Sprawa ofiar niemieckich eksperymentów.pdf

Artykuły

Odzyskanawiarawludzi...

Jarosław Gajewski

Odzyskana wiara w ludzi…

SprawaoiarniemieckicheksperymentówmedycznychwKLRavensbrück

To tylko zbyt wcześnie dotknęło mnie cierpienie,

Że cała się spaliłam na martwy, jasny popiół,

I pozostało tylko wytrawne milczenie,

Wszak wciąż stoję w ogniu. 1

Wprowadzenie

W lutym 2007 r. miałem przyjemność rozmawiać z panią Heleną Hegier-

Rafalską. Jest ona jedną z niewielu żyjących, polskich oiar eksperymentów me-

dycznych, przeprowadzonych przez niemieckich lekarzy w obozie koncentracyj-

nym w Ravensbrück. Celowo nie podjąłem żadnego tematu z czasów wojny. Nasza

rozmowa dotyczyła głównie jej kilkumiesięcznego pobytu w USA w 1959 r. Usły-

szałem od pani Heleny wiele ciepłych słów pod adresem Amerykanów, którzy w la-

tach 1958–1959 z własnej inicjatywy zorganizowali wyjazd z Polski i sinansowali

leczenie w Stanach Zjednoczonych dla niej i dla trzydziestu kilku innych kobiet. Po

tej rozmowie postanowiłem bliżej zapoznać się z okolicznościami powstania i rea-

lizacji społecznej inicjatywy, nazwanej przez redakcję i czytelników tygodnika The

Saturday Review – Ravensbrueck Lapins Project.

Eksperymenty medyczne, przeprowadzone przez lekarzy niemieckich na

siedemdziesięciu czterech Polkach w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück w la-

tach 1942–1943, są czymś więcej niż tylko epizodem w historii zbrodni nazistow-

skich. Losy ich oiar zmuszają do releksji nad etycznym pojęciem krzywdy i za-

dośćuczynienia, przypominają o narodowej martyrologii, wyjaśniają czym może

się stać ludzka cywilizacja, podporządkowana dyktatorskiej ilozoii.

Leo Alexander, konsultant medyczny głównego oskarżyciela na procesie

lekarskim w Norymberdze, w artykule z 2 lipca 1949 r. pt. „Nauki medyczne pod

dyktaturą” napisał, że główne zasady ilozoiczne współczesnych dyktatur, w tym

nazistowskiej, oparte są na heglowskim pojęciu „racjonalnego narzędzia”, „racjo-

nalnej użyteczności” ( rational utility ), które zastąpiło tradycyjne wartości moralno-

etyczne i religijne. Jak to lakonicznie ujął Feliks Koneczny w odniesieniu do ideolo-

gii hitlerowskiej „znakiem dążności antychrześcijańskich jest krzyż połamany (tym

bowiem jest hackenkreuz)”. 2

Artykuły

Dla takich osób jak Norman Cousins, redaktor naczelny opiniotwórcze-

go, krytyczno-literackiego tygodnika The Saturday Review , los oiar eksperymentów

„jest nie tylko rzutem oka na mroczne wnętrze wyobrażonego piekła, ale jest częścią

naszego wieku i częścią naszego świata”. 3

W historiograii można znaleźć wiele określeń, odnoszących się do tych sie-

demdziesięciu czterech Polek – patriotek, głęboko wierzących katoliczek, kurierek

Związku Walki Zbrojnej – skazanych na karę śmierci przez hitlerowskie sądy doraź-

ne. Esesmani nazywali je fanatishe Polinnen ; współwięźniarki Królikami, Kaninchen,

Lapins, Rabbits ; anglosaska prasa Nazi Guinea Pigs , polska Króliczkami. 4 Same siebie

określały mianem Królików . 5

J akdoszłodowyjazduPolekdoUSA

Norman Cousins, pomysłodawca tej ilantropijnej inicjatywy, w artykule

„Dialogue in Warsaw” przybliżył genezę powstania komitetu organizacyjnego Ra-

vensbrueck Lapins Project:

Niektóre z królików doświadczalnych ciągle jeszcze żyją i oczekują

pomocy. Nasz świat zapominając o okropieństwach, których szczegóły

prezentowane były w Norymberdze, zapomniał również o oiarach. Jest

to oznaką mojego zapomnienia lub ignorancji lub obydwu, że do nie-

dawna nie wiedziałem o istnieniu tego problemu. Brak w mojej wiedzy

nadrobiony został po wizycie w biurze The Saturday Review , Amery-

kanki Caroline Ferriday, która od wielu lat zajmuje się sprawami osób

deportowanych. […] Parę miesięcy wcześniej spotkała jedną z Lapins ,

panią Heleną Piasecką, która wyjechała z Polski w 1946 r. Jej mąż zginął

w obozie koncentracyjnym. Pani Piasecka miała to szczęście, że będąc

we Francji, poddana została operacji i medycznej opiece, które uratowa-

ły jej życie, obecnie mieszka w Cleveland. 6 Przez wiele lat pani Piasecka

starała się o uzyskanie pomocy dla Lapins w Polsce. Przede wszystkim

próbowała zorganizować akcję w ramach ONZ, która spowodowałaby

nacisk na rząd Niemiec Zachodnich; ten co prawda zaakceptował obo-

wiązek wypłacania odszkodowań dla tysięcy oiar obozów koncentra-

cyjnych, jednakże pominął Króliki z Ravensbrück . 7

Po spotkaniu z panią Piasecką, Caroline Ferriday, wykorzystując wszelkie

dostępne kanały dyplomatyczne i kontakty z różnorodnymi fundacjami, przystą-

piła do działania w sprawie pomocy Królikom mieszkającym w Polsce. Wiedziała

o akcji pomocy dla oiar Hiroszimy zwanej Hiroshima Maidens Project , która obję-

Odzyskanawiarawludzi...

ła dwadzieścia pięć japońskich dziewcząt, okaleczonych po wybuchu bomby ato-

mowej. Dzięki tej inicjatywie zostały poddane operacjom plastycznym w Stanach

Zjednoczonych. Wszystkie zaś koszty pobytu oraz opieki medycznej pokryła grupa

woluntariuszy, działających w ramach prywatnej fundacji The Hiroshima Peace Center

Associates, założnej i kierowanej przez Normana Cousins’a.

Caroline Ferriday trafnie założyła, że ta sama grupa mogłaby pomóc pol-

skim Królikom. Skontaktowała się najpierw z dr. Williamem M. Hitzigiem, konsul-

tantem medycznym Hiroshima Maidens Project a za jego pośrednictwem z Norma-

nem Cousins’em. Tak doszło do spotkania w połowie 1958 r., o którym wspomina

Cousins w wyżej cytowanym fragmencie artykułu.

Spotkanie to zapoczątkowało Lapins Ravensbrueck Project a zarazem stało się

okazją do omówienia sposobu, w jaki Polki zostały trwale okaleczone przez nazi-

stowskich lekarzy. Dla wielu z tych oiar stan zdrowia, będący wynikiem przebytych

eksperymentów zagrażał ich życiu.

Zgodnie z ustaleniami procesu w Norymberdze celem doświadczeń było

wypróbowanie nowych środków farmakologicznych tzw. sulfonamidów, które mia-

ły rzekomo zapobiec masowym przypadkom zgorzeli gazowej, powstałej w wyni-

ku ran odniesionych przez żołnierzy niemieckich na froncie wschodnim. Analiza

raportu dr. Hitziga dla Cousinsa nasuwa jeszcze jedną interpretację intencji, które

przyświecały oprawcom. Ich zamiarem było również przetestowanie metod prze-

szczepu tkanki kostnej i regeneracji tkanki mięśniowej, kostnej i nerwowej. Poddano

nim, poza Polkami, dwanaście psychicznie chorych więźniarek innych narodowo-

ści, o których istnieją tylko szczątkowe informacje, pozostawione głównie przez

polskich świadków.

Początkowo Norman Cousins nie mógł uwierzyć w to, co usłyszał na spot-

kaniu.

Jak słuchałem Caroline Ferriday, nie mogłem ogarnąć tego o czym

mówiła. Pojęcia takie jak „operacje doświadczalne”, „osoby przed-

miotem eksperymentu” były moralnie i intelektualnie nie do przy-

jęcia. 8

Cousins poprosił Caroline Ferriday o dostarczenie całej dokumentacji, do-

tyczącej przebiegu eksperymentów oraz bieżącej sytuacji Królików. Przeczytał także

wszystko co miał w prywatnej bibliotece na temat procesu w Norymberdze. Me-

dyczne doświadczenia, którym poddano Polki stanowiły dwa z kilkunastu rodza-

jów eksperymentów, przeprowadzonych przez lekarzy niemieckich również w in-

nych obozach koncentracyjnch.

Artykuły

Jak zauważa Cousins, nazistowscy lekarze nie zaprzeczali przed Trybu-

nałem w Norymberdze, że przeprowadzali takie doświadczenia na ludziach. Nie

poczuwali się jednakże do odpowiedzialności za swoje czyny. W ich przekonaniu

wykonywali jedynie rozkazy zwierzchników.

Głównym źródłem informacji o wydarzeniach, mających miejsce w obozie

koncentracyjnym w Ravensbrück są protokoły zeznań oskarżonych i świadków, spi-

sane w czasie rozprawy przed Amerykańskim Trybunałem Wojskowym w Norym-

berdze.

Procedurę pierwszego rodzaju eksperymentów wyjaśnił dr Fritz Fisher,

oskarżowny w pierwszym procesie tzw. lekarskim. Zgodnie z jego zeznaniami po-

legała ona na usypianiu Królików za pomocą moriny-atropiny i eteru ewipanowego

a następnie dokonaniu nacięć na podudziach długości 5–8 cm i głębokości 1–1.5 cm

wzdłuż peronaeus longus (kości strzałkowej). Następnie powiązywano naczynia

krwionośne z obu końców nacięcia, co miało symulować rany postrzałowe odnie-

sione przez żołnierzy na polu walki. Ten element procedury wprowadzono po tym,

jak Naczelny Lekarz Rzeszy dr Ernst Robert Gravitz nalegał na oddanie strzału

z broni palnej do oiar (sic!). Dr Gebhardt i jego asystent dr Fisher, zastosowali

w zamian odpowiednią metodę chirurgiczną.

Wprowadzenie tego elementu procedury w doświadczeniach oraz zastoso-

wanie bardziej agresywnej kultury bakteryjnej, min.: tężca w przypadku Weroniki

Kraski, odema malignum w przypadku Anieli Lefanowicz, Zoii Kiecol i Alfredy

Prus, spowodowało śmierć wszystkich operowanych Polek. 9 W tak powstałą ranę

wprowadzano fragmenty szkła bądź skrawki drewna lub jednocześnie obydwa ma-

teriały a następnie zakażano kulturą bakteryjną: streptococci, staphylococci oraz beztle-

nowców, powodującą zgorzel gazową. Bakterie były chodowane i specjalnie przy-

gotowywane w kierowanym przez dr. Mrugowskiego Instytucie Higieny Wafen SS.

Wypełnioną zakażonym materiałem ranę zamykano, a nogi oiar wkładano w gips.

Po godzinie od zakończenia operacji podawano dożylnie pieć razy po 1 gramie sul-

fonamidu, a po kilku tygodniach, kiedy zakażenie osiągało apogeum, posypywano

tym środkiem otwarte rany oiar. Nie podawano sulfonamidów Królikom z grupy

kontrolnej. 10

O okolicznościach drugiego rodzaju eksperymentów, dotyczących regene-

racji tkanek, dowiadujemy się również z zeznań dr. Fritza Fischera.:

Po przybyciu doktora Stumpfeggera z kwatery głównej jesienią 1942 r.,

profesor Gebhardt oświadczył niektórym swoim współpracownikom,

że otrzymał rozkazy kontynuowania testów w Ravensbrueck na szer-

szą skalę. W związku z tym, kwestie chirurgii plastycznej, które będą

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: