Kilka recept zielarzy rosyjskich(1).doc

Kilka recept zielarzy rosyjskich

(Medycyna to sztuka naśladowania leczniczych sił przyrody) Hipokrates Medycyna ludowa, przekazywana z pokolenia na pokolenie przez mieszkańców Ziemi, istnieje od niepamiętnych czasów, na wszystkich kontynentach. Jako tradycja i zjawisko - to przede wszystkim ogromna część dziedzictwa kultury, sprawdzone fakty, przepuszczone przez sito wieków. Jesteśmy świadkami wspaniałych osiągnięć medycyny i jednocześnie największej pogardy dla jej źródeł. Wszystko, co niezrozumiałe i nie do końca wyjaśnione w przyrodzie, ogłaszane jest przez dyplomowanych medyków jako nienaukowe i bezużyteczne. (Gdyby któregoś pięknego dnia przyroda zechciała odsłonić swoje tajemnice i zobaczylibyśmy na własne oczy jakimi środkami dysponuje, to - Boże drogi - jakie pomyłki, jakie błędy odkrylibyśmy w naszej, godnej pożałowania, nauce! Śmiem twierdzić, że w ani jednym ze swoich twierdzeń nie miałaby racji. Zaiste, jedyne co wiem na pewno to to, że jestem największym nieukiem). Powiedzieć tak skromnie o swojej wiedzy mógł oczywiście tylko człowiek wielki; był nim francuski filozof i pisarz epoki Odrodzenia Michel Montaigne. Minęło wiele, stuleci, nauka poszła daleko do przodu, ale w pewnym sensie te setki lat niczego nie zmieniają, pozostajemy ciągle (listkami) na drzewie Przyrody... Ale ... oduczyliśmy się wsłuchiwania w nią, rozumienia jej i korzystania z jej skarbów. Współcześni lekarze, oderwani od przyrody, nie umieją odczytywać jej (tajemnych znaków) i poprzez doświadczenie sięgać do jej leczniczej siły, a często zupełnie nie wiedzą, czym zastąpić nagle brakujące w aptece lekarstwa, nie zapisują nam, swoim pacjentom, leczniczych preparatów i zestawów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz innych podobnych środków. Można żywić nadzieję, że ten skromny zbiór przepisów zebranych z różnych źródeł =rosyjskich i innych= pomoże tym, którzy przedkładają rośliny lecznicze ponad preparaty chemiczne; tym, którzy zupełnie nie mogą z jakichś przyczyn ich zażywać; tym, dla których współczesne syntetyczne farmaceutyki są niedostępne z powodu ceny lub braku w sprzedaży; tym, którzy zbierają zioła lub zaopatrują się w nie w aptece i w sklepach zielarskich, ale nie posiadają literatury informującej o ich przygotowaniu i zastosowaniu. Należy uspokoić tych wszystkich, którzy skorzystają z tego poradnika. Przytoczone przepisy medycyny ludowej są sprawdzone i zaakceptowane przez specjalistów o wysokich kwalifikacjach i w różnych okresach były publikowane. Jednak zaleca się #c zasięgnięcie porady lekarza wtedy, gdy zażywacie Państwo już jakieś lekarstwo oraz w celu upewnienia się, że zaproponowany w tym zbiorze środek jest dla Państwa odpowiedni. Dla wygody korzystającego z poradnika przepisy zgrupowano nie według nazw roślin, a według chorób tych lub innych organów człowieka. Tam, gdzie przy liczbach nie podano oznaczeń, wartości wyrażone są w gramach. Rozdział I: Zbiory ziół Niektórzy zapewne zechcą sami przygotować zapasy niezbędnych roślin. Oczywiście nie należy przygotowywać roślin, jeśli nie wie się, jak one wyglądają. Trzeba zaopatrzyć się lub wypożyczyć z biblioteki informatory, atlasy, ilustrowane encyklopedie roślin. Trzeba również wiedzieć jaką część rośliny i kiedy przygotowywać. Skorzystajmy z porad ludzi starszych, nauczycieli biologii, pracowników aptek, lekarzy i oczywiście tych przedsiębiorstw =spółdzielni ogrodniczych=, które zajmują się ziołami. Postarajmy się wiosną, latem i jesienią zebrać te najbardziej rozpowszechnione i najniezbędniejsze rośliny. Oto niektóre ogólne zasady przeprowadzania zbiorów. Przy zbiorach roślin jednorocznych należy koniecznie zostawiać część z nich w nienaruszonym stanie, aby mogły nasiać się na przyszły rok; przy zbiorach roślin wieloletnich niezbędnym jest po zostawienie systemu korzeniowego, poszczególnych części roślin i niektórych roślin w całości do wegetatywnego i nasiennego rozmnożenia. W tym samym miejscu zbiór danej rośliny można powtarzać tylko kilka lat: zbiór przeprowadzamy, kiedy jest jasno, sucho i słonecznie, rośliny; nie można zbierać zakurzonych lub zanieczyszczonych części naziemnych roślin - przy ruchliwej drodze, w pobliżu zakładów przemysłowych itp.; nie należy wkładać do jednego pojemnika różnych gatunków roślin, gdyż mogą one na siebie oddziaływać pozytywnie lub negatywnie, a te subtelności znane są wybrańcom; świeżo zebranych roślin nie trzeba ściśle upychać do woreczków, skrzynek i innych pojemników, ponieważ zioła wówczas ulegają samonagrzewaniu, deformują się, tracą swoisty zapach i kolor, brunatnieją i stają się niezdatne do użycia. A teraz o tym, kiedy i jak zbierać różne części roślin. Pączki =brzozowe, sosnowe= zbiera się wczesną wiosną przed ich rozwinięciem, kiedy są nabrzmiałe, ale ich łuski jeszcze nie pękają. W tym okresie są szczególnie bogate w aktywne substancje. Zbieranie kończy się, kiedy pączki zaczynają się rozwijać. Brzozowe pączki zbiera się tak: młode gałązki z pączkami ścina się, wiąże w miotełki i suszy w temperaturze nie większej niż st. C, po wysuszeniu młóci się i przepuszcza przez grube sito, aby odpadła kora i kawałki gałązek. Pączki sosnowe, przyczepione po kilka na końcu gałązek ścina się nożycami z niedużymi kawałkami gałązek. Liście zbiera się w okresie kwitnienia, a niektórych roślin =np. krwawnika, babki, mioduszki= - przez całe lato. Ścina się nożycami lub zrywa rękoma tylko dobrze rozwinięte liście, z dołu lub środkowej części rośliny. Nie można zbierać liści brudnych, przywiędłych, pożółkłych, brunatnych, pokrytych rdzawymi plamami lub zaatakowanych przez owady. Od razu po zebraniu liście suszy się, rozkładając cienką cm warstwą na tkaninie lub papierze pod okapami lub w przewiewnym pomieszczeniu. Od #g czasu do czasu należy je poruszać. Prawidłowo wysuszone liście łatwo poznać: zachowują naturalną, pierwotną barwę. Ziele =naziemna część rośliny, w szczególności kwitnące wierzchołki z liśćmi= zbiera się w okresie kwitnienia ścinając je nożycami lub sierpem w odległości #aj-bj cm od wierzchołka. Zebrane ziele suszyć jak najszybciej, rozłożywszy #c-e cm warstwą na strychach, w przewiewnych pomieszczeniach. Kwiaty zbiera się na początku kwitnienia ręcznie lub ścina nożycami, jeśli znajdują się w kwiatostanach =wrotycz, krwawnik=. Zebrane kwiaty suszy się od razu, rozkładając cienką #a-b cm warstwą =w takich warunkach, jak opisano poprzednio=. Nie suszyć na słońcu, niezbyt często poruszać. Prawidłowo wysuszone kwiaty powinny łatwo się kruszyć w palcach. Nasiona i suche owoce zbiera się w pełni dojrzałe =wyjątki: owoce dzikiej róży, kminku i anyżu=, kiedy jest sucho. Nasiona, zebrane jako suche nie wymagają dosuszania. Zbiór owoców i nasion przeprowadza się ręcznie. Suszy się w wiejskich piecach, piekarnikach, w temperaturze #fj-hj st. C. Owoców bogatych w witaminy nie można suszyć na słońcu. Zepsute i pociemniałe owoce trzeba odrzucić. Owoce sokowe =jagody= zbiera się rano lub wieczorem, aby uniknąć ich szybkiego zepsucia, w pełni dojrzałe =nie zapominajmy, że zbieramy wszystko, co kto może: poziomki leśne, maliny moroszki, maliny zwykłe, borówki, żurawiny, dziką różę, czarną porzeczkę, rokitnik i inne=. Wyschniętych, zwiędłych, niedojrzałych i uszkodzonych jagód nie warto zbierać. Należy uważać, aby ich nie uszkodzić przy zbieraniu. Zebranych owoców nie można myć ani przesypywać z jednego pojemnika do drugiego. Suszyć najlepiej w piecach, piekarnikach, w temperaturze #ej-fj st. C. Uważać, aby się nie przypaliły, często poruszać. Bulwy, korzenie, kłącza wykopuje się w zasadzie jesienią w okresie więdnięcia roślin i rzadziej - wczesną wiosną. Zapamiętajmy też takie szczegóły: u roślin jednorocznych korzeń wykopuje się jesienią, u dwuletnich jesienią na drugi rok, u wieloletnich - jesienią na drugi rok lub wiosną trzeciego roku. Po wykopaniu podziemnych części roślin łopatą, widłami lub nożem oddziela się część naziemną i zepsute części kłącza, korzeni i bulw; oczyszcza się z ziemi, myje pod zimną, bieżącą wodą. Duże korzenie i kłącza kroi się na części. Wymyty i oczyszczony surowiec rozkłada się na tkaninie workowej lub trawie, na świeżym powietrzu, do podsuszenia i przywiędnięcia, następnie suszy się w piecach, piekarnikach, suszarkach w temp. #ej-fj st. C. Prawidłowo wysuszone korzenie i kłącza powinny się łamać, a nie zginać. Podczas zbioru i suszenia roślin trujących =np. glistnika, jaskółcze gniazdo= nie można ich próbować. Przy ich obróbce chrońmy oczy i nos maseczką zrobioną z kilku warstw wilgotnej gazy lub respiratorem. Po pracy =suszeniu, pakowaniu, ważeniu= dokładnie umyjmy ręce i twarz mydłem. Korę =np. brzozy, wierzby, olchy, maliny= najlepiej jest zbierać na początku wiosny, kiedy drzewa puszczają soki. W tym czasie korę łatwo jest oddzielić od pnia. Aby ją zdjąć, trzeba na młodych odrąbanych lub odciętych gałązkach zrobić ostrym nożem okrągłe nacięcia w odległości #be-ej cm od siebie, połączyć je jednym lub dwoma podłużnymi nacięciami, a następnie zdejmować korę. Suszy się korę na słońcu, ale można i na #aa strychu. Rozdział Ii: Ogólne zasady przyrządzania naparów, wywarów, wyciągów i herbatek Różnią się one sposobem przygotowania. Napar i wywar to wodne wyciągi z leczniczego surowca. Napar częściej przygotowuje się z liści, kwiatów i ziela, a wywary z grubych części roślin - korzeni, kłącza, kory itp. Wysuszone rozmaite części roślin leczniczych wstępnie rozdrabnia się; następnie odmierza wskazaną w przepisie miarę i umieszcza w emaliowanym lub porcelanowym naczyniu, zalewa odpowiednią ilością wody o temperaturze pokojowej, przykrywa pokrywką i podgrzewa. Napary zwykle podgrzewa się przez #ae min. =jeśli nie ma innych wskazówek=, a wywary - #cj min., często mieszając. Następnie naczynie odstawia się i ochładza w temperaturze pokojowej: napary #de min. wywary - #aj min. Następnie przecedza się i dodaje wody do odpowiedniej objętości =według konkretnego przepisu=. Jeżeli wywary przygotowuje się z roślin zawierających substancje garbnikowe, to przecedzać należy zaraz po zdjęciu z ognia. Istnieje też inny sposób przygotowania naparu. Różnica polega na tym, że ziele zalewa się wrzątkiem i całą noc zaparza w piekarniku =stopniowo stygnącym=. Rano przecedza się, podgrzewa i zażywa jak wywar. A nalewki - to słabe spirytusowe, wodno-spirytusowe lub spirytusowo-eteryczne wyciągi z roślin leczniczych. Przygotowuje się je tak: surowiec z roślin wcześniej rozdrobniony i wysuszony umieszcza się w specjalnym naczyniu i zalewa odpowiednią ilością płynu =najczęściej #gj#j) spirytusu=. Naciąga się w temperaturze pokojowej #g-aj #ac dni. Następnie wyciąg zlewa się, pozostałe rośliny wyciska się, przelewając płynem, znów wyciska, dopełnia płynem do odpowiedniej objętości. Do przygotowania nalewki bierze się zwykle jedną wagową część roślinną pięć objętościowych części otrzymywanej nalewki. Jeżeli surowiec roślinny zawiera silnie działające substancje, to nalewki przygotowuje się w proporcji #a_:#aj. Otrzymane nalewki należy odstawić na kilka dni, przechowując w temperaturze do #h st. C, a następnie przefiltrować. Gotowe nalewki powinny być przezroczyste. Ekstrakty to zagęszczone wyciągi z roślin. Dla ich otrzymania suchy, rozdrobniony surowiec zalewa się wodą, spirytusem, eterem lub mieszaniną spirytusu i eteru. Otrzymany wyciąg zagęszcza się do konsystencji płynnego, gęstego lub suchego ekstraktu. Zestawy i herbatki to mieszaniny wysuszonych i rozdrobnionych rozmaitych roślin leczniczych, czasami z dodatkiem soli, olejków eterycznych i innych substancji. Przeznaczone są do przygotowywania w domu naparów i wywarów, płukanek i gorących okładów, leczniczych kąpieli. Zestawy i herbatki przechowuje się w suchym miejscu. Te, które zawierają substancje zapachowe - w metalowych pojemnikach, pozostałe w zamkniętych drewnianych lub tekturowych pudełkach. Rozdział Iii: Pożywienie a zdrowie Jak twierdzą znachorzy, prawie wszystkie choroby ludzi i przedwczesna śmierć zależą przede wszystkim od żywienia =tzn. diety=, niedopuszczalnych mieszanek w naszym pożywieniu i w konsekwencji od zanieczyszczenia i deformacji jelita #ae grubego. Ludzie z reguły uważają się za maszynę, która wrzucony z jednego końca pokarm przetwarza tak, aby drugim końcem wyrzucić odpadki. ( Wrzucaj do niej co chcesz, myślą inni, wszystko się zużyje, spali...) Tak, spali się, ale jeśli wrzuca się nieodpowiednie produkty, to wraz z nimi spala się od #be do #ej lat naszego życia! Tylko niewielu wie, że w jelitach grubych gromadzi się przez wiele lat kał, najczęściej, z powodu użycia skrobiowatych substancji i gotowanego, pieczonego i smażonego pożywienia. Molekuła skrobi nie rozpuszcza się ani w wodzie, ani w spirytusie, ani w eterze. Te nierozpuszczalne cząsteczki skrobi, dostając się do krwiobiegu, zanieczyszczają krew, tworząc w niej swoistą (kaszę). Krew poprzez krążenie chce uwolnić się od tej (kaszy) i ostatecznie znajduje dla niej różne miejsca składowania. Gotowane i smażone pożywienie w ogóle nie odżywia komórek i ścianek jelita grubego, wręcz morzy go głodem. Pożywienie roślinne zaś, posiada swoiste magnetyczne właściwości, odżywia ścianki jelita grubego i (wymiata) wszystko, co znajduje się na drodze do odbytu. Przez #dj lat życia człowiek zjada ok. #djjjj obiadów kolacji i śniadań. Jeśli odżywiał się przede wszystkim skrobiowym i gotowanym pożywieniem, to każdy posiłek, przechodząc przez jelito grube, pozostawił warstwę kału. To są przyczyny zaparć. Dlatego też trzeba często stosować lewatywy: do naczynia wlać #b litry ciepłej wody i sok z połówki cytryny. Błędy w żywieniu z lat poprzednich są poważne i można je uszeregować w sposób następujący: #a. Intensywne odżywianie się białkami na skutek zakorzenionego poglądu, że tylko białka dają organizmowi siłę; stąd stałe gnicie białek w jelitach i zatrucie krwi. #b. Brak wiedzy na temat pożywienia, zbyt długie gotowanie, wyparowywanie pożytecznych soli mineralnych i tym samym niszczenie witamin. #c. Biały chleb, słodkie bułki, ciastka, nadmiar słodyczy i cukru są przyczyną nadmiernej ilości kwasu we krwi i stałej fermentacji węglowodanów w żołądku. Z drugiej strony stale niedostateczna ilość produktów zasadowych w naszym organizmie powoduje brak koniecznej neutralizacji kwasów powstających zarówno przy odżywianiu się białkami, jak i przy fermentacji węglowodanów. #d. Uporczywa, w ciągu #b-c pokoleń, ucieczka, szczególnie zimą, od surowych jarzyn, zieleniny i owoców, które zawierają sole mineralne i witaminy. #e. Stały brak zdrowych gatunków chleba, zieleniny i owoców przy siedzącym trybie życia powodują przewlekłą atonię żołądka i jelita grubego, co z kolei prowadzi do zaparć i samopodtruwania całego organizmu w ciągu szeregu lat. #f. Nadmiar produktów mięsnych, zup na mięsie, ostrych, mięsnych sosów, nadużywanie alkoholu i piwa powoduje przedwczesne, jeszcze przed czterdziestką, rujnowanie nerek i wątroby i skraca życie. #g. Niechęć do wnikliwej obserwacji wszystkich czynności swojego organizmu, do zwalczania złych przyzwyczajeń w jedzeniu i piciu zawsze prowadzi do choroby. #h. Mleko, w szczególności krowie, nigdy przez przyrodę nie było przeznaczone dla dorosłych, a jedynie dla bardzo małego cielaczka, który nie może jeść twardych produktów. Nigdy nie należy pić mleka do obiadu, do kolacji i śniadania. Wielu #ai twierdzi, że odżywiając się przez #ae-cj dni tylko mlekiem poprawia stan swojego zdrowia. Przy diecie mlecznej pomaga nie mleko, a zamaskowana głodówka. Używanie mleka, w szczególności pasteryzowanego, wywołuje zaparcie, o czym wiele osób nie wie, powoduje stwardnienie stawów i arterii. Od kołyski, aż do grobowej deski mleko jest dla człowieka najbardziej zdradliwym produktem i przyczynia się do występowania wielu chorób: grypy, astmy, nieżytu siennego, suchot, chorób oskrzeli i zatok. W krowim mleku jest o #cjj#j) więcej kazeiny niż w mleku kobiecym. Krowa waży #djj-hjj kg, a człowiek zaledwie #hj kg. Z kazeiny robi się grzebienie i najtrwalszy klej stolarski. Przypomnijmy więc sobie twierdzenie znachorów i wielu uczonych z dawnych czasów, że od mleka twardnieją stawy i arterie. Jednakże świeże =prosto od krowy= mleko - #j,be szklanki dziennie - leczy zadyszkę. Kasza manna. Tybetańczycy mówią: ( Zaczęliście od mleka i kaszy manny, a więc i na tym kończcie). Codziennie, chociaż kilka łyżek kaszy powinien jeść każdy po czterdziestce, dobrze działa na kości, mięśnie i układ trawienny. Ucha =zupa rybna= przynosi korzyści wszystkim osłabionym, szczególnie zupa ze szczupaka. W rybie jest dużo sodu i fosforu. Twaróg - dziennie #ajj g przy miażdżycy tętnic, chorobach serca, wątroby. Orzechy, rodzynki, ser - codzienne ich użycie uspokaja system nerwowy, usuwa zmęczenie bóle głowy wzmacnia mięsień sercowy i system nerwowy. Pożyteczne przy chorobach wątroby. Jedna porcja to: #cj g orzechów włoskich, #bj g rodzynków, #bj g sera. Winogrona i rodzynki są #ba zalecane przy podagrze. Poza tym zapobiegają tworzeniu się kamieni. Rodzynki można też wykorzystywać jako słaby środek przeczyszczający. Jednak razem z winogronami i rodzynkami nie należy jeść w dużych ilościach innych owoców i warzyw, a także nie pić mleka, kwasu, wód mineralnych, ponieważ przy jednoczesnym ich spożyciu nasilają się procesy fermentacji. Winogron lepiej nie jeść przy otyłości, chorobie wrzodowej żołądka, cukrzycy, zapaleniu jelita grubego połączonego z biegunką. Cytryny i pomarańcze - pożyteczne przy początkach nadciśnienia, chorobach kobiecych i powiększeniu tarczycy. #j,e cytryny utrzeć ze skórką i wymieszać z cukrem. Stosować po #a łyżeczce #c razy dziennie. Morele suszone dodają sił fizycznych, szczególnie mężczyznom. Żurawiny leczą nieżyty żołądka. Czarna jarzębina - nie znajdziemy innych jagód z taką ilością jodu. Zalecana jest przy sklerozie i wolu. #a kg jarzębiny na #a kg cukru - po łyżeczce, #c razy dziennie. Grzyby są ciężkostrawne i dlatego nie są wskazane przy chorobach układu trawiennego, wątroby i nerek. Gorczyca i pieprz szkodliwie działają na nerki. Figi, szpinak, szczaw i rabarbar mają kwas szczawiowy, który w połączeniu z wapniem tworzy nierozpuszczalną, nie wchłanianą przez organizm substancję. Weźmy pod uwagę: produkty te, używane w dużych ilościach powodują tworzenie się kamieni w nerkach. Sok z białej kapusty ma silne właściwości żółciopędne. Jest pożyteczny przy zapobieganiu nieżytowi i owrzodzeniu żołądka =po pół szklanki, #c razy dziennie przed jedzeniem, przez #b-c tygodnie=. Przechowywać w temperaturze nie większej niż #bc #b st. C, nie dłużej niż #b doby. Ziemniaki pożyteczne są przy chorobach nerek i systemu sercowo-naczyniowego. Jednak ci, którzy cierpią na nadwagę lub cukrzycę powinni jeść ich mniej. Sok z surowych ziemniaków w medycynie ludowej wykorzystuje się przy chorobach żołądka z nadkwasotą. Wymyte, wytarte starannie ziemniaki w łupinach utrzeć na drobnej tarce. Wycisnąć sok z krochmalem. Pić tylko świeży, po #j,e szklanki #c razy dziennie na czczo. Marchew jest korzystna przy zaparciach, chorobach wątroby, nerek, kamicy nerkowej i kamicy żołądka. Ale nie jest wskazana przy zaostrzeniu choroby wrzodowej żołądka i zapaleniach jelita grubego. Burak gotowany i wywar z niego posiadają właściwości przeczyszczające i moczopędne. Dynia =miąższ= polepsza pracę jelit, przy zaparciach nasila wydzielanie moczu. Rzodkiew i rzodkiewka polepszają trawienie. Dodatkowo rzodkiew ma właściwości moczopędne i żółciopędne, a także sprzyja wydalaniu z organizmu nadmiaru cholesterolu. Jednak warzyw tych nie należy używać przy owrzodzeniu żołądka, nieżytach żołądka, chorobach wątroby i nerek, a także przy podagrze. Bakłażany obniżają poziom cholesterolu we krwi, wątrobie, nerkach, nasilają wydzielanie kwasu moczowego. Dobrze jest je wykorzystywać przy chorobach wątroby, nerek, miażdżycy i podagrze. Cebula pobudza apetyt, ale przy chorobach przewodu pokarmowego, wątroby i nerek należy ją wyeliminować z jadłospisu. Czosnek głuszy procesy ropienia i fermentacji w żołądku i jelitach, zwiększa wydalanie moczu. Chrzan zwiększa wydzielanie kwasu solnego, działa moczopędnie. Ale niewskazany jest dla ludzi cierpiących na nieżyty, wrzody żołądka, choroby jelit, wątroby i nerek. Pietruszka =korzeń= sprzyja krzepnięciu krwi, zalecana jest przy chorobach krwi oraz jako element diety przy kamicy moczowej, środek moczopędny i wiatropędny. Sprzyja rozpuszczaniu piasku i kamieni w nerkach i pęcherzu moczowym. Ale przeciwwskazana jest przy ostrych chorobach nerek. Seler działa moczopędnie i przeciwzapalnie. Szczególnie pożyteczny jest przy chorobach nerek i podagrze. Koper działa moczopędnie, przeczyszczająco, wiatropędnie i żółciopędnie. Jabłka - pożyteczne przy podagrze, sklerozie naczyń. Sprzyjają wydalaniu z organizmu kwasu moczowego, zwiększają wydzielanie moczu. Kwaśne gatunki zaleca się jeść przy cukrzycy i otyłości, a słodkie - przy skłonnościach do kamieni, chorobach nerek i podagrze. Czarna porzeczka - napar wodny z jej liści sprzyja wydalaniu z organizmu nadmiaru kwasu moczowego. Arbuz jest pożyteczny jako środek profilaktyczny przy skłonnościach do tworzenia się kamieni, przy chorobach układu sercowo-naczyniowego i wątroby. Poziomka leśna - wspaniały środek przy chorobach serca, wątroby i nerek. Jej owoce pomagają =w dużych ilościach= przy chorobach dróg żółciowych, chorobie nadciśnieniowej, podagrze i innych zaburzeniach przemiany soli. Napar z liści poziomki ma zastosowanie jako środek moczopędny przy kamieniach w wątrobie i nerkach. Maliny sprzyjają poceniu się, działają też moczopędnie. Ale nie zaleca się ich przy podagrze i chorobach nerek. Warzywa i owoce =a nie #bg zupy i konserwy= powinny zająć miejsce honorowe na naszym stole. Są bogate w łatwoprzyswajalne sole mineralne. Sole wapnia polepszają pracę serca, zwiększają wydalanie moczu. Sole miedzi i żelaza są krwiotwórcze, a sole jodu zapobiegają miażdżycy. Oprócz tego sole mineralne utrzymują równowagę kwasowo-zasadową płynów w organizmie, zmniejszają wahnięcia w stronę kwasów - a to nie jest rzadkością przy chorobach serca i naczyń, wątroby i nerek, przy cukrzycy i infekcjach. Przypomnijmy sobie o witaminach, jeżeli nasz organizm jest osłabiony! Uczestniczą one w podtrzymywaniu sił obronnych organizmu, w podwyższaniu jego odporności na przeziębienia, infekcje i rozmaite choroby. Ponieważ najlepsze połączenia witamin występują w naturalnych produktach, przede wszystkim w warzywach i owocach, toteż niedobór witamin daje o sobie znać zimą i wiosną, kiedy z reguły na naszym stole jest mało zieleniny, świeżych warzyw i owoców, a te, które są, witamin mają coraz mniej. Niektóre witaminy przyswajane są przez organizm tylko poprzez pożywienie, niektóre ulegają syntezie w organizmie, gromadzą się w nim. Awitaminoza - niedobór witamin - powstaje wtedy, gdy całkowicie zaprzestaniemy dostarczać organizmowi witamin nie podlegających syntezie i nie gromadzących się w nim. Do takich witamin należy najważniejsza z nich, witamina C =kwas askorbinowy=. Szczególnie bogate w witaminę C są suszone owoce dzikiej róży, czarna porzeczka, jarzębina czarna, cytryny, papryka, chrzan, pietruszka, koper. Kiedy w pożywieniu mało jest witaminy C lub jest ona słabo wchłaniana =a to się zdarza przy chorym układzie trawiennym, wątrobie lub trzustce= - następuje stan dobrze znany większości dorosłych i spotykany u dzieci: człowiek bardzo szybko męczy się przy każdym zajęciu =w pracy, w szkole, w domu=, zmniejsza się jego odporność na zimno, wzrasta skłonność do przeziębień, które długo trwają. Witamina C zwiększa odporność organizmu na infekcje, aktywnie uczestniczy w procesach przemiany materii, białek, węglowodanów, reguluje wytwarzanie się krwi, sprzyja wchłanianiu żelaza. Gdy zaniedbaliśmy profilaktykę, musimy pilnie skupić się na pomocy organizmowi w dokarmieniu go witaminami, szczególnie witaminą C. Zwróćmy uwagę na zachowanie się dzieci: często mamy do nich nieuzasadnione pretensje o apatię, lenistwo, złe wyniki w nauce, a przyczyną tego nie jest ich lenistwo, lecz nieprawidłowe, zbyt ubogie w witaminy odżywianie. W produktach pochodzenia zwierzęcego witamina C występuje w niewielkich ilościach, za wyjątkiem wątroby, nerek, sarniny, a w szczególności sarniego języka. Głównym źródłem witaminy C są zatem produkty roślinne. W każdej strefie klimatycznej - inne. W jednych krajach to pomarańcze i cytryny, w innych - żurawiny i borówki; jedni mogą zrobić zapasy z czosnku niedźwiedziego, inni - z cebuli i czosnku; wszędzie są ziemniaki - dostarczyciele witaminy C. Spójrzmy na listę roślin bogatych w witaminę C, a przekonamy się, że przynajmniej jedna z nich jest nam dostępna, i to nie tylko latem, ale zimą i na wiosnę. Podajemy obok każdego produktu jaka jego ilość =w gramach= jest wystarczająca dla całkowitego zaspokojenia zapotrzebowania organizmu na witaminę C w ciągu doby. Wyciąg zrobiono na podstawie tabeli sporządzonej przez wykwalifikowanych specjalistów w dziedzinie żywienia. A więc: szczypiorek - #ajj, biała kapusta - #bjj-bej, ziemniaki - #bej-ejj, ogórki, bakłażany, kabaczki - #bej-ejj, rzodkiewka, rzepa, buraki - #bej-ejj, cebula, marchew, dynia - #ejj-ajjj, kapusta kiszona - #bej-cjj, czosnek niedźwiedzi solony - #bej-cjj, ogórki kwaszone - brak wit. C, czarna porzeczka - #ab-ej, dzika róża =suszone owoce=, rokitnik, berberys - #cj-ej, ananasy, pomarańcze, grejpfruty, poziomki ogrodowe, truskawki, dereń, agrest, cytryna, jarzębina - #ajj-abe, mandarynki, czerwone porzeczki, poziomki leśne, maliny, borówka bagienna - #bjj-ejj, jabłka z gatunku antonówka - #bjj-ejj, wiśnie, brzoskwinie, czarna jarzębina - #cjj-ejj, borówki, żurawiny =świeże= - #cjj-ejj, morele, śliwki, białe porzeczki - #ejj-ajjj, banany, winogrona - #aejj-bjjj. Przetwory: morele =kompot= - #ajjj, bakłażany - #ajjj, groszek zielony - #ejj, papryka faszerowana - #djj, kabaczki - #fjj, pasta pomidorowa - #aej, sok pomidorowy - #ejj, przecier pomidorowy - #ejj. Pamiętajmy: witamina C jest najmniej trwała, łatwo utlenia się, szczególnie w wysokiej temperaturze i w zetknięciu z metalem. Podczas gotowania warzyw ubywa ok. #j,c witaminy C, przy smażeniu niewiele, a odgrzewanie i długie przechowywanie pożywienia powodują utratę tej witaminy. Kisząc produkty zachowujemy witaminę C. Dobrze zachowuje się witamina C w świeżo zamrożonych owocach i warzywach, ale po rozmrożeniu jest nietrwała, dlatego też rozmrożone produkty trzeba szybko spożywać. Gotując pożywienie warzywa wkładamy do wrzątku i przykrywamy pokrywką. Nie dodajemy sody. Pożytecznym jest przygotowywanie witaminowych herbat: np.: owoce dzikiej róży, owoce czarnej porzeczki =po równo=. łyżkę rozdrobnionej mieszanki zalać #b szklankami wrzątku, zaparzać #a godzinę, przecedzić, dodać cukru lub miodu. Pić po #j,e szklanki herbaty #c-d razy dziennie. Owoce dzikiej róży, owoce jarzębiny =po równo=. #b łyżeczki mieszanki zalać #b szklankami wrzątku. Nie zaszkodzi wiedzieć, że w trawie - murawie =rdest ptasi=, którą mieszkańcy wsi i letnicy depczą nogami wszędzie i po całych dniach, jest #c-krotnie więcej witaminy C niż w cytrynach. To zielsko w ogóle jest bardzo cenione przez medycynę ludową i będziemy do niego nie raz wracać. I jeszcze: #c-krotnie więcej niż w rdeście ptasim jest w przewiercieniu. Zaparzajmy je i pijmy na zdrowie! Rozdział Iv: Eliksiry młodości #a. Przepis na najstarszy homeopatyczny środek został znaleziony przez wyprawę U N E S C O w #aiga r. w klasztorze w Tybecie i przetłumaczony z glinianych tabliczek na wszystkie języki. Pochodzi z lat #djjj-ejjj p.n.e. Działanie: oczyszcza organizm ze złogów tłuszczu i wapnia. Polepsza ogólną przemianę materii w organizmie, a więc naczynia stają się elastyczne. Zapobiega to zawałom, dusznicy, sklerozie, paraliżowi, tworzeniu się opuchlizn. Znika szum w głowie, polepsza się wzrok. Przy dokładnym leczeniu organizm odmładza się. Przygotowanie: dokładnie wymyć i oczyścić #cej g czosnku, drobno posiekać i utrzeć w naczyniu drewnianą lub porcelanową łyżką, zważyć #bjj g tej masy, wziąć z dna, gdzie jest więcej soku, włożyć do szklanego #ce naczynia, wziąć #bjj g #if#j) spirytusu. Naczynie szczelnie zamknąć i przechowywać w ciemnym i chłodnym miejscu #aj dni. Następnie masę przecedzić przez ścisłą tkaninę, wycisnąć. Po #b-c dniach można zacząć leczenie. Pić kroplami z zimnym mlekiem =#j,be szklanki= ściśle według schematu. Pić #ae-bj minut przed jedzeniem. Dawkowanie preparatu =w kroplach=: =ds - dzień stosowania, ś - śniadanie, o - obiad, k - kolacja= #a ds: ś-#a, o-#b, k-#c ; #b ds: ś-#d, o-#e, k-#f_; #c ds: ś-#g, o-#h, k-#i_; #d ds: ś-#aj, o-#aa, k-#ab_; #e ds: ś-#ac, o-#ad, k-#ae_; #f ds: ś-#ae, o-#ad, k-#ac_; #g ds: ś-#ab, o-#aa, k-#aj_; #h ds: ś-#i, o-#h, k-#g_; #i ds: ś-#f, o-#e, k-#d_; #aj ds: ś-#c, o-#b, k-#a_; #aa ds: ś-#ae, o-#be, k-#be. Następnie przyjmuje się po #be kropli #c razy dziennie przed jedzeniem aż do całkowitego zużycia nalewki. Ponowne leczenie można przeprowadzić nie wcześniej niż po #e latach. #b. #djj g czosnku obrać, wymyć i utrzeć na tarce, wycisnąć sok z #bd cytryn, zmieszać z czosnkiem i wlać do słoika. Owinąć otwór gazą. Przed użyciem zamieszać. Łyżeczkę mieszanki rozpuścić w szklance przegotowanej wody i wypić. Po #a-b tygodniach zniknie senność, poprawi się samopoczucie, zwiększy się wydolność. Oprócz tego uważano, że czosnek posiada właściwości antysklerotyczne i ogólnie wzmacniające. Specyfik ten był popularny w guberni Kijowskiej i Charkowskiej. #c. Wziąć #a l miodu, wycisnąć #aj cytryn, zemleć #aj główek czosnku. Wszystko to wymieszać i pozostawić #cg w zamkniętym słoiku na tydzień. Pić raz dziennie po #d łyżeczki. Nie łykać szybko, ale powolutku smakować jedną łyżeczkę za drugą, codziennie. Lekarstwa wystarczy na #b miesiące. #d. Zielona herbata likwiduje dezynterie i dur brzuszny. Mocną zieloną herbatę wykorzystuje się przy ciężkich wylewach krwi w przewodzie pokarmowym, do mózgu, przy starczej kruchości naczyń włosowatych, ratuje przed złym słońcem. Zielona herbata to wspaniały środek zapobiegający tworzeniu się kamieni w pęcherzu moczowym, nerkach, wątrobie. W odróżnieniu od kawy stymuluje pracę skóry, wywołuje pocenie się, przeczyszcza pory. Rozdział V: Sposoby oczyszczania organizmu Bezsprzecznie im gorzej i byle jak się odżywiamy, im gorszą pijemy wodę, wdychamy bardziej zanieczyszczone powietrze, im mniej ruszamy się i gimnastykujemy, tym bardziej (zanieczyszczają się) nasze organy wewnętrzne i wymagają oczyszczenia, przemycia i przewietrzenia. Istnieje mnóstwo roślin, wydalających z naszego organizmu szkodliwe substancje - sole, żółć, flegmę, kamienie, piasek... o wielu z nich piszemy w rozdziałach poświęconych schorzeniom odnośnych organów. W tym miejscu zatrzymaliśmy się nad roślinami szczególnie w tym względzie wszechstronnymi. #e. Zacznijmy od pierwiosnka lekarskiego =równie cenny jest pierwiosnek wyniosły=. Wszystkie części rośliny są lecznicze: kwiaty, liście korzenie. Napar z kwiatów =#d g kwiatów na #bjj g wody= używany jest jako środek moczopędny i przeczyszczający przy przewlekłych zaparciach. Napar zalecany #ci też jest przy migrenach. Na dzieci działa jako lekki środek nasenny. Liście wiosną spożywa się jak sałatę, posiadają duże ilości witaminy C, a także witaminy A, E. = Wystarczy zjeść #b listki pierwiosnka, aby zaspokoić całodobowe zapotrzebowanie na witaminę C=. Wodny napar z liści =#a do #aj_= i proszek z szybko wysuszonych liści, a także wywar z korzeni =#a_:#aj_= stosuje się jako środek na poty, obniżający temperaturę i przeciwkaszlowy. Ekstrakty pierwiosnka zwiększają wydzielanie śluzu przez gruczoły oskrzelowe i wydalanie moczu. Można wykorzystać i takie przepisy: #ajj g korzeni pierwiosnka zalać szklanką wrzątku i zaparzać #b godz. Stosować po #a łyżce #c razy dziennie. #a łyżeczkę suchych, rozdrobnionych korzeni zalać szklanką zimnej wody, gotować #aj min., przecedzić i pić po #a łyżce #c-d razy dziennie. #a łyżkę suchych liści zalać szklanką wrzątku, zaparzać #cj min. w zamkniętym naczyniu i przecedzić. Stosować #j,c szklanki #c razy dziennie. #f. Szeroko rozpowszechniony jest mniszek pospolity =nie należy go mylić z jesiennym=. Zakwita w kwietniu. W leczeniu wykorzystuje się i liście, i korzenie mniszka. Zawierają one witaminy A, C, B#b, a także kobalt, żelazo, fosfor, wapń. Z liści wczesną wiosną przygotowuje się sałatki =żeby zlikwidować gorycz należy włożyć je na pół godziny do roztworu soli=. Można z nich przygotować zapasy, zakwaszając jak kapustę. Pamiętajmy: zbieramy liście przed pojawieniem się koszyczków kwiatowych. Bardzo korzystna dla organizmu jest sałatka z młodych liści mniszka, babki i pokrzywy =należy sparzyć je wrzątkiem=. Liście myjemy #da w zimnej przegotowanej wodzie, drobno kroimy, dodajemy trochę cebuli, szczyptę liści szczawiku. Doprawiamy do smaku solą, oliwą śmietaną. Korzeń mniszka wykopuje się wczesną wiosną lub późną jesienią. Liście i łodygę trzeba odciąć, korzeń wymyć w zimnej wodzie i trzymać na powietrzu do zwiędnięcia, tj. aż nie przestanie przy nacięciu wydzielać mlecznego soku. Następnie suszyć w piecach, suszarniach, na przewiewnych strychach. Gdy korzenie łamią się przy naciśnięciu - surowiec jest gotowy. Najprostszy przepis na lekarstwo z korzeni mniszka - #c razy dziennie brać odrobinę =na końcu noża= proszku z korzeni i popijać wodą. Szkodliwe substancje razem z potem i moczem zaczną wychodzić z organizmu. Można wykorzystać też napar z korzeni mniszka jako gorycz dla pobudzenia apetytu, jako środek żółciopędny, jako lekki środek przeczyszczający przy przewlekłych zaparciach i hemoroidach, a także do regulowania wydzielania się mleka u karmiących matek. Przygotowuje się go tak: #a łyżeczkę rozdrobnionych korzeni zalać szklanką wrzątku, zaparzać godzinę w ciepłym miejscu, przecedzić. Stosować wystudzony napar po #j,c szklanki #c-d razy dziennie na pół godziny przed jedzeniem. Napar, tak przygotowany, stosowany jest wewnętrznie przy wągrach, furunkulozie =czyraczności=, wypryskach. Przy czym dawkę lekarstwa zwiększa się dwukrotnie przy każdym zażyciu. #g. Tatarak, znany jest w medycynie wielu krajów. Zarówno naukowa, jak i ludowa medycyna przypisują mu działanie moczopędne, wiatropędne, żółciopędne i wykrztuśne. = A przecież to wszystko to oczyszczanie=. W Rosji napar z kłącza stosowany jest przy chorobach #dc wątroby i dróg żółciowych, przy zapaleniu pęcherza moczowego, kamieniach w nerkach, kolkach żołądkowo-jelitowych, biegunkach, szkorbucie, epilepsji, kaszlu, grypie, puchlinie wodnej, do zwiększenia czynności płciowych. Zewnętrznie wywar z kłącza używany jest do wzmocnienia włosów i mycia głowy przy łysieniu, do obmywania ropiejących ran i wrzodów. Proszkiem z kłącza posypuje się czyraki i nie gojące się rany. Proszek z kłącza stosuje się wewnętrznie przy wzdęciach brzucha, zgadze, przewlekłych nieżytach żołądka, zapaleniach jelita grubego w dawkach #j,be-j,c g #c razy dziennie, popijając wodą. Napar z proszku wykorzystuje się jako środek moczopędny przy kolkach żołądka i jelit, biegunkach, jako środek przeciw febrze i orzeźwiający. #b łyżeczki proszku tataraku zalać szklanką wrzątku i zaparzać #b godziny w szczelnie zamkniętym naczyniu. Następnie przecedzić i pić po #j,be szklanki, #c razy dziennie, na pół godziny przed jedzeniem. #h. W celu poprawienia przemiany materii i oczyszczenia organizmu rosyjscy znachorzy zalecali stosowanie wywaru skrzypu polnego. Wysuszony i pokrojony skrzyp zaparza się jak herbatę i pije po #j,be szklanki, #c razy dziennie. #i. Nie zapominajmy o lukrecji - pomaga przy podagrze; zaparzajmy rdest ptasi - rozdrabnia i usuwa z organizmu kamienie żółciowe i nerkowe. Pączki brzozowe, kminek, czarna rzepa - też (sprzątają) w naszym organizmie. #aj. Nasza skóra to żywy organizm, w nim gromadzą się toksyny, których stale powinniśmy się pozbywać. Wyliczono #de z matematyczną dokładnością, że człowiek powinien poprzez pory swojej skóry wydzielić #c i pół raza więcej odpadków niż poprzez odbytnicę i nerki. Osiągnąć to można tylko z pomocą łaźni parowej i witki. Trzeba chodzić do łaźni rosyjskich lub fińskich nie rzadziej, niż raz na tydzień, zażywać łaźni intensywnie, poddawać się poceniu #bj-cj minut. Wielu Rosjan niestety przejęło zwyczaj kąpania się w wannie, choć jedną z najważniejszych przyczyn potęgi i mocarstwowości Rosji była łaźnia parowa z witką. Szczególnie korzystne jest, gdy w łaźni wszystko zrobione jest z drewna. Oprócz tego znachorzy pod wieczór robią w misce słony roztwór, maczają w nim włochaty ręcznik i lekko go wyżymają. Kiedy po nacieraniu tym ręcznikiem ciało stanie się czerwone jak u homara, możemy uważać, że nasza skóra jest żywym organizmem. Podczas łaźni nie zaleca się używania mydła, tylko mąki kukurydzianej, która w cieple nie jest szkodliwa. Szerzej o łaźni rosyjskiej i fińskiej patrz nr #hc. #aa. Szczególnie dokuczliwym zanieczyszczeniem organizmu są pasożyty przewodu pokarmowego. #aj główek czosnku zjedzonych z prażonym mlekiem, według rosyjskich znachorów, wyganiało wszystkie glisty. Po dwóch godzinach od zażycia czosnku trzeba zażyć środek przeczyszczający. #ab. Oczyszczone pestki dyni zemleć i zażywać po #b łyżki, popijając ciepłym mlekiem rano, na czczo, a po godzinie wziąć środek przeczyszczający. Ten środek też pomaga pozbyć się glist. #ac. A oto sposoby usuwania skutków zatrucia alkoholowego. Ludowe środki wytrzeźwiające: #e kropli roztworu amoniaku rozpuścić w szklance zimnej wody i dać pijanemu do picia. #ad. Położyć dłonie na uszach pijanego. Szybko i silnie je nacierać. Przypływ krwi szybko doprowadzi go do stanu świadomości =chociaż dość względnego=. #ae. Po upiciu się, na drugi dzień czujemy się kiepsko: boli nas głowa, mamy nudności itp. Dawniej kaca leczono #bj kroplami spirytusu miętowego w szklance wody. Ulga, jak mówiono, następowała szybko. #af. Objawy kaca można zmniejszyć, jeśli rano na czczo wypijemy szklankę ciepłego mleka. Rozdział Vi: Schorzenia serca i układu krążenia #ag. Konwalia majowa. Z niej przyrządza się rozmaite preparaty o działaniu nasercowym, używa się jej przy nerwicach i wadach serca; w medycynie ludowej stosowana jest w postaci ekstraktu i nalewki, a także naparów wodnych: #b-f g suchego ziela na szklankę wody. Pić po #a łyżce stołowej #b-c razy dziennie. W dawnych czasach konwalię stosowano przy puchlinie wodnej, epilepsji, chorobach serca, bólach brzucha. W krajach Europy Zachodniej stosowano ją przy paraliżach, dla wzmocnienia nerwów. Ziele konwalii można wykorzystać zarówno świeże, jak i suszone. Pamiętajmy przy tym: świeżego ziela nie można przechowywać bez jak najszybszego zakonserwowania w spirytusie. Zbierać konwalię trzeba na #di początku kwitnienia. Suszyć szybko i starannie, w przewiewnym pomieszczeniu, w cieniu, najlepiej w suszarniach w temperaturze #dj-ej st. C. #ah. Nie mniej niż konwalia znany jest w ludowej i naukowej medycynie głóg. Napary wodne z kwiatów i słabe ekstrakty z owoców zalecane są przy chorobach nerwowych i sercowych, nerwicach serca, nadciśnieniu, klimakterium. Nalewkę z głogu stosuje się też przy bezsenności u chorych na serce. Ustalono, że nalewka ze świeżych kwiatów głogu jest skuteczniejsza niż z suszonych. Przyrządza się ją tak: jedną część świeżo zakwitłych kwiatków zalewa się #aj częściami #gj#j) spirytusu, naciąganie trwa #g dni w temperaturze pokojowej. Zażywa się po #ac-cj kropli #b-c razy dziennie, po jedzeniu. #ai. Wielowiekową uzdrawiającą przeszłość ma też serdecznik. Uczeni potwierdzają pozytywne działanie serdecznika przy chorobach serca i chorobach nerwowych. Siłą działania przewyższa on #c-d krotnie popularną walerianę. Z powodzeniem stosuje się serdecznik przy nerwicach sercowo-naczyniowych, we wczesnych stadiach chorób nadciśnieniowych, w lekkich przypadkach dusznicy bolesnej, w chorobie Basedowa, w chorobach mięśnia sercowego i wadach serca, w chorobach żołądkowo-jelitowych =chroniczny katar jelit grubych i in.=, a także używa się go jako środka moczopędnego. Z serdecznika można przygotowywać różne lekarstwa: napar =#ae g na szklankę wody, pić po łyżce stołowej #c-e razy dziennie=, nalewkę na spirytusie =#cj-dj kropli #c-d razy dziennie=; używać jako składnik herbatki uspokajającej. Ziele serdecznika zbiera się w czasie kwitnienia, ścinając kwitnące wierzchołki nożycami albo nożem. Przy zbieraniu nie zapomnijmy założyć rękawic, ponieważ roślina jest kłująca. Jeśli chcemy sami przygotować zapasy tego ziela, to pamiętajmy, że trzeba je suszyć w cieniu na powietrzu albo w przewiewnym pomieszczeniu. A teraz, pamiętając o radach wielu znawców ziół i farmakologów, że największy skutek odnoszą mieszanki różnych roślin, podam kilka wariantów tych mieszanek - sprawdzonych i uznanych - aby ludzie mieszkający w różnych strefach klimatycznych mieli możliwość wyboru. #ba. Przy nerwicy serca w połączeniu z zaburzeniami trawienia, bezsennością i niepokojem. Kłącza z korzeniami waleriany - #dj =proporcje podane są w gramach=; liście mięty pieprzowej - #cj_; owoce kopru włoskiego - #bj_; kwiaty konwalii majowej - #aj_; kwiaty rumianku lekarskiego - #aj. Łyżeczkę tej mieszanki zalać szklanką wrzątku, szczelnie przykryć i zaparzać przez godzinę. Przecedzić i pić po #j,be szklanki, #a-b razy dziennie. #bb. Przy rozstrojach nerwowych i niedomaganiach serca w połączeniu z dusznością i zawrotami głowy. Ziele serdecznika - #ae, ziele szaroty - #ae, kwiaty głogu - #ae, kwiaty rumianku lekarskiego - #e. Stołową łyżkę mieszanki zaparzać #h godzin w szklance wrzątku i przecedzić. Pić po #j,e szklanki dziennie, godzinę po jedzeniu. #bc. Przy miażdżycy, nadciśnieniu, dusznicy bolesnej, nerwicach i bólach reumatycznych. Korzeń lukrecji - #aj, kłącza z korzeniami waleriany - #e owoce kopru pachnącego - #e, ziele uczepu - #aj, kwiaty nagietka - #aj. Stołową łyżkę mieszanki zagotować w szklance wody, zaparzać przez godzinę w szczelnie zamkniętym naczyniu i przecedzić. Pić po #j,c szklanki naparu #b-c razy dziennie. #bd. Przy bezsenności, nadciśnieniu, nerwicach serca, histerii, dusznicy bolesnej. Owoce kminku - #aj, owoce kopru włoskiego - #aj, ziele serdecznika - #aj. Stołową łyżkę mieszanki zalać szklanką wrzątku, szczelnie p...