niezbednik_psychologa.pdf

NIEZBĘDNIK

PSYCHOLOGA

Przemoc

wobec

kobiet

w rodzinie

Opracowanie:

część 1

Zespół CPK

część 2

Magdalena Jóźwik

Warszawa 2007

Spis treści

Centrum Praw Kobiet

ul. Wilcza 60/ 19

00 – 679 Warszawa

|tel. (48 22) 652 01 17

tel./ fax: (48 22) 622 25 17

e-mail: temida@cpk.org.pl

http://www.cpk.org.pl; http://www.partnerstwo.cpk.org.pl

część 1

Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Kulturowe uwarunkowania przemocy wobec kobiet . . . . 10

Wiara w naturalny porządek rzeczy . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Uprzedmiotowienie kobiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Kulturowe wzmocnienia wyuczonej bezradności . . . . . . . . . 14

Tolerancja wobec przemocy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Czarna statystyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Redakcja i korekta: Ewa Jaworska i Elżbieta Lorenc

Wydanie pierwsze

część 2

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Publikacja finansowana ze środków Europejskiego

Funduszu Społecznego w ramach Inicjatywy

Wspólnotowej EQUAL.

Mity i fakty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

1. Przemoc w rodzinie – charakterystyka zjawiska . . . . . 36

1.1. Czym jest przemoc w rodzinie? . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

1.2. Rodzaje i formy przemocy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

1.3. Cykl przemocy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

ISBN 978-83-89888-61-7

Egzemplarz bezpłatny

2. Jak działają sprawcy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

3. Psychologiczne skutki doznawania przemocy . . . . . . 43

3.1. Wpływ przemocy domowej na dzieci . . . . . . . . . . . . . 48

Druk: Meritum21

4. Dlaczego nie odchodzą? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

5. Jak pracować z osobami doznającymi przemocy? . . . . . 53

NIEZBĘDNIK

PSYCHOLOGA

Wprowadzenie

5.1. Etapy pracy z osobami doznającymi przemocy . . . . . . . 55

5.2. O czym pamiętać, udzielając pomocy? . . . . . . . . . . . . 59

6. Formy pomocy psychologicznej. . . . . . . . . . . . . . . . 62

6.1. Edukacja i psychoprofilaktyka . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

6.2. Interwencja kryzysowa, „pierwsza pomoc” . . . . . . . . . 63

6.3. Grupy samopomocy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

6.4. Terapia krótkoterminowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

część 1

7. Źródła trudności w pracy z osobami doznającymi przemocy . . 77

8. Przemoc w rodzinie a prawo. . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

8.1. Przemoc fizyczna, psychiczna, seksualna popełniona

na szkodę osoby najbliższej jest przestępstwem . . . . . . 80

8.2. Jak napisać pismo do sądu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Wprowadzenie

9. Załączniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

Istotnym warunkiem skutecznego zwalczania

zjawiska przemocy w rodzinie jest zrozumienie jego

genezy, znajomość form, jakie przemoc przyjmuje,

i wpływu, jaki wywiera na życie nie tylko samych

ofiar, ale również ich dzieci i całego społeczeństwa.

Nie można również pomijać faktu, iż przemoc w ro-

dzinie nie jest neutralna ze względu na płeć. Tym-

czasem, chociaż większość sprawców przemocy to

mężczyźni, a większość ofiar to kobiety, powszech-

nie używa się terminologii neutralnej płciowo: prze-

moc domowa, przemoc małżeńska, znęcanie się nad

partnerem itp.

Powszechne jest w naszym kraju postrzeganie

przemocy, jakiej kobiety doznają ze strony swoich

partnerów, wyłącznie w kategoriach dysfunkcjonal-

ności relacji w rodzinie. Poza organizacjami femi-

nistycznymi praktycznie nie mówi się o kontekście

historycznym, społecznym i politycznym przemocy

Spis organizacji pomocowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

NIEZBĘDNIK

PSYCHOLOGA

Wprowadzenie

mężczyzn wobec kobiet. Tymczasem przemoc wobec

kobiet została uznana w dokumentach i rekomenda-

cjach wydanych przez takie organizacje międzyna-

rodowe, jak ONZ czy UE, za naruszenie praw czło-

wieka, a jej genezy upatruje się w ukształtowanej

od wieków upośledzonej pozycji kobiet w rodzinie i

społeczeństwie.

W wielu dziedzinach równość kobiet i mężczyzn

zyskała ustawowe gwarancje w znacznej mierze

dzięki antydyskryminacyjnej polityce Unii Europej-

skiej. Jednak w praktyce dyskryminacja kobiet i nie-

równość między płciami utrzymują się do dziś, a wy-

nikające z nich ograniczenia powodują, że kobietom

trudno jest uwolnić się z krzywdzącego związku. Z

tej przyczyny walka ze zjawiskiem przemocy wobec

kobiet może być skuteczna i ograniczyć jej zasięg

tylko wtedy, gdy będzie częścią ogólniejszej strategii

przeciwdziałania strukturalnej nierówności kobiet i

mężczyzn.

Podczas zorganizowanej pod auspicjami ONZ

Światowej Konferencji Praw Człowieka w Wiedniu w

1993 roku ONZ zerwała z polityką traktowania prze-

mocy wobec kobiet za sprawę „prywatną” i pozosta-

jącą w gestii państw członkowskich. Dzięki usilnym

staraniom organizacji feministycznych został przy-

gotowany i przyjęty dokument końcowy konferencji,

tzw. Deklaracja Wiedeńska, stwierdzający, że prze-

moc wobec kobiet stanowi naruszenie praw człowie-

ka, nawet wtedy, gdy dochodzi do niej w tak zwanej

sferze prywatnej. Tym samym rządy państw człon-

kowskich wzięły na siebie odpowiedzialność za eli-

minację przemocy i zapewnienie kobietom skutecz-

nej przed nią ochrony.

W następstwie konferencji w Wiedniu Zgroma-

dzenie Ogólne ONZ przyjęło Deklarację na rzecz

Eliminacji Przemocy wobec Kobiet i stworzyło sta-

nowisko specjalnej sprawozdawczyni do spraw prze-

mocy wobec kobiet. Eliminacja przemocy wobec ko-

biet była również jednym z głównych tematów IV

Światowej Konferencji w sprawie Kobiet w Pekinie w

1995 roku. Dokument końcowy tej konferencji, Plat-

forma Działania, określał szczegółowo, jakie środki

przeciwko przemocy wobec kobiet powinny podjąć

państwa członkowskie.

Najważniejszym dokumentem dotyczącym zwal-

czania strukturalnej i prywatnej przemocy wobec

kobiet jest Konwencja Organizacji Narodów Zjedno-

czonych w sprawie eliminacji wszelkich form dys-

kryminacji kobiet (CEDAW). Inaczej niż w przypad-

ku deklaracji i rezolucji, konwencja jest wiążąca dla

państw, które ją podpisały i ratyfikowały. Wydane

przez Komitet ds. Eliminacji Dyskryminacji Kobiet

rekomendacje nr 12 i 19 wzywają państwa członkow-

skie do „zapewnienia odpowiedniej ochrony i wspar-

cia dla ofiar przemocy w rodzinie, zgwałceń, czynów

lubieżnych i innych form przemocy ze względu na

płeć”. W 1999 roku Konwencja została uzupełniona

przez procedurę skargi indywidualnej umożliwiają-

cą kobietom, których prawa zostały naruszone, zło-

żenie skargi w Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Poradnik praktyczny na temat trybu składania skarg

został opracowany przez cieszącego się międzynaro-

dowym uznaniem eksperta z Austrii (Frauenbüro der

Stadt Wien 2001).

Ważne inicjatywy na rzecz przeciwdziałania

przemocy wobec kobiet podjęto także w Europie.

NIEZBĘDNIK

PSYCHOLOGA

Wprowadzenie

Kulturowe uwarunkowania przemocy wobec kobiet

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawo-

wych Wolności z 1950 roku gwarantuje każdemu (a

zatem oczywiście każdej kobiecie) prawo do życia,

zdrowia i wolności. Zakazuje także tortur oraz in-

nych form nieludzkiego i poniżającego zachowania.

Ta kluczowa konwencja nakłada na swoich sygna-

tariuszy obowiązek podjęcia działań na rzecz likwi-

dacji przemocy i ochrony kobiet przed wszelkimi

formami przemocy. W ostatnich latach Rada Europy

wydała dużą liczbę zaleceń dotyczących przemocy

wobec kobiet i przemocy w rodzinie (por. Bibliogra-

fia). Ostatnie z nich pochodzi z 2002 roku (Rada

Europy 2002). Zgodnie z zaleceniem zawartym w

raporcie końcowym Grupy Specjalistów Rady Euro-

py państwa członkowskie powinny zapewnić jedno

miejsce w schronisku na 7500 mieszkańców (Rada

Europy 1997).

W 1997 roku Unia Europejska rozpoczęła reali-

zację Programu DAPHNE, mającego na celu wspar-

cie projektów na rzecz likwidacji przemocy wobec

kobiet i dzieci. Podczas prezydencji austriackiej, w

1998 roku, odbyła się europejska konferencja eks-

pertów na temat roli policji w przeciwdziałaniu prze-

mocy. Organizacja Women Against Violence Europe

była jednym ze współorganizatorów konferencji (De-

aring/Förg 1999). Podczas tej i kolejnych konferencji

na temat zwalczania przemocy, które odbyły się w

Kolonii (w okresie prezydencji niemieckiej) i w Jy-

väskylä (podczas prezydencji fińskiej), uczestniczą-

cy w obradach eksperci opracowali szeroki wachlarz

środków i zaleceń, mających na celu podniesienie

skuteczności ochrony i pomocy dla kobiet, które są

ofiarami przemocy (Keeler 2001).

Z inicjatywy działającego w Parlamencie Euro-

pejskim Komitetu ds. Praw Kobiet, w latach 1999–

2000 w państwach Unii Europejskiej przeprowa-

dzono kampanię przeciwko przemocy wobec kobiet

(Parlament Europejski/Komitet ds. Praw Kobiet

1997). Jej akcentem końcowym była konferencja,

która odbyła się w Portugalii w 2000 roku. W roku

2004 zatwierdzono drugą część programu DAPHNE,

którego środki zasilą programy przeciwdziałania

przemocy wobec kobiet w okresie następnych pięciu

lat. Poszerzenie Unii Europejskiej było tylko jednym

z powodów, dla których powiększono budżet tego

ważnego programu. W roku 2007 Rada Europy roz-

poczęła kolejną kampanię przeciw przemocy wobec

kobiet. Niestety rząd Polski praktycznie nie włączył

się w tę kampanię.

NIEZBĘDNIK

PSYCHOLOGA

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: