Omówić etapy rozwoju edukacji zdrowotnej w Polsce, wymienić nazwiska 3 wybitnych jej przedstawicieli i przedstawić ich dorobek.
Periodyzacja dziejów edukacji zdrowotnej w Polsce.
Pierwsza próba periodyzacji - lata 70. XX w.- Maciej Demel.
3 kryteria:
- gestor (siła kierująca)
- środki przekazu (nowe)
- odbiorcy
Wyróżniał 7 okresów (epok), z których każdy miał odrębne tło historyczne.
Okres 8, czyli historię najnowszą edukacji zdrowotnej dodała Elżbieta Charońska (1997). Wyróżniła 3 fazy:
- faza pedagogiki zdrowia, w której znaczącymi wydarzeniami były: książka M. Demela „O wychowaniu zdrowotnym” (1968) prezentująca podstawy teoretyczne, proces i etapy edukacji zdrowotnej jako dyscypliny pedagogicznej; wprowadzenie terminu „pedagogika zdrowia” przez E. Mazurkiewicza (który zainicjował kształcenie pedagogiczne pracowników służby zdrowia) oraz zacieśnienie współpracy między resortem oświaty i zdrowia. Ukoronowaniem tego okresu był podręcznik „Pedagogika zdrowia” M. Demela.
- faza stagnacji- przypadająca na lata 80. XX wieku
- edukacja zdrowotna w promocji zdrowia- od lata 90., w tej fazie rozpoczął się ruch szkół, pojawiły się nowe czasopisma i książki z zakresu promocji zdrowia.
okres
gestor
Środki (nowe)
odbiorcy
Prehistoria oświaty zdrowotnej
gmina i kościół
Druki łacińskie, ambona, zarządzanie porządkowo- sanitarne władz miejskich tzw. wilkierze
Elita intelektualna i pospólstwo, pouczenia przygodne
Epoka kalendarzy
inicjatywa prywatna (wydawcy)
Kalendarze i wczesne druki polskie
Szlachta, kler, patrycjat miejski
Epoka prasy
inicjatywa prywatna (lekarze- wydawcy)
Periodyki i wydawnictwa specjalne
Jak wyżej- lud pośrednio
Epoka centralizmu państwowego
państwo (KEN)
Podręczniki, lekcje, praca nauczycieli w środowiskach
Nauczyciele, młodzież miejska, wiejska
Epoka narodownictwa
inicjatywa indywidualna
Prasa dla ludu, wydawnictwa, akcje odczytowe
Chłopi oświeceni, rzemieślnicy, działacze społeczni
Epoka instytucji społecznych
grupy i stowarzyszenia społeczne
Wydawnictwa seryjne, prasa specjalna, wystawy muzea, instytucje, środki dydaktyczne
Ogół społeczeństwa (teoretycznie)
Epoka współdziałania
a) okres II RP
b) okres Polski Ludowej
państwo i
społeczeństwo
Komplet form i środków audiowizualnych (z nowych tv, radio, film)
Ogół społeczeństwa
Twórcy, ich dzieła i myśli
1. Grzegorz Piramowicz (1735- 1801)
Pedagog z zawodu i zamiłowania, jezuita, teoretyk wymowy, tłumacz, profesor teologii i filozofii, współtwórca dzieła KEN, pierwszy polski higienista szkolny
Dzieła:
o Współtwórca założeń, celów i ustaw KEN, populator jej dzieła za granicą i współautor pierwszego dzieła komisji „Wypisy z autorów klasycznych do nauki w szkołach narodowych”
o Autor podręcznika „Wymowa i poezja dla szkół narodowych”
o Orędownik oświaty ludu, twórca szkół parafialnych jako instytucji społecznej; autor „Nauki obyczajowej dla ludu”, współautor „Elementarza dla szkół narodowych”
o Autor pierwszego w języku polskim podręcznika metodycznego (vademecum) dla nauczyciela „Powinności nauczyciela, mianowicie zaś w szkołach parafialnych i sposoby ich dopełnienia. Dzieło użyteczne pasterzom, panom i ich namiestnikom o dobro ludu troskliwym, rodzicom i wszystkim edukacją bawiącym się.” Przedstawił tam szeroko obowiązki nauczyciela w zakresie „wychowania co do ciała, to jest do zdrowia i sił”.
2. Henryk Jordan (1842- 1907)
Lekarz ginekolog, promotor ruchu higienicznego w Małopolsce, twórca instytucji pedagogicznej zasłużonej dla praktyki wychowania zdrowotnego, pionier nowoczesnego wychowania pozaszkolnego oraz wychowania fizycznego w Polsce, społecznik, filantrop
o Głównym dziełem życia był park jego imienia. Ta nowatorską instytucja stanowiła wzór dla innych miast w Polsce i podziwianą za granicą
o Pozostawił bogaty dorobek naukowy z zakresu położnictwa i ginekologii; założył (z własnych funduszy) „Przewodnik Higieniczny”, organ prasowy Towarzystwa Opieki Zdrowia, był jednym z jego redaktorów, publikował w nim wiele artykułów i pozyskał wielu znakomitych autorów
3. Hanna Wentlandtowa (1906- 1994)
Pedagog, największa postać oświaty, zdrowotnej w Polsce, oficer AK, powstaniec warszawski.
o Była autorką pierwszego w Polsce podręcznika metodycznego oświaty zdrowotnej (1960) „Metodyka oświaty sanitarnej” oraz licznych publikacji z zakresu oświaty zdrowotnej.
o Stworzyła własną szkołę metodyczną w zakresie oświaty zdrowotnej; była redaktorką 52 tomów (ost.1988) z serii „Biblioteka metodyczna oświaty zdrowotnej” dotyczącej metodyki szczegółowej w różnych zagadnieniach zdrowotnych i środowiskowych.
o Wykształciła całe pokolenie specjalistów, w tym także z oddziałów oświaty zdrowotnej stacji sanitarno- epidemiologicznych na terenie całego kraju. Obdarzała ludzi wielką życzliwością i ciepłem.
pedagogika.uw