Historia_nadzwyczajnych_szafarzy.pdf

NADZWYCZAJNI SZAFARZE KOMUNII ŚWIĘTEJ W HISTORII KOŚCIOŁA

Czasy apostolskie i okres prześladowań chrześcijan

Opisy ustanowienia Eucharystii przez Chrystusa znajdujemy w Piśmie Świętym

na kartach Ewangelii (Mt 26, 2630; Mk 14, 2225; Łk 22, 1420). Potwierdzają one zgodnie,

że Jezus polecił swoim uczniom przygotować Paschę w Jerozolimie. Przedstawiają słowa

i czyny Jezusa, które odnosiły się do sposobu w jaki uczniowie, a przez nich cały Kościół,

otrzymali od Niego ten wielki dar. Niestety żaden fragment Pisma Świętego nie przekazuje

szczegółowej relacji w jaki sposób uczniowie Jezusa przyjmowali tą pierwszą w historii

Kościoła Komunię świętą. Z przekazu synoptyków można dojść do wniosku, że Apostołowie

brali do swoich rąk Święte Postacie od swojego Mistrza, a następnie spożywali je, ponieważ

Ostatnia Wieczerza nawiązywała do starotestamentalnej uczty Paschalnej.

Eucharystia w pierwszych wiekach istnienia Kościoła w dużym stopniu była

odzwierciedleniem tej pierwszej uczty z Wieczernika. Uczestniczyli w niej wierzący

mieszkający niedaleko siebie i tworzący pierwsze gminy chrześcijańskie. Spotykali się

w prywatnych domach, których właściciele byli już uczniami Chrystusa. Na zebrania

te przychodzili wszyscy ochrzczeni niezależnie od swojej płci, wieku czy statusu społecznego.

Bardzo szybko wśród chrześcijan wytworzył się zwyczaj zabierania ze sobą do domów

konsekrowanego chleba, aby spożywać go w te dni, w których nie było sprawowanej Mszy

świętej. Zanoszono ją również chorym i tym, którzy z różnych powodów nie mogli

uczestniczyć we wspólnym zgromadzeniu. Powszechną praktyką stało się zabieranie Ciała

Chrystusa na czas podróży, aby w chwilach samotności lub grożącego niebezpieczeństwa,

mieć je zawsze pod ręką. Przechowywano i przenoszono je najczęściej w drewnianych

szkatułkach zawieszonych na szyi.

W pierwszych wiekach istnienia Kościoła oraz w czasach prześladowań chrześcijanie

dokładali wszelkich starań, aby chronić Eucharystię przed profanacją lub jej znieważeniem

przez niewiernych. Troszczono się również o to, aby każdy kto został wtrącony do więzienia

mógł otrzymać pokrzepienie Najświętszym Sakramentem. Ogromna rola zanoszenia Komunii

świętej nieobecnym z różnych przyczyn na wspólnych zebraniach przypadła w udziale

diakonom. Także w czasie celebracji liturgicznej wraz z biskupem i prezbiterami rozdawali

oni zgromadzonym Komunię świętą.

Okres od edyktu mediolańskiego do Soboru Trydenckiego

W 313 roku cesarz Konstantyn Wielki ogłosił tzw. edykt mediolański, który zapewniał

wolność religijną w Cesarstwie Rzymskim. Dotyczyło to przede wszystkim chrześcijaństwa,

gdyż władca ten uczynił chrześcijaństwo oficjalną religią państwową. Takie wywyższenie tej

religii przez władze świecką spowodowało, że wyznawcami Chrystusa stawało się wiele osób,

które pragnęły tylko uzyskać przychylność ze strony cesarza. Doprowadziło to

w Kościele do spadku pobożności chrześcijan, którzy już nie tak chętnie zbliżali się do stołu

eucharystycznego. Do końca czwartego wieku regułą było przyjmowanie Komunii św.

w czasie każdej odprawianej Mszy, a także prywatnie w swoich domach. Różne spory

trynitarne i chrystologiczne, a także zaostrzenie dyscypliny pokutnej w Kościele stały się

kolejnymi czynnikami, które doprowadziły do spadku częstotliwości komunikowania wśród

wiernych. Odchodzenie od przyjmowania Komunii świętej było związane również

z wędrówkami ludów. Narody te często uważane za barbarzyńskie nie były przygotowane na

zrozumienie w pełni Eucharystii jako uczty ofiarnej, co wynikało z ich odmiennej kultury

i sposobu życia. Na przestrzeni wieków nie brakowało wypowiedzi Magisterium Kościoła

i lokalnych synodów, zobowiązujących do kilkakrotnego przynajmniej w ciągu roku

przyjmowania Komunii świętej. Synod w Agde (506 r.) stwierdzał jednoznacznie,

że wiernych, którzy nie przystępują do Komunii św. na Boże Narodzenie, Wielkanoc i Zielone

Święta, nie należy uważać za katolików .

Już we wczesnym średniowieczu powszechną praktyką stało się komunikowanie tylko

trzy razy w ciągu roku, ale i tak niewielu to czyniło. Coraz mniej osób przystępowało

do Komunii świętej, ponieważ wierni bardziej pragnęli adorowania Najświętszego

Sakramentu. Przyczyniło się to do powstania w XII wieku podniesienia Hostii w czasie

przeistoczenia na Mszy świętej, a od XIV wieku także kielicha z Krwią Pańską. Msza stała się

przestrzenią czynnego udziału kleru, a lud był tylko widzem i słuchaczem. Praktyka

jednorazowej Komunii w ciągu roku stała się powszechna. Sobór Laterański IV w 1215 roku

ustalił obowiązek jednorazowego przyjmowania Komunii świętej w ciągu roku.

Okres od Soboru Trydenckiego do Soboru Watykańskiego II

Bardzo szybko udzielanie Komunii świętej stało się domeną głównie kapłanów.

Udzielanie jej przez diakonów lub osoby świeckie traktowano jako coś bardzo wyjątkowego.

Sobór Trydencki obradujący w latach 15451563 pragnął w dalszym ciągu podtrzymać tak

istniejący stan rzeczy. Zachęcał on do częstszego przystępowania do stołu eucharystycznego.

Poruszając jednak problematykę osób, które miały prawo udzielać innym Najświętszy

Sakrament Sobór stanowczo stwierdzał, że świeccy otrzymywali i nadal powinni otrzymywać

komunię świętą od kapłanów. Od Soboru Trydenckiego aż do Soboru Watykańskiego II

wierni mogli przyjmować tylko Ciało Pańskie. Postanowienia Soboru Trydenckiego sprawiło,

że wierni świeccy czuli się i w rzeczywistości byli odsunięci od spraw związanych ze służbą

przy ołtarzu. Rozkwit przeżywały wszelkiego rodzaju prywatne i paraliturgiczne

nabożeństwa.

W XVIII wieku w trakcie Mszy świętej Komunię przyjmował tylko kapłan, a wierni

jeżeli chcieli przyjąć Ciało Chrystusa mogli to uczynić po zakończeniu celebracji.

Na nieustanne zmniejszanie się liczby komunikujących duży wpływ wywarł jansenizm. Nurt

ten wymagał od wiernych najczystszej miłości Boga, dlatego wykluczał od Stołu Pańskiego

całe grupy chrześcijan, np. małżonków, kupców. O częstszą Komunię świętą w czasach po

Soborze Trydenckim zabiegali Jezuici, a także wybitne osoby takie jak św. Karol Boromeusz

i św. Franciszek Salezy.

W wieku XIX podjęto wysiłki mające przybliżyć liturgię wszystkim wiernym i ożywić

ich udział we Mszy świętej. Ogromną rolę odegrał Ruch liturgiczny rozwijający się przede

wszystkim w Belgii i Niemczech. Początek tego ruchu zainicjowały prace i działalność

P. Guéranger’a. Nieopisany wkład w rozwój czynnego uczestnictwa we Mszy świętej włożyły

takie osoby jak L. Beauduin, O. Casel, R. Guardini. Począwszy od zakonów benedyktyńskich

zaczął on przenikać na tereny parafii.

Za czasów papieża Benedykta XV, który sprawował swój pontyfikat

w latach 19141922 został wprowadzony w Kościele katolickim nowy Kodeks Prawa

Kanonicznego. W tym dokumencie promulgowanym w 1917 roku znajdują się wskazania,

które bardzo jasno określają kto jest zwyczajnym, a kto nadzwyczajnym szafarzem Komunii

świętej. Kodeks stwierdza jednoznacznie w kanonie 845, że tylko kapłan jest zwyczajnym

szafarzem Komunii świętej. Natomiast diakon jest nadzwyczajnym szafarzem, który może

za zezwoleniem ordynariusza miejsca lub proboszcza udzielać wiernym komunii.

Przestrzeganie zasad, które wprowadza Kodeks z 1917 roku przez biskupów i kapłanów

doprowadziło do powstania bariery, która uniemożliwiała wiernym świeckim szafowanie

Ciałem i Krwią Chrystusa.

Sobór Watykański II i posoborowa odnowa liturgii

Sobór Watykański II obradujący w latach 19621965 przygotował i zapoczątkował

jedną z największych w dziejach Kościoła reform liturgicznych. W dniu 4 grudnia 1963 roku

nastąpiło uroczyste promulgowanie Konstytucji o liturgii „Sacrosanctum concilium”. Sobór

przyznał ważne uprawnienia konferencjom poszczególnych episkopatów oraz biskupom.

Na nich w głównej mierze spoczywa odpowiedzialność i troska o to, aby wierni angażowali

się we wszystkie funkcje, jakie są dla nich dostępne podczas zgromadzenia Eucharystycznego.

W dokumentach posoborowych dano możliwość powrotu do praktyki przyjmowania Komunii

świętej na rękę. Zastosowanie tej możliwości jest uzależnione od zgody Konferencji

Episkopatu. Pozostawiono jednak wiernym swobodę w wyborze sposobu przyjęcia Komunii

świętej. W ramach odnowy zainicjonowanej przez Sobór Watykański II przywrócono także w

niektórych okolicznościach Komunię pod dwiema postaciami, a także możliwość

komunikowania poza Mszą.

Bardzo ważnym papieskim dokumentem poruszającym tematykę szafarzy Komunii

świętej był list motu proprio „Ministeria quaedam” Pawła VI z dnia 15 sierpnia 1972 roku.

Papież zastąpił święcenia niższe i subdiakonat posługami lektora i akolity obowiązkowymi dla

całego Kościoła łacińskiego. Wśród wymienianych w tym dokumencie funkcji akolity

znajduje się możliwość udzielania przez niego Komunii świętej w charakterze

nadzwyczajnego szafarza. Może on wypełniać tę posługę wówczas gdy zwyczajni szafarze są

nieobecni lub nie mogą tego uczynić z powodu choroby, podeszłego wieku lub innej funkcji

duszpasterskiej, albo ilekroć liczba wiernych przystępujących do świętego stołu jest tak

wielka, że odprawianie Mszy by się przeciągało. Dokument ten rezerwuje posługę akolity

wyłącznie dla mężczyzn, ale równocześnie przestaje być ona zastrzeżona tylko dla

kandydatów do sakramentu kapłaństwa.

Pół roku później 29 stycznia 1973 roku ukazała się instrukcja „Immensae caritatis”,

która dała ordynariuszom miejsca władzę do wyznaczania nadzwyczajnych szafarzy Komunii

świętej spośród odpowiednich do tego osób. W zależności od okoliczności ordynariusz

miejsca może udzielić zezwolenia do poszczególnych wypadków, na określony czas lub też

na stałe. Szafarze ci mogą udzielać Komunii świętej sobie, innym wiernym oraz zanosić

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: