest ponad 500 mięśni szkieletowych, są one przyczepione do kości za

pośrednictwem zwężających się, powrózkowatych zakończeń zwanych ścięgnami. W czasie ruchu

mięsień kurczy się i pociąga kość. Kości i mięśnie tworzą jeden z głównych układów ciała – układ

szkieletowo-mięśniowy.

Praca fizyczna dynamiczna jest definiowana jako praca wykonywana z przeważającym udziałem

skurczów izotonicznych i krótkotrwałych skurczów izometrycznych.

Skurcz izotoniczny zachodzi wówczas, jeśli jeden z przyczepów mięśnia jest wolny i w wyniku

pobudzenia następuje jego skracanie z maksymalną szybkością. Napięcie mięśni w tej sytuacji nie

zmienia się. Skurcz izometryczny zachodzi wtedy, gdy obydwa przyczepy mięśni są unieruchamiane a

opór przekracza wielkość siły maksymalnej skurczu co w efekcie powoduje w mięśniu pobudzonym

wzrost napięcia. Natomiast jego długość nie zmienia się. Taki typ skurczów przeważa w czasie

wysiłków statycznych.

Do oceny wydolności fizycznej organizmu służą różnego rodzaju testy. Najczęściej stosowane są:

-bezpośredni pomiar maksymalnego pobierania tlenu

-pośrednia ocena maksymalnego pobierania tlenu

-test chodzenia

-testy stosowane do tolerancji wysiłkowej

-testy stosowane w diagnostyce klinicznej

Praca statyczna – stwarza inny również bardzo istotny rodzaj aktywności mięśniowej. Jej istotą są

skurcze izometryczne charakteryzujące się tym, że stan pobudzenia powoduje wzrost napięcia mięśni

natomiast nie ulegają one skróceniu.

Rozwijana siła mięśniowa pozostaje w stanie równowagi z oporem zewnętrznym lub siłą ciężkości.

Nie ma zatem efektów pracy w sensie mechanicznym jednak wzrost napięcia mięśnia (spowodowany

jego izometrycznym skurczem) jest czynnym procesem fizjologicznym stanowiąc często duże

obciążenie dla organizmu.

Podstawowa część obciążeń typu statycznego jest związana z napięciami posturalnymi

odgrywającymi rolę w utrzymaniu pożądanej pozycji ciała.

Pełną relaksację mięśniową uzyskuje się zatem w pozycji leżącej lub częściowo półleżącej. W innych

pozycjach ciała rozwijana siła napinających się mięśni oddziałuje na kościec zapewniając jego

stabilizację wobec działania siły grawitacji.

5.Metody oceny wydatku energetycznego na stanowiskach pracy. Omów ich istotę.

WYDATEK ENERGETYCZNY – często jest stosowany jako energetyczne kryteria ciężkości pracy

fizycznej. Do oceny ciężkości pracy wykorzystywana jest wielkość wydatku energetycznego w ciągu

zmiany roboczej.

METODY POMIARU WYDATKU ENERGETYCZNEGO:

-kalorymetria bezpośrednia

-kalorymetria pośrednia

-chronometrażowa (tabelaryczna wg Lehmana)

-oceny na podstawie mechanicznego efektu pracy

-oceny na podstawie zmian fizjologicznych

-oceny uciążliwości wynikającej z wysiłków statycznych

-oceny uciążliwości związanej z monotypowością ruchów roboczych

-badanie „odnowy tętna”

METODY TABELARYCZNE

Przy braku możliwości wykonywania pomiaru wydatku energetycznego jedną z wymienionych

wcześniej metod wartości te możemy określić za pomocą szacunkowej metody chronometrażowo-

tabelarycznej, odczytując z tabeli wartość wydatku energetycznego dla typowych czynności.

METODY OCENY CIĘŻKOŚCI PRACY NA PODSTAWIE ZMIAN CZĘSTOŚCI SKURCZÓW SERCA (częstości

tętna)

Każda praca fizyczna a dynamiczna szczególnie powoduje pobudzenie układu krążenia i

oddechowego oraz mechanizmów termoregulacji. Jest to związane z pokryciem większego

zapotrzebowania pracujących mięśni na tlen i substraty energetyczne pochodzące ze źródeł

pozamięśniowych oraz stanowi efektywne usuwanie z mięśni produktów przemiany materii i

nadmiarów wyprodukowanej energii, zapobiegając tym samym wzrostowi temperatury ciała. Analiza

częstości skurczów serca podczas pracy jest parametrem często stosowanym do oceny ciężkości

pracy.

Powyższa metoda ma zastosowanie jedynie w przypadku pracy dynamicznej z zaangażowaniem

dużych grup mięśniowych.

Zależność między częstością skurczów serca i kosztem energetycznym prac może być opisana

następującym wzorem:

M = 4,0 x HR – 225

M – koszt energetyczny pracy mierzony w watach; HR – częstość skurczów serca

METODY KALORYMETRYCZNE

metoda kalorymetrii bezpośredniej – wydatek energetyczny człowieka podczas wysiłku można ocenić

na podstawie pomiaru ilości ciepła wytworzonego w organizmie metoda kalorymetrii bezpośredniej,

wykonywanego w specjalnych komorach (laboratoriach) kalorymetrycznych

metoda kalorymetrii pośredniej – opiera się na zależności między ilością pobieranego przez organizm

tlenu w jednostce czasu a ilością energii uwolnionej w procesach metabolicznych. Kalorymetria

pośrednia jest szczególnie przydatna podczas wysiłków, w których przeważają procesy tlenowe

(aerobowe).

Na podstawie zależności między wentylacją płuc a zużyciem tlenu można obliczyć przybliżoną

wartość wydatku energetycznego posługując się równaniem Datta – Ramanathana.

E = 0,21 x VE (STPD)

VE (STPD) – wentylacja płuc w l/min, w warunkach STPD

STPD – objętość gazu suchego w temp. 0 st. C i ciśnienia atmosferycznego 101,3 KP

Aby wyliczyć wydatek energetyczny należy:

- przeprowadzić chronometraż czynności roboczych w ciągu zmiany roboczej wyodrębniając

powtarzające się cykle czynności głównych, pomocniczych i przerw w pracy

- przeprowadzić pomiar wydatku energetycznego dla każdej czynności lub cyklu

- dokonać wyliczenia wydatku energetycznego netto dla poszczególnych czynności i cykli

- podsumować wartości wydatku energetycznego wszystkich cykli roboczych oraz przerw w celu

uzyskania globalnej wartości na całą zmianę roboczą.

6. Podaj przykłady czynności roboczych gdzie występują elementy pracy statycznej.

Np.: - przy posługiwaniu się ciężkimi narzędziami(ręczne podtrzymywanie elementów maszyn itp.) –

większość prac biurowych – praca operatorów monitorów komputerowych –praca siedząca przy

taśmach montażowych – kierowców aut ciężarowych na długich trasach(utrzymanie stałej pozycji

ciała, stabilizującej położenie głowy , tułowia i kończyn górnych). Praca fizyczna statyczna np. ręczne

przemieszczanie ciężarów np. rolnictwo, służba zdrowia, budownictwo.

7.Jakie zmienne powinny być uwzględnione w ocenie obciążeń statycznych na stanowisku pracy.

Ocena obciążenia statycznego towarzyszącego pozycji człowieka podczas pracy lub jednostajności

ruchów (monotypowości) znajduje niewielki odzwierciedlenie w badaniu wydatku energetycznego.

Wynika to stąd, że skutki obciążenia statycznego dotycz zwłaszcza nadmiernego obciążenia pewnych

części układu mięśniowego i kostnego. Podstawę oceny obciążenia tego typu stanowi pozycja przy

pracy i czas jaj trwania

Kiedy pracę wykonuje się w różnych pozycjach, wtedy jako reprezentatywną pozycję podaje się

pozycję występującą przy największym obciążeniu fizycznym, pod warunkiem, że trwa ona

przynajmniej 3 godziny.

Obciążenie statyczne związane z monotypowością ruchów ocenia się na podstawie liczby

jednakowych ruchów w czasie zmiany roboczej oraz siły wymaganej do ich wykonania.

8.Podaj schemat oceny obciążenia praca monotypową w zależności od wielkości rozwijanej siły.

Obciążenie statyczne związane z monotypowością ruchów ocenia się na podstawie liczby

jednakowych ruchów w czasie zmiany roboczej oraz siły wymaganej do ich wykonania.

9.Sposoby wymiany ciepła między organizmem człowieka a otoczeniem. Opisz jeden ze sposobów.

1. przewodzenie i konwekcja ( 10 % ogólnej utraty ciepła)

2. parowanie (23%)

3. promieniowanie (67%)

Parowanie:

Około 80 % całej energii uwolnionej podczas pracy stanowi ciepło. Pierwotną odpowiedzią

termoregulacyjną ze strony ustroju człowieka na obciążenie cieplne jest rozszerzenie naczyń

krwionośnych skóry i wzrost skórnego przepływu krwi. Reakcja ta powoduje podwyższenie temp.

Powierzchni ciała i zwiększenie ciepła między wewnętrzną i powierzchniową warstwą ciała. W tej

sytuacji zostaje pobudzona czynność gruczołów potowych, a parowanie z powierzchni ciała potu

usuwa z organizm ciepło zarówno wytworzone w ustroju, jak i zyskane z gorącego otoczenia. Bardzo

istotne znaczenie termoregulacyjne ma nie tylko samo wydzielanie potu, lecz jego parowanie. Zależy

ono nie tylko od sprawności czynnościowej gruczołów potowych i siły ich pobudzania, ale również od

warunków otoczenia.

10.Rodzaje wysiłku fizycznego.

WYSIŁEK FIZYCZNY- praca mięśni szkieletowych wraz z całym zespołem towarzyszących jej

czynnościowych zmian w organizmie.

wysiłki ogólne – występują wówczas gdy w wysiłku zaangażowanych jest ponad 30% masy

mięśniowej ( zależy od masy ciała)

wysiłki lokalne – występują wtedy, gdy w wysiłku zaangażowane jest mniej niż 30% całej masy ciała

(praca 1 lub 2 kończyn)

wysiłki maksymalne – gdy zapotrzebowanie na tlen podczas wykonywania pracy jest równe

indywidualnej wartości VO2max

wysiłki supramaksymalne – gdy zapotrzebowanie na tlen przekracza VO2max

wysiłki submaksymalne – gdy zapotrzebowanie na tlen jest mniejsze niż VO2max

W czasie wysiłku fizycznego następuje przetwarzanie energii chemicznej powstającej w czasie

metabolizmu komórkowego w energię mechaniczną niezbędną w pracy mięśni. Człowiek w czasie

pracy fizycznej wykorzystuje do 30% energii zawartej w produktach żywnościowych. Pozostała część

jest zamieniana w ciepło.

Procesy metaboliczne związane są z przemianą materii i energii ,mogą przebiegać w warunkach

tlenowych i beztlenowych.

11.Opisz działanie ośrodka termoregulacji kontrolującego temperaturę ciała i sterującego

mechanizmami uwalniania i oddawania ciepła.

Na podstawie otrzymanych informacji ośrodek również w postaci impulsów nerwowych wysyła

rozkazy do termoregulacyjnych narządów wykonawczych. W sytuacji gdy organizmowi grozi

oziębienie naczynia skóry silnie się kurczą w następstwie czego przepływ krwi znacznie się zmniejsza.

Krew przepływając wolno przez skórę ulega nadmiernemu odtlenieniu. Hemoglobina staje się

błękitna a skóra sinieje.

Temperatura skóry obniża się co zmniejsza oddawane przez nią ciepło. Kurczą się mięśnie

przywłośne, powoduje to chropowatość skóry, tzw. gęsia skórka oraz jeżenie się włosów na skórze.

Polisada z włosów zwalnia przyskórny prąd konwekcyjny jednocześnie wzrasta wyzwalanie ciepła

endogennego, szczególnie w mięśniach szkieletowych. Występuje w nich zjawisko zwane dreszczami

polegające na asynchronicznych skurczach włókien mięśniowych. Mięśnie wyzwalają ciepło ale nie

kurczą się jako całość. Zmienia się również zachowanie człowieka, np. kuli się, szuka schronienia przez

zimnem, zakłada ciepłą odzież, itp.Jeśli w otoczeniu panuje wysoka temperatura lub działają tam

źródła intensywnego promieniowania cieplnego naczynia skóry rozszerzają się i przepływ krowi przez

nie wzrasta. Zwiększona zawartość wody w skórze zwiększa jej przewodnictwo cieplne jednocześnie

zapewniając korzystne warunki dla procesu pocenia się. Rozpoczyna się wydzielanie potu, który

parując ze skóry odbiera jej ciepło niezbędne do przekształcenia się w parę wodną.

Towarzyszą temu zmiany w zachowaniu się. Człowiek szuka cienia, zdejmuje odzież, zwalnia rytm

pracy, itp.

12.Czynniki współdziałające w rozwoju zmęczenia podczas długotrwałej pracy mięśniowej.

praca – czynność jakiegoś narządu

W czasie wykonywania pracy zachodzą procesy psycho-fizjologiczne wpływające na:

- zmiany morfologiczne i fizjologiczne wielu narządów

- zmiany w powiązaniach ze społecznością ludzką

- intensywność przemiany materii

zmiany w psychice

* wyczerpanie glikogenu mięśniowego

- odwodnienie i zmiany jonowe w komórkach mięśniowych

- zmiany rozmieszczenia krwi

- wzrost częstotliwości skurczów serca

- wzrost wentylacji płuc (duszność wysiłkowa)

- wzrost temperatury wewnętrznej ciała

- wydzielanie potu wilgotna skóra

- zmiany regulacji funkcji ustroju

- wyczerpanie nadnerczy

- inne

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: