Jan Jeziorowski PI��DZIESI�T LAT KRAKOWSKIEJ SZKO�Y DLA NIEWIDOMYCH 1948 - 1998 ��w Krak�w 1998 Wydano nak�adem O�rodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci Niewidomych i S�abowidz�cych w Krakowie t* .i'" " Autorami rysunk�w s�: Mariusz D�ugopolski Monika Kot Adam Ku�ka Zdj�cia - archiwum Opracowanie graficzne: Jerzy Czapran wsp�praca: Jadwiga Szela Redaktor: Wies�awa Hanausek ISBN 83-904894-5-7 Opracowanie techniczne, fotosk�ad i druk: TRANS - KRAK s.c FIRMA WYDAWNICZA 30-081 Krak�w ul. Kr�lewska 57. Tel/Fax/ (12) 637 94 37 Tel. centr. 637 18 66 w. 626 Krak�w 1998 "Possunt, nec posse videntur" "Potrafi�, chocia� wydaje si�, �e nie potrafi�" "Eneida" - Wergiliusz Luta 1945-195O Zako�czy�a si� II wojna �wiatowa, a w wyniku ustale� ja�ta�skich zmieni�y si� granice wielu pa�stw, w tym r�wnie� granice Polski. Poza nimi znalaz� si� Lw�w, w kt�rym od 1851 roku dzia�a�a i rozwija�a si� prywatna szko�a, tzw. Zak�ad Ciemnych fundacji Wincentego Zaremby Skrzy�skiego, gdzie niewidomych uczono g��wnie koszykarstwa i szczotkarstwa, a w okresie mi�dzywojennym r�wnie� gry na fortepianie i organach. Aby wype�ni� t� luk�, podj�to dzia�ania maj�ce na celu utworzenie na po�udniu Polski plac�wki podobnej do lwowskiej. Wyb�r pad� na Krak�w ze wzgl�du na jego geograficzne po�o�enie i baz� naukow�1. W du�ym stopniu do powo�ania tej szko�y przyczynili si� mi�dzy innymi: � Jan Silhan Jan Wenc - prezes Delegatury Zarz�du G��wnego Zwi�zku Ociemnia�ych �o�nierzy Rzeczpospolitej Polskiej w Krakowie, - by�y nauczyciel Zak�adu Ciemnych we Lwowie. Pierwsza informacja dotycz�ca tworzenia w Krakowie szko�y dla dzieci niewidomych pochodzi z 1946 roku. Jest to kr�tka nofatka zamieszczona w Dzienniku Urz�dowym nr 3 Kuratorium Okr�gu Szkolnego Krakowskiego, gdzie w cz�ci nieurz�dowej widnieje zapis: W dziale szkolnictwa specjalnego czynne s� trzy szko�y na terenie Krakowa dla umys�owo upo�ledzonych i g�uchoniemych oraz oddzia�y specjalne na terenie Tarnowa i Nowego S�cza. Organizacja szko�y dla niewidomych w toku. W dokumentach archiwalnych nie zachowa�o si� pismo nr I - 49.543/46 Kuratorium Okr�gu Szkolnego Krakowskiego skierowane do Ministerstwa O�wiaty ani pisma nr II.SP - 7034/46 oraz nr II.SP - 57.700/46 Ministerstwa O�wiaty przes�ane do krakowskiego kuratorium, w zwi�zku z czym nie mo�na ustali�, jakie sprawy zosta�y w nich poruszone lub uzgodnione. Bezpo�rednio po wojnie dzia�a�y na terenie kraju nast�puj�ce o�rodki: Bydgoszcz (od 1873 r.), Laski k. Warszawy (od 1922 r.), ��d� (od 1931 r.), Owi�ska (od 1946 r.), Wroc�aw (od 1947 r.). g Dopiero z kuratoryjnego pisma nr I - 9259/47 z 4 marca 1947 roku skierowanego do Ministerstwa O�wiaty dowiadujemy si� mi�dzy innymi, �e: � Zarz�d Miasta Krakowa na organizacj� szko�y dla dzieci niewidomych przeznaczy� budynek przedwojennej miejskiej szko�y powszechnej po�o�ony w Krakowie - Podg�rzu przy ulicy J�zefi�skiej 10, � sprawa organizacji szko�y trwa�a bardzo d�ugo, gdy� brak by�o odpowiedniego lokalu, � wytypowany budynek wymaga� kapitalnego remontu i adaptacji do potrzeb zak�adu dla niewidomych, � koszt odbudowy mia� wynie�� ponad 4 miliony z�otych i proszono Ministerstwo O�wiaty o przyznanie subwencji w wysoko�ci 2.315.935 z/.2 Plany przebudowy wytypowanego obiektu wykonane zosta�y przez Wydzia� Budowlany - Oddzia� Budowli Miejskich w Krakowie w lutym 1947 roku, a prace remontowo-adaptacyjne trwa�y do po�owy listopada nast�pnego roku. Budynek przy ul. J�zefi�skiej 10 jjt�/f , : -,ff .r-�.i- Wyremontowany obiekt by� jednopi�trowym budynkiem z centralnym ogrzewaniem, ze �wiat�em elektrycznym (kt�re w��czone zosta�o dopiero 26 pa�dziernika) i bie��c� wod�. Uk�ad pomieszcze� przedstawia� si� nast�puj�co: Por. pismo nr 1.9259/47 z dnia 4.03.1947r. Piwnice: � pralnia � kot�ownia � 5 piwnic Parter: -�$ � jadalnia � kuchnia � podr�czny magazyn � �wietlica / sala WF � dy�urka � szatnia � pok�j pomocy -29,10 m, - 37,50 m2, - 12,60 m2; 26,44 m2; 11,66 m2; 20,14 m2; 31,80 m . - 33,75 m , - 30,95 m2, 2 - 4,65 m , - 34,61 m2, - 10,20 m , - 22,68 m , - 9,45 m, 2 � magazyn �ywno�ciowy - 9,63 m , � dwaWC - 7,98 m2; 9,37 m2, 2222 � cztery klasy lekcyjne - 23,10 m ; 34,64 m ; 27,72 m ; 11,76 m . I pi�tro (pomieszczenia internatu, czyli Pa�stwowego Zak�adu Niewidomych Dzieci): � mieszkanie kierownika szko�y � kancelaria � pok�j higienistki � izolatka � pok�j s�u�bowy � pok�j pomocy � dwaWC � dwie �azienki � dwie umywalnie � cztery sypialnie -23,10 m, - 16,81 m , - 12,01 m , - 8,54m, -l 2,98 m2, - 13,73 m2, 2 2 - 8,40 m ; 7,69 m , 2 2 - 4,67 m ; 5,01 m , - 6,60 m2; 7,37 m2, - 33,78 m2; 37,14 m2; 54,15 m2; 13,13 m2. 10 Na podstawowe wyposa�enie wn�trz tej nowo otwieranej plac�wki wyasygnowano: ,-,. � z Zarz�du Miejskiego z przeznaczeniem dla szko�y - 836.760 z�, ., *: � z Kuratorium Okr�gu Szkolnego Krakowskiego z przeznaczeniem dla zak�adu (internatu) - 637.000 z�. Sypialnia ch�opc�w Decyzj� w sprawie organizacji szko�y dla niewidomych w Krakowie wydano we wrze�niu 1948 roku: Krak�w, dnia 2 wrze�nia 1948. Kuratorium Okr�gu Szkolnego Krakowskiego w Krakowie. L. T. 30975/48. ORZECZENIE w sprawie organizacji Publicznej Szko�y Specjalnej dla Niewidomych Na podstawie upowa�nienia Ministra O�wiaty z dnia 3 lipca 1948 roku Nr LI.S.P. 2988/48 organizuj� Publiczn� Szko�� Specjaln� dla Niewidomych 11 w Krakowie przy ul. J�zefi�skiej L. 10/12. Gmina Miasta Krakowa jest obowi�zana w my�l ustaw z dnia 17 lutego 1922 r. o zak�adaniu i utrzymywaniu oraz budowie publicznych szk� powszechnych (Dz. U. R. P. Nr 18 p�z. 143 i 144) dostarczy� Szkole tej pomieszczenia, zaopatrzy� j� w ca�kowite urz�dzenie wewn�trzne oraz pokrywa� przypadaj�ce na ni� z ustawy koszty utrzymywania powy�szej Szko�y. Orzeczenie niniejsze otrzymuje Inspektor Szkolny Miejski w Krakowie, Zarz�d Miejski w Krakowie, Miejska Rada Narodowa w Krakowie i Miejska Komisja O�wiatowa w Krakowie. p.o. Kuratora Okr�gu Szkolnego dr St. Bia�as Kierownictwo plac�wki upowa�nione zosta�o przez krakowskie kuratorium do dokonywania naboru dzieci. Dzia�ania w tym zakresie rozpocz�to ju� w okresie wakacyjnym. Informacje o zapisach do powstaj�cej szko�y, kt�rej rejon obejmowa� cztery wojew�dztwa: krakowskie, rzeszowskie, katowickie i kieleckie, zosta�y og�oszone przez administracj� szkoln�, pras�, radio i kuri� biskupi�. W pierwszej kolejno�ci prowadzono korespondencj� z rodzicami tych dzieci, kt�re by�y uj�te w spisach kuratoryjnych z 1947 roku. Nauczyciele bardzo cz�sto wyje�d�ali w teren staraj�c si� osobi�cie sprawdzi� otrzymywane z r�nych �r�de� informacje. Docieraj�c do ka�dego dziecka niejednokrotnie szli pieszo po kilkana�cie kilometr�w, a rozmawiaj�c z rodzicami przekonywali ich o celowo�ci kszta�cenia niewidomych. W tych rozmowach czynny udzia� brali niewidomi nauczyciele, kt�rych postawa oraz przedstawiane przez nich argumenty powodowa�y, �e rodzice podejmowali pozytywne decyzje w sprawie umieszczenia swoich pociech w szkole specjalnej. Najbardziej owocne by�y jednak te spotkania, kiedy dzieci wraz z opiekunami przyje�d�a�y do wytypowanego organu administracji o�wiatowej i tam dokonywano ich przyj�cia. By�o to szczeg�lnie korzystne dla nauczycieli, kt�rzy w ten spos�b oszcz�dzali sw�j czas, a r�wnocze�nie mieli mo�no�� w jednym dniu porozmawia� z wieloma osobami. Jedynymi dokumentami, kt�re obowi�zywa�y w tym czasie przy kwalifikowaniu dziecka do plac�wki, by�y: � metryka dziecka, � �wiadectwo badania lekarskiego, � za�wiadczenie o stanie maj�tkowym (�wiadectwo ub�stwa). 11 w Krakowie przy ul. J�zefi�skiej L. 10/12. Gmina Miasta Krakowa jest obowi�zana w my�l ustaw z dnia 17 lutego 1922 r. o zak�adaniu i utrzymywaniu oraz budowie publicznych szk� powszechnych (Dz. U. R. P. Nr 18 p�z. 143 i 144) dostarczy� Szko�� tej pomieszczenia, zaopatrzy� j� w ca�kowite urz�dzenie -wewn�trzne oraz pokrywa� przypadaj�ce na ni� z ustawy koszty utrzymywania powy�szej Szko�y. Orzeczenie niniejsze otrzymuje Inspektor Szkolny Miejski w Krakowie, Zarz�d Miejski w Krakowie, Miejska Rada Narodowa w Krakowie i Miejska Komisja O�wiatowa w Krakowie. p.o. Kuratora Okr�gu Szkolnego dr St. Bia�as Kierownictwo plac�wki upowa�nione zosta�o przez krakowskie kuratorium do dokonywania naboru dzieci. Dzia�ania w tym zakresie rozpocz�to ju� w okresie wakacyjnym. Informacje o zapisach do powstaj�cej szko�y, kt�rej rejon obejmowa� cztery wojew�dztwa: krakowskie, rzeszowskie, katowickie i kieleckie, zosta�y og�oszone przez administracj� szkoln�, pras�, radio i kuri� biskupi�. W pierwszej kolejno�ci prowadzono korespondencj� z rodzicami tych dzieci, kt�re by�y uj�te w spisach kuratoryjnych z 1947 roku. Nauczyciele bardzo cz�sto wyje�d�ali w teren staraj�c si� osobi�cie sprawdzi� otrzymywane z r�nych �r�de� informacje. Docieraj�c do ka�dego dziecka niejednokrotnie szli pieszo po kilkana�cie kilometr�w, a rozmawiaj�c z rodzicami przekonywali ich o celowo�ci kszta�cenia niewidomych. W tych rozmowach czynny udzia� brali niewidomi nauczyciele, kt�rych postawa oraz przedstawiane przez nich argumenty powodowa�y, �e rodzice podejmowali pozytywne decyzje w sprawie umieszczenia swoich pociech w szkole specjalnej. Najbardziej owocne by�y jednak te spotkania, kiedy dzieci wraz z opiekunami przyje�d�a�y do wytypowanego organu administracji o�wiatowej i tam dokonywano ich przyj�cia. By�o to szczeg�lnie korzystne dla nauczycieli, kt�rzy w ten spos�b oszcz�dzali sw�j czas, a r�wnocze�nie mieli mo�no�� w jednym dniu porozmawia� z wieloma osobami. Jedynymi dokumentami, kt�re obowi�zywa�y w tym czasie przy kwalifikowaniu dziecka do plac�wki, by�y: � metryka dziecka, � �wiadectwo badania lekarskiego, za�wiadczenie o stanie maj�tkowym (�wiadectwo ub�stwa). 12 i;a.va^i^.t�*�^^^�f^.ff'3?-*^%^�**^M^^s;*i �wiadectwo ub�stwa wydane dla wymienipnego-af ni�ej pod p�z, l w celu .j Nazwisko i imi�, rok urodzenia, adres S i&r ...
lewi11