Nowożytność s. 14-21.pdf

Nowożytność

Tradycja racjonalistyczna – nauka prawdziwa, nie oparta na przesądach, oddziela się od magii. Rozpoczęła się

epoka związana z zyskaniem prawdziwej świadomości semiotycznej (reprezentacja nie jest tym co

reprezentuje, słowo nie jest tym, do czego się odnosi – do tej pory nazwy rzeczy były od tych rzeczy

nieodłączne). Nowożytność: te same rzeczy mogą być różnie symbolizowane, nie ma tu ścisłego związku

(hieroglifach związek obrazku z tym do czego się odnosi jest oczywisty, ale w naszym alfabecie nie). Alfabet

fonetyczny upowszechnił się wraz z drukiem. Pismo ma wpływ na ludzkość. Operuje znakami, odnosi się do

dźwięków, a nie do oznaczanej rzeczy. Upowszechnienie pisma uświadomiło ludziom arbitralność związku

między symbolem a tym, co symbolizowane.

W epoce nowożytności matematyka „skoczyła” , bo zaczęto wymyślać dobre sposoby zapisywania różnych

rzeczy, idei, które intuicyjnie były znane.

Ludzie zaczęli myśleć w sposób abstrakcyjny i pojęciowy – myśleć precyzyjnie (wcześniej było: obrazowo,

metaforycznie).

Wynalazek i upowszechnienie pisma =zmiana sposobu myślenia z obrazowego na abstrakcyjne= rozwój nauki

bo: nowe narzędzia i świadomość, które mogą przenikać do innych ludzi.

Drukowana książka była pierwszym w historii produktem powtarzalnym J (konsekwencje ekonomiczne)

Po wynalezieniu druku zmienił się język mówiony – wprowadzanie reguł, ujednolicenie języka, wzorzec języka,

język literalny (konsekwencje polityczne – poczucie jedności, powszechne państwo).

Druk: Myślenie obrazowe, metaforyczne, mnemonimiczne stało się mniej ważne, a bardziej przydatne:

myślenie abstrakcyjne, pojęciowe – powszechne wykształcenie.

Wiek XVII – okres zmniejszających się walk religijnych i nowej koncepcji człowieka

Era wielkich systemów filozoficznych: dwie główne szkoły pempiryzm i racjonalizm

Rene Descartes - KARTEZJUSZ (1596-1650)

„Wynalezienie umysłu” (dusza to co innego niż ciało), odkrycie metody introspekcyjnej (zaglądanie do

własnego umysłu i tam szukanie różnych rzeczy), wprowadzenie nowych problemów (dualizm duszy i ciała:

problem psychofizyczny).

SCEPTYCYZM

Każdy z filozofów w tej epoce na początku krytycznie odnosił się do tego, co już zostało powiedziane, próbował

wyróżnić to, co wartościowe, zasługujące na zaufanie. Trzeba mieć do tego jakąś metodę, np. metodologiczne

wątpienie Kartezjusza – wszystko co do tej pory jest prawdą niedokładną. Szukanie Archimedesowego punktu

poparcia – czegoś, co nie ulega wątpliwości, na czym można oprzeć wszystko inne. Dla Kartezjusza były to

procesy myślowe. W umyśle każdego człowieka jest idea Boga, jako bytu doskonałego – jest to wiedza

wrodzona, nadana przez Boga – my jako istoty niedoskonałe nie mieliśmy skąd tej wiedzy wziąć. Nie da się

zrekonstruować nic bez idei Boga.

Przyjmujemy to, w co nie sposób wątpić, co trudno sobie jakoś inaczej wyobrazić (np. świat nie 3d).

Archimedesowy punkt dla wiedzy – ‘cogito’ – istnienie jaźni

Dalej – istnienie Boga (jako idealnej przyczyny jaźni), istnienie ciał materialnych (Bóg

jako istota doskonała, nie może nas łudzić)

PRZYMIOTY CIAŁ MATERIALNYCH

Rozciągłość i ruch – PRAWO ZACHOWANIA RUCHU – prawo fizyczne: ilość ruchu w świecie jest stała, ruchy są

przekazywane

PRZYMIOTY JAŹNI (duszy, umysłu)

Myślenie – CZŁOWIEK UTOZSAMIONY Z MYŚLĄCĄ JAŹNIĄ

DUALIZM: DWA RODZAJE SUBSTANCJI – PROBLEM PSYCHOFIZYCZNY (istnieją w świecie 2 rodzaje

bytu/substancji : materialna/rozciągła i duchowa/myśląca). Jest to problem do dzisiaj.

DUSZA – przełomowe poglądy – jest z innej substancji niż ciało! Jakościowe różnice!

Mieści się w szyszynce, używa tchnień żywotnych (impulsy nerwowe –rodzaj delikatnej materii) do kierowania

ciałem. Przekazywanie ruchu od duszy do ciała (zgodnie z jego zasadą). Zmieniany może być przebieg ruchu w

różnych częściach ciała (Błąd Kartezjusza: jak się chce zmienić kierunek ruchu to trzeba dodatkowej energii).

Zwierzęta mają tylko ciało. Wszystko jest wielką maszyną, która składa się z części, które na siebie oddziałują.

W naszym umyśle musi istnieć wiedza wrodzona (nie pochodząca od odbierania wrażeń), która pozwala nam

te wrażenia porządkować, zdobywać. Idea czasu i przestrzeni jest niezbędna do porządkowania doświadczeń,

więc muszą być one wrodzone (później mówił tak Kant), podobnie jak idea Boga (podobnie też myślał Platon).

Empiryści uważali, że wiedzy wrodzonej nie ma.

WRAŻENIA

Fizyczne podniety poruszają ciało , a ono „tchnienia”, one do mózgu, tam dusza

zmienia poruszenia na wrażenia.

PAMIĘĆ

W mózgu są ślady poruszeń, dusza kieruje tchnienia do mózgu, wtedy pojawiają się:

WYOBRAŻENIA -TEORIA REPREZENTACJI PODOBNA DO TEORII Neissera

3 rodzaje idei

Wrodzone (jaźń, Bóg, ruch, substancja, rozciągłość), nabyte , skonstruowane (Pegaz).

Wola – jest odmiana myślenia, gdy przedstawienie łączy się z dyspozycja do działania.

Uczucia (namiętności) są mętnymi myślami; 6 podstawowych namiętności (podziw,

miłość, nienawiść, żądza, smutek, radość), namiętności przynoszą niewole człowiekowi

Racjonalizm, c.d.

G. W. LEIBNIZ ( 1646-1716) – jeden z ostatnich racjonalistów

Wprowadził pojęcia : harmonia wprzódy ustanowiona , paralelizm psychofizyczny, nieświadomość

Jest pluralistą – jest wielka/nieskończona ilość substancji, różnych jakościowo, wszystkie mają naturę duchową

Continuum łańcucha bytów (ostatni głos w tej dyskusji) – istnieje nieskończona ilość monad , różnej

doskonałości (najdoskonalsze są związane z Bogiem).

Materia i cielesność jest złudzeniem (tak pewne monady prezentują się innym).

Epistemologia

Istnieją tylko idee wrodzone, każda monada działa według swojego programu, monady

„nie maja okien” (nie mogą siebie widzieć, ani na siebie oddziaływać, po prostu sobie istnieją), ale ich

wewnętrzne programy są skoordynowane - stąd wrażenie działania jednych monad na inne i pozory percepcji.

Rozwiązanie problemu psychofizycznego – nie oddziałują na siebie, ale tylko są skoordynowane, stąd

paralelizm psychofizyczny.

Psychologia

Świadomość to myślenie. Najdoskonalsze, najbardziej złożone jest myślenie Boga. Maksymalną świadomość

ma Bóg, a minimalną np. kamienie. Kontinuum wiedzy jest jednocześnie kontinuum złożoności i świadomości.

My jesteśmy gdzieś na tym kontinuum.

Są monady „omdlałe” (nieświadome, mało świadome)

Dusza jest najdoskonalsza z monad stworzonych.

Życie psychiczne ma wiele stopni. W duszy ludzkiej mamy zmiany, których sobie nie

Uświadamiamy, nie każda percepcja przedostaje się do świadomości.

Powtarzające się spostrzeżenia rodzą przyzwyczajenia

Tradycja empiryczna

Franciszek BACON (1561-1626) i nowa metoda naukowa. Zastanawiał się nad dotychczasową wiedzą.

Metod naukowa ma część [2] pozytywna i [1] negatywną (oczyszczanie ze złudzeń).

[1] – cztery kategorie złudzeń

z. gatunku, wynikają z natury człowieka i jego pragnień (myślenie życzeniowe)

z. jaskini, wynikają z sytuacji życiowej

z. rynku , wynikają z cech języka, pewne spory są grą słów (nie ma nazw na coś i trudno przez to o tym mówić)

z.teatru, wynikają z bezkrytycznej wiary w systemy filozoficzne

Jak już się oczyścimy z tych złudzeń, albo chociaż będziemy pamiętać, że w różnych momentach różnym

złudzeniom ulegamy, to możemy się zabrać do budowy wiedzy metodami naukowymi.

[2] – oparta na empirii, dedukcji i indukcji (ta ostatnia jest istotniejsza, i nie jest jałowa.) Metoda naukowa, po

opracowaniu miała być niezawodna, niezależna od cech podmiotu:

„nawet dzieci, wtedy będą mogły dokonywać odkryć naukowych” -> dobra maszynka umożliwi każdemu

odkrywanie wiedzy, każdemu, kto dokładnie będzie stosował się do przepisu

Tradycja empiryczna

Tomasz HOBBES (1588-1679) – sensualizm i materializm, był materialistą, odrzucał mniemania o tym, że

istnieje rzeczywistość niematerialna

NOMINALIZM – pogląd ze średniowiecza: pojęcia ogólne (uniwersalia) to tylko nazwy oznaczające kategorie

przedmiotów (np. mamy jakieś ogólne wyobrażenia psów)

Istnieje tylko materia i ruch

Psychologia

Dusza jest rodzajem materii a czynności psychiczne ruchami, percepcja jest rodzajem przenoszenia ruchu (z

tym się Kartezjusz trochę zgadzał), wyobrażenia to ślady wrażeń.

Pojęcia ogólne – wyobrażania oznaczone wspólna nazwą (nominalizm)

Podstawowy motyw człowieka, to zachowanie istnienia, ludzie są z natury egoistyczni, a normalny, pierwotny

stan to walka wszystkich ze wszystkimi. Powstała jednak umowa społeczna – ludzie doszli do wniosku, ze

opłaca się czasem robić coś dla innych. Trzeba współdziałać, bo to się opłaca. Jest to podstawą organizacji,

państwa.

Wola to popęd

Nie istnieje altruizm ani sympatia

Naturalny i pierwotny stan, to walka wszystkich ze wszystkimi, powstała jednak umowa społeczna – reguły

ograniczające tę walkę, z tego powstało państwo.

Państwo się zautonomizowało i prowadzi walkę przeciw obywatelom, przy użyciu wszelkich możliwych

środków.

Tradycja empiryczna

John LOCKE (1632-1704)

Zakwestionował Kartezjańskie przejście od spostrzeżenia myślenia do wniosku o istnieniu jaźni. (istnienie duszy

jest pewne, niepewna jest jej duchowość). Człowiek startuje z niezapisaną kartą.

Istnieje doświadczenie wewnętrzne i zewnętrzne

Psychologia

Idee: proste, złożone, ogólne

George BERKELEY (1685-1758) nominalizm (jak u większości empiryków) i solipsyzm – nie wiemy na pewno,

że coś się za naszymi ideami kryje. Może wszystko jest złudzeniem (wzrokowym, dotykowym).

Poznajemy tylko idee, istnieje tylko umysł i jego idee.

Pojęcia ogólne to nazwy

Tradycja empiryczna – faza krytyczna

David HUME (1711-1776)

W latach 1734-1737 pisał „Traktat o naturze ludzkiej”, zbyt radykalne poglądy tam zawarte zamknęły mu

karierę uniwersytecką.

PSYCHOLOGIA i epistemologia

Wrażenia i idee (wyobrażenia, pojęcia), to elementy świadomości.

Idee są powiązane skojarzeniami

FAKTY I STOSUNKI MIEDZY IDEAMI – tylko tego może dotyczyć nasza wiedza.

Twierdzenia Pitagorasa to twierdzenie o stosunkach między ideami.

To nie wymaga doświadczenia i jest pewne, niezależnie pod tego czy istnieje świat.

Twierdzenia o faktach (jutro będzie wschód Słońca) nie są pewne (kiedyś nie będzie Słońca, ani Ziemi, ani nas).

Twierdzenia o faktach wykraczają poza stosunki między ideami.

Sceptycyzm – Hume skrytykował parę pojęć więc go wywalili. Między innymi: substancji, w tym Boga, jako

doskonałej substancji. My nie możemy z całą pewnością twierdzić, że jest coś takiego jak związek przyczynowo

skutkowy, możemy się w tym zakresie mylić. Pojecie przyczynowości może być złudzeniem, doświadczamy

tylko następstwa wrażeń.

My nie doświadczamy żadnej substancji, tylko własnej jaźni.

Wykraczamy w nich poza doświadczenie, nie doświadczamy jaźni lecz jej idei, nie doświadczamy substancji lecz

jej atrybutów.

Później wielu (np. Kant) stwierdziło, że Hume miał rację. Zapoczątkował on sceptycyzm – zajmowanie się tym,

czego nie wiadomo.

Sceptycyzm jest zgodny z regułami metodologicznymi prowadzenia badań.

Psychologia społeczna

Symboliczny interakcjonizm – jego ojcem jest Hume. Przyjmowali, że istnieje coś takiego jak skłonność do

sympatii czy empatii. Hume uważał, że można też wejść w stany poznawcze innej osoby.

Inaczej niż Hobbes, uważał, że współdziałanie ludzi i instytucje społeczne nie są oparte na umowie lecz na

empatii (sympatii) – umiejętności stawiania się w sytuacji innych.

Przestrzeganie norm wynika z empatii i przyzwyczajenia.

Historia refleksji nad barwa i spostrzeganiem barw

Starożytność

Empedokles: Są cztery barwy, odpowiednio do 4 elementów (żywiołów/pierwiastków): biała, czarna,

czerwona, żółta.

Arystoteles: Barwy to mieszanina czerni i bieli

Historyczne zmiany (elementy psychologii historycznej)

Z tekstów typu Biblia, Iliada, Wedy, wynika, że widzenie barw zmienia się historycznie (pewnych barw nie

widziano lub widziano je inaczej).

W tekstach Homera przeciwstawia się jasność (czerwony, żółty, pomarańczowy) i ciemność (niebieski,

granatowy) . W badaniach antropologicznych podobnie („mili i mola” w badaniach Rosch)

Teofrast: Fiolki są ciemne (melas)

Inny Grek: „Włosy dziewczyny ciemne jak kwiat hiacyntu”

Średniowiecze

Symboliczna funkcja barwy (w malarstwie używano barw kierując się nie tym czy coś ma jakąś barwę, ale tym,

jaką barwę powinno mieć).

•

Biel – czystość

•

Czerwień – zależności od odmiany dostojeństwo lub grzech

•

Błękit – duchowość

•

Zieleń- życie

•

Żółty – najpierw to samo co złoty, potem wrogość lub grzech

Czarny – negatywne rzeczy i cechy

Jest test pseudopsychologiczny – test barw mówiący o cechach osobowości.

Renesans, Klasycyzm, Barok

Malarze uzyskiwali wiedzę nad psychologia barw i chemia farb, pojawił się problem barw podstawowych.

Leonardo: Światło rozproszone i miękkie, światło chmurnego dnia jest najodpowiedniejsze dla malarza.

Światło skupione i ostre jest nieprzyjacielem wdzięku

NEWTON i teoria barwy

W 1692 zakończył i opisał badania nad światłem, rękopis spalił się od świecy, 1704 opublikował napisaną

ponownie pracę.

Odkrył, że barwne rzeczy odbijają różne części widma świetlnego, uważał, że różne barwy to większe lub

mniejsze cząsteczki światła. Uważał, że światło jest strumieniem cząstek o różnej wielkości.

•

W. GOETHE (1749-1832) i psychosomatyczna teoria barwy

Był także uczonym, tworzył między innymi teorię ewolucji (przed Darwinem). Napisał traktat o barwie.

Znał teorie Newtona uważał ja za niedostateczna i częściowo błędną.

To jak spostrzegamy zależy od naszych subiektywnych zdolności.

Jakości barwne wynikają z cech oka i umysłu: „Szarość na tle czarnym jest jaśniejsza niż ta sama szarość na tle

białym.”

Zaobserwował zjawisko powidoków: „na siatkówce barwy kontrastujące domagają się kolejno jedna drugiej

[…] Kiedy na jednej części mamy barwny obraz, druga jest w dyspozycji do wytworzenia barwy uzupełniającej.

Jeśli przeniesiemy wzrok z białej powierzchni na kawałek żółtego papieru reszta oka będzie już w dyspozycji do

wywołania na białej powierzchni koloru fioletowego.” (Czyli istnieją kolory dopełniające).

„Kiedy pod wieczór wstąpiłem do gospody i weszła do izby […] dziewczyna o twarzy olśniewająco białej i

czarnych włosach, w szkarłatnym gorsecie, spojrzałem na nią bacznie […] Kiedy odeszła, ujrzałem na

przeciwległej białej ścianie czarna twarz otoczoną jasnym blaskiem , reszta odzieży […] ukazała się w pięknej

morskiej zieleni.”

Barwne cienie: „ w 1735 roku w górach Harcu, widział na śniegu żółtawo oświetlonym słońcem niebieskie

cienie. Błękit nieba, czerwień świecy: Jeśli oglądamy bezbarwne światło przez ośrodek mętny, światło stanie się

czerwone. Natomiast , jeśli przez oświetlony ośrodek mętny ujrzymy ciemność, zobaczymy kolor niebieski. […]

Im czystsze jest powietrze tym intensywniejszy błękit nieba.” Im bardziej zadymiona jest atmosfera, tym

bardziej czerwone jest słońce – przenikanie fal.

Thomas Young (1773-1829) fizyk, medyk, fizjolog

Stworzył ostatecznie aktualną do dziś teorie widzenia barwnego

Początkowo uważał, że w siatkówce istnieją receptory wrażliwe na barwy:

• żółta, czerwona, niebieska

a na siatkówce są komórki odpowiedzialne za widzenie właśnie takich barw.

Ostatecznie odkrył, że są to : czerwona, zielona, fioletowa.

Wiemy, że:

•

Fiolet – 445 - 450 nm. (nanometr 10 -9 metra)

•

Zieleń – 525 - 535 nm.

•

Czerwień – 555 – 570 nm.

Ślepota na barwy cecha wykryta w XIX wieku przez chemika Dalton (sam był daltonistą)

Kilkanaście procent mężczyzn ma problemy z widzeniem barwnym

Kobiety na ogół nie mają tej ułomności.

Żeby dojść do prawdziwej wiedzy o psychologii widzenia trzeba było pokonać uprzedzenia o widzeniu

związanym z 4 żywiołami itd.

Immanuel KANT (1727-1804)

Osiągnięcia:

-wyeliminowanie koncepcji biernego podmiotu poznania, zdefiniował pojęcie subiektywności – to jaki świat

jest zależy od człowieka. Subiektywny – należący do podmiotu, indywidualny, podmiotowy.

-ugruntował sceptycyzm i agnostycyzm

-humanizacja etyki

Teoria sądów (tego nie będzie na egzaminie J)

•

s. aposteriori – po doświadczeniu

•

s. z proiori – przed doświadczeniem

•

s. analityczne – nie wzbogacają wiedzy

•

s. syntetyczne – wzbogacają wiedzę

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: