„Dzieci z głodującymi mózgami” – Dr Jaquelyn McCandless
„Nikt nigdzie” – Donna Williams
„Byłam dzieckiem autystycznym” – Temple Grandin
„Autyzm fakty” – Simon Baron-Cohen, Patrick Bolton
„Autyzm wyjaśnienie tajemnicy” – Uta Frith
„Małe dziecko z autyzmem” – Ewa Pisula
„Śmiech, zabawa i nauka z dziećmi o profilu autystycznym” – Julia Moor
„Siła miłości’ - Cheri Florance, Marin Gazzaniga
„Autyzm od wewnątrz – przewodnik” – Hilde De Clercq
„Autyzm w ujęciu psycholingwistycznym” – Małgorzata Młynarska
„Pomóż dziecku z autyzmem” – D. Seach, M. Lloyd, M.preston
„Uwierzyć w cud, prawdziwa historia Robertita” – Barry Neil Kaufman
„Przebudzenie naszego syna” - Barry Neil Kaufman
„Kosmita” – Roksana Jędrzejewska-Wróbel
• Maja Anuszkiewicz, Katarzyna Brzazgoń-Dzięcioł – Niepełnosprawność pokarmowa. Jak dietą eliminacyjną wspierać leczenie schorzeń alergicznych,
psychicznych, neurologicznych?
• Monika Beck-Pietrzak – Moje dziecko jest na diecie. Poradnik dla alergików i osób z celiakią.
• Andrzej Janus – Postawiłem na zdrowie. Leczenie grzybic, dieta zrównoważona, zapobieganie cukrzycy, racjonalne odchudzanie. www.bioslone.pl
• Józef Słonecki – Zdrowie na własne życzenie. Oczyszczanie. www.bioslone.pl
• Dr Danuta Myłek – Alergie. Zapobieganie, jak rozpoznać alergię, najnowsze skuteczne metody leczenia, praktyczne rady dla alergików i ich rodzin. www.wab.com.pl
• Maria Treben – Apteka Pana Boga. Porady i praktyka stosowania ziół leczniczych. www.exlibris-pl.com
• Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka. Praca pod redakcją naukową Beaty Cytowskiej i Barbary Wilczury. www.impulsoficyna.com.pl
• Dziecko chore. Zagadnienia biopsychiczne i pedagogiczne. Praca pod redakcją naukową Beaty Cytowskiej i Barbary Wilczury. www.impulsoficyna.com.pl
Autyzm dziecięcy
Autyzm wczesnodziecięcy, autyzm głęboki, zespół Kannera – skomplikowany zespół upośledzenia rozwoju, w którym istotną rolę odgrywa funkcjonowanie mózgu. Jest to choroba neurologiczna, wśród typowych cech są problemy z komunikacją uczuć i związkami społecznymi. Występują również kłopoty z integracją wrażeń zmysłowych. W typowych przypadkach pojawia się w pierwszych trzech latach życia. Ocenia się, że występuje u około 2 do 6 na 1000 osób, przy czym jest cztery razy częstszy u mężczyzn niż u kobiet.
Obecnie autyzm może być leczony (farmakologicznie i behawioralnie), ale nie jest wyleczalny[1]. Wczesna diagnoza i działanie są niezbędne w celu zapewnienia jak najlepszego rozwoju dziecka. Uważa się powszechnie, że nie jest możliwe stworzenie w pełni działającego leku, bo na autyzm
wpływają cechy mózgu determinowane na bardzo wczesnym etapie rozwoju.
Wśród wielu specjalistów rozpowszechnione jest błędne przekonanie jakoby autyzm dotyczył jedynie wieku dziecięcego, tak więc nie biorą oni pod uwagę tej diagnozy gdy mają do czynienia z dorosłymi. Należy pamiętać że nazwa "dziecięcy", nie odnosi się do tego że autyzm dotyka tylko
dzieci, tylko odnosi się do okresu życia kiedy obserwujemy pierwsze objawy. Określenie to powstało dla zróżnicowania tego zaburzenia od wcześniej znanych i też określanych jako autyzm podobnych objawów z jakimi mamy do czynienia w schizofrenii.
Historia
Aż do połowy dwudziestego wieku nie istniała nazwa choroby, która zdaje się dotykać około jedno na pięćset dzieci, choroby rozstrajającej rodziny i przynoszącej niespełnienie w życiu wielu dotkniętych nią ludzi. W roku 1943 dr Leo Kanner z Johns Hopkins Hospital po raz pierwszy wyodrębnił i scharakteryzował grupę dzieci których objawy nie mieściły się we wcześniej znanych kryteriach diagnostycznych takich jak psychozy dziecięce czy niedorozwój umysłowy. Badając grupę jedenaściorga dzieci
wprowadził termin wczesny autyzm dziecięcy[2]. W tym samym czasie niemiecki naukowiec, Dr Hans Asperger, opisał łagodniejszą postać choroby, znaną później pod nazwą zespołu Aspergera.
Choroby te są obecnie wymieniane w statystykach razem z trzema innymi trwałymi zaburzeniami rozwoju, zwanymi wspólnie spektrum zaburzeń autystycznych (ang. autism spectrum disorders - ASD). Zaburzenia te cechują się upośledzeniem w zakresie komunikacji, współżycia społecznego oraz ograniczonymi, powtarzalnymi i stereotypowymi wzorcami zachowań.
Początkowo wysunięto hipotezę, że przyczyną autyzmu jest emocjonalne odrzucenie dziecka przez matkę w okresie noworodkowym. Miało to konsekwencje społeczne – długo po wycofaniu się z niej naukowców obwiniano matki dzieci autystycznych o spowodowanie choroby, przypisując im
nieczułość. Obecnie wiadomo, że brak kontaktu emocjonalnego między matką a dzieckiem jest objawem, a nie przyczyną.
Przyczyny
Prawdopodobnie, u podłoża wszystkich zaburzeń spektrum autyzmu leżą defekty neurologiczne o szczegółowo nieznanej etiologii. Do najczęściej wymienianych, potencjalnych przyczyn ich powstawania należą: Delecja (1), duplikacja (2) i inwersja (3) to aberracje chromosomowe związane z autyzmem.[3]
* genetyczne – uwarunkowane genem EN2 na chromosomie 7, a także innymi genami znajdującymi się na chromosomach 3, 4, 11;
Naukowcy odkryli 20-30 genów odpowiedzialne za powstania autyzmu i wyróżniają geny odpowiedzialne za powstanie wczesnej i późnej odmiany
autyzmu. Geny znajdujące się na chromosomie 11 są odpowiedzialne za powstanie autyzmu u mężczyzn a geny znajdujące się na chromosomie 4 są
odpowiedzialne za powstanie autyzmu u kobiet.Kobiety posiadają więcej genów odpowiedzialne za powstanie autyzmu niż mężczyżni[4].Przekazywana
jest nie tyle podatność na autyzm, ile skłonność do wystąpienia spektrum zaburzeń: trudności przystosowania, cech osobowości, czy innych
psychoz. [5].
* wiek ojca od 40 i więcej lat zwiększa ryzyko zachorowalności na autyzm[6]
* zaburzenia metaboliczne, przede wszystkim nietolerancja glutenu i kazeiny,zaleca się dietę pozbawioną tych substancji
* zespół nieszczelnego jelita, często spowodowany intoksykacją drożdżakami
* urazy okołoporodowe
* uszkodzenia centralnego układu nerwowego
* toksoplazmoza (wrodzona)
* dziecięce porażenie mózgowe
* poważne infekcje i intensywne antybiotykoterapie w okresie niemowlęcym
* alergie i osłabiona sprawność immunologiczna
* obniżona zdolność do detoksykacji
* zatrucie rtęcią i metalami ciężkimi
Mimo że rodzice mogą zauważyć pierwsze objawy autyzmu u swojego dziecka po wykonaniu pierwszych rutynowych szczepień, a obawy niektórych doprowadziły do zmniejszenia częstości stosowania szczepień u dzieci (a w związku z tym zwiększenia prawdopodobieństwa epidemii odry), nie ma dowodów naukowych wskazujących na związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy stosowaniem szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczke, a występowaniem autyzmu, a także nie ma naukowych dowodów na to, że Thiomersal (w USA znany jako Thimerosal) występujący w szczepionkach może przyczynić się do wystąpienia autyzmu[7][8].
Objawy
Dwuwymiarowy model autystycznego spektrum Osoby z zespołem Aspergera często wykazują intensywne zainteresowania, tak jak ten chłopiec zafascynowany strukturą molekularną.Obsesyjne ustawianie przedmiotów jeden na drugim lub w linii może być objawem autyzmu.Chłopiec z autyzmem i ułożone przez niego zabawki wzdłuż prostej.
Zachowania wskazujące na możliwość występowania u dziecka zaburzeń ze spektrum autystycznym
Objawy autyzmu w/g Leo Kannera:
* autystyczna izolacja
* przymus stałości otoczenia
* niezdolność do interakcji społecznych
* stereotypowe, powtarzające się czynności
* zaburzenia mowy (echolalia, odwracanie zaimków) lub całkowity brak mowy
* łatwość mechanicznego zapamiętywania
Autyzm dziecięcy:
* nie gaworzy, nie wskazuje, nie wykonuje świadomych gestów po pierwszym roku życia
* nie mówi ani jednego słowa w wieku 16 miesięcy
* nie składa słów w pary w wieku 2 lat
* nie reaguje na imię
* traci zdolności językowe lub społeczne
Inne objawy:
* słaby kontakt wzrokowy
* nie potrafi się bawić zabawkami
* nadmiernie porządkuje zabawki lub inne przedmioty
* jest przywiązane do jednej zabawki lub przedmiotu
* nie uśmiecha się
* czasem wydaje się upośledzone słuchowo lub w Zespole Aspergera wyostrzony zmysł słuchu
* urojenia
* omamy
Objawy społeczne
Dzieci rozwijające się typowo są od początku istotami społecznymi. Już wkrótce po narodzinach patrzą na ludzi, odwracają się w kierunku głosu, chwytają podawane im palce, a nawet uśmiechają się.
Dzieci z ASD zdają się z ogromną trudnością przyswajać zwykłą ludzką codzienność dawania i brania. Nawet w pierwszych miesiącach życia wiele z nich nie próbuje odpowiadać na czyjąś obecność i unika kontaktu wzrokowego. Wydają się obojętne na ludzi, często wolą być same. Mogą biernie przyjmować uściski i pieszczoty. Później rzadko szukają pocieszenia, nie odpowiadają na objawy złości lub przywiązania rodziców w typowy sposób. Badania sugerują, że chociaż dzieci z ASD są przywiązane do rodziców, to ekspresja tego przywiązania jest niezwyczajna i trudna do "odczytania". Dla rodziców wygląda to tak, jakby wcale tego przywiązania nie było. Rodzice oczekujący radości w pieszczotach, uczeniu i zabawie z dzieckiem, mogą się czuć zdruzgotani brakiem oczekiwanego i typowego zachowania.
Dzieci z ASD wolniej uczą się interpretować myśli i uczucia innych. Subtelne znaki, takie jak uśmiech, zmrużenie oka albo grymas, mogą nic dla nich nie znaczyć. Dla dziecka, które przegapi takie wskazówki, "chodź tutaj" znaczy zawsze to samo, niezależnie czy mówiący uśmiecha się i wyciąga ręce do uścisku, czy marszczy brwi i zaciska pięści. Bez możliwości interpretowania gestów i wyrazów twarzy świat społeczności może wydawać się dezorientujący. Dodatkowym problemem u ludzi z ASD jest trudność w widzeniu spraw z perspektywy innej osoby (brak teorii umysłu).
Większość pięciolatków rozumie, że ktoś może mieć inne wiadomości, uczucia i cele niż one. Osoba z ASD nie posiada takiego zrozumienia, co uniemożliwia jej przewidzenie i zrozumienie działań innych ludzi. Zazwyczaj ludzie z ASD mają kłopoty z panowaniem nad swoimi emocjami. Może to przybierać postać "niedojrzałego" zachowania, jak płacz w klasie lub wybuchy słowne, które otoczeniu wydają się niewłaściwe. Osoba z ASD może czasem zachowywać się nieznośnie lub być agresywna fizycznie,
jeszcze bardziej utrudniając stosunki międzyludzkie. Ma skłonności do "tracenia kontroli", szczególnie w dziwnym dla siebie lub przytłaczającym środowisku, kiedy jest zła lub sfrustrowana. Może czasem niszczyć przedmioty, atakować innych lub się samookaleczać. W swojej frustracji niektórzy biją się w głowę, wyrywają sobie włosy lub gryzą ramiona.
Trudności w komunikacji
Autyzm dziecięcy: W wieku trzech lat większość dzieci ma już za sobą zasadnicze etapy rozwoju mowy. Jednym z pierwszych jest gaworzenie. Do pierwszych urodzin typowe dziecko mówi pojedyncze słowa, odwraca się, kiedy słyszy swoje imię, wskazuje na zabawkę, którą chce dostać, a gdy zaproponować mu coś niesmacznego, to odpowiedź "nie" brzmi bardzo jednoznacznie.
Niektóre dzieci, u których rozpoznano ASD, pozostają już nieme przez całe życie. Część niemowląt, gaworzących w pierwszych miesiącach, później przestaje to robić. U innych dzieci mowa może się rozwijać do piątego czy nawet dziewiątego roku życia. Niektóre potrafią nauczyć się systemów
komunikacji obrazkowej lub języka gestów.
U tych, które potrafią mówić, język jest często używany w niespotykany sposób. Wydają się niezdolne do składania sensownych zdań. Część mówi pojedyncze słowa, inne powtarzają wielokrotnie jedno sformułowanie. Pewne dzieci z ASD powtarzają to co usłyszą, co nazywane jest echolalią. Chociaż zdrowe dzieci również przechodzą etap powtarzania, zwykle jest on zakończony w wieku trzech lat.
Niektóre mniej upośledzone dzieci wykazują niewielkie opóźnienia językowe, a mogą nawet mieć nad wiek rozwinięty język i niezwykle bogate słownictwo, ale trudno im podtrzymać rozmowę. Zasada "dawania i brania" obecna w rozmowie jest dla nich trudna, potrafią za to wygłaszać długie monologi na ulubiony temat, nie stwarzając okazji do komentowania. Występuje również niezdolność rozumienia języka ciała, tonu głosu lub charakterystycznych zwrotów. Mogą interpretować sarkastyczne zwroty wprost, na przykład "no to pięknie" będzie znaczyć dosłownie "pięknie".
Zespół Aspergera: Język ciała dzieci z ASD może być równie trudny do zrozumienia jak ich wypowiedzi słowne. Wyraz twarzy, ruch, gesty, rzadko odpowiadają słowom. Również ton nie odbija uczuć. Częsty jest głos wysoki, śpiewny lub płaski, jakby z maszyny. Niektóre dzieci o względnie
dużych umiejętnościach językowych mówią jak mali dorośli, nie potrafiąc przyjąć sposobu mówienia zwykłego u ich rówieśników.
Bez znaczących gestów czy mowy, nie mogąc pytać, ludzie z ASD nie potrafią wyartykułować swoich potrzeb. Mogą przez to krzyczeć, lub po prostu brać to, czego chcą. Zanim nauczą się lepszych sposobów, robią co mogą, żeby nawiązać kontakt. W trakcie dorastania ludzie z ASD stają się
coraz bardziej świadomi swoich kłopotów z rozumieniem innych i tego, że inni ich nie rozumieją. Mogą wskutek tego stać się niespokojni lub przygnębieni.
Zachowania powtarzalne
Chociaż dzieci z ASD mają zwykle normalny wygląd fizyczny i dobrą kontrolę nad mięśniami, to powtarzane przez nie dziwnie wyglądające ruchy, mogą odseparować je od innych dzieci. Takie zachowania mogą być skrajne i wyraźne lub bardziej subtelne. Niektóre spędzają wiele czasu machając
rękami lub chodząc na palcach. Zdarza się, że nagle zamierają w bezruchu.
Mogą spędzać całe godziny ustawiając samochodziki lub pociągi w szczególny sposób, zamiast bawić się nimi. Jeśli ktoś przypadkowo przesunie jedną z zabawek, dziecko będzie bardzo rozdrażnione. Dzieci takie wymagają, nawet żądają, doskonałej spójności otoczenia. Drobna zmiana w jakiejkolwiek codziennej czynności, jedzeniu, ubieraniu, kąpieli, w czasie o którym wychodzą i sposobie dojścia do szkoły, wytrąca je z równowagi. Być może powtarzalność i porządek nadają pewną stabilność ich obrazowi świata.
Powtarzalne zachowania przyjmują czasem postać obsesji. Dziecko może pragnąć wiedzieć wszystko o odkurzaczach, rozkładzie jazdy czy latarniach morskich. Często zdarza się wielkie zainteresowanie liczbami, symbolami lub badaniami naukowymi.
Badania przesiewowe
Rodzice zazwyczaj jako pierwsi zauważają odbiegające od normy zachowania u ich dzieci.[9] Wprowadzenie leczenia z opóźnieniem może wpłynąć na jego długoterminowe efekty i dlatego następujące oznaki powinny zostać poddane ocenie przez specjalistę bez zwlekania:
* Brak gaworzenia przed 12 miesiącem życia.
* Brak gestykulacji (wskazywanie, machanie na pożegnanie itp.)
* Brak wypowiadania słów przed 16 miesiącem życia.
* Brak spontanicznego wypowiadania fraz składających się z dwóch słów (z pominięciem echolalii) przed 24 miesiącem życia.
* Utrata jakichkolwiek umiejętności językowych i zdolności społecznych w każdym wieku.[10]
Amerykańska Akademia Pediatrii zaleca wykonywanie badań przesiewowych w kierunku spektrum autystycznego u 18- i 24-miesięcznych dzieci przy użyciu oficjalnych testów przesiewowych specyficznych dla autyzmu[11]. W przeciwieństwie do tych zaleceń, Narodowy Komitet Badań Przesiewowych Wielkiej Brytanii odradza wykonywanie badań przesiewowych w kierunku spektrum autystycznego u ogólnej populacji, ponieważ narzędzia używane w badaniach nie zostały w pełni zatwierdzone, a interwencje nie posiadają wystarczających dowodów skuteczności[12].
Przesiewowe badania genetyczne na autyzm są nadal ogólnie niepraktyczne[13]. Rozwijanie badań genetycznych napotyka się z problemami natury etycznej, prawnej oraz społecznej. Rynkowa dostępność badań może wyprzedzić właściwe rozumienie ich wyników przy uwzględnieniu genetycznej złożoności autyzmu.[13]
Sytuacja osób dorosłych
Potrzeby i poziom funkcjonowania osób dorosłych z autyzmem są bardzo różne, wielu tych wyżej funkcjonujących potrafi dosyć dobrze zasymilować się ze społeczeństwem, mają pracę rodziny itp. W wielu krajach dla takich osób, wypracowuje się model "mieszkań chronionych" (samodzielność z
pewną pomocą, superwizja), czasami "mieszkań grupowych" (kilka osób we wspólnym apartamencie pod opieką stałych opiekunów). Znacznie trudniej jest zapewnić byt autystom niżej funkcjonującym, ze sprzężonymi, wielorakimi niepełnosprawnościami współwystępującymi, które mają skłonność do
tym częstszego pojawiania się im bardziej głębokie jest zaburzenie autystyczne; mogą być to m.in. upośledzenie umysłowe, padaczka, alergie pokarmowe, itp. Nie mogą oni żyć samodzielnie ani w domach pomocy społecznej, jak pokazują raporty Fundacji Synapsis, są narażeni na nadużycia
ze strony personelu i współmieszkańców. Przez swoja ślepotę na sygnały społeczne oraz problemy z używaniem mowy są zupełnie bezradni i nie potrafią skutecznie dochodzić swoich praw pomimo świadomości swojego położenia. Także rodzice zakładają stowarzyszenia/fundacje i działają sami
na rzecz zapewnienia godnej przyszłości swoich dorosłych już dzieci.
Organizacje i stowarzyszenia
* Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym "Dalej Razem" - organizacja działająca na rzecz osób autystycznych i ich rodzin.
Literatura przedmiotu
* Elisabeth Hughes Asperger-Syndrom. Fluch oder Chance., Autorenpower Verlag, Ludwigshafen am Rhein, 2006. Language German. ISBN
978-3-86743-179-8
* Hugh Morgan Dorośli z autyzmem. Teoria i praktyka., tytuł oryginału: "Adults with autism: a guide to theory and practice" ISBN
83-917718-2-2
* Peter Szatmari Uwięziony umysł. Opowieści o ludziach z autyzmem (oryg. A mind apart. Understanding children with autism and asperger
syndrome.) ISBN 978-83-240-0787-5
* Ewa Pisula, Wykład na Uniwersytecie Warszawskim: Autyzm u dzieci
Artykuły
* Autyzm w pułapce dorosłości - Newsweek, Numer 49/06, strona 56, "O autystycznych dzieciach często mówi się: potencjalni geniusze. A co
się dzieje z tymi niezwykłymi dziećmi później, kiedy dorosną?"
* Autyzm. Życie w innym świecie? - rozmowa z Joanną Grochowską w Onet.pl
Radosław Bodych
Zespół Aspergera, a autyzm wczesnodziecięcy
Zaburzenia spektrum autystycznego są coraz powszechniej diagnozowanymi przypadłościami wśród dzieci. Swym zasięgiem występowania autyzm obejmuje 1,5 miliona przypadków w samych Stanach Zjednoczonych, w tym ok. 0,5 miliona to dzieci, głównie chłopcy. W Polsce, wg danych z wiosny
2006 roku szacuje się występowanie autyzmu wśród ok. 30 tys. osób (w tym ok. 20 tysięcy dzieci i 10 tysięcy dorosłych). I, choć trudno do końca wykluczyć, że wzrastająca liczba przypadków diagnozy nie jest efektem zwiększenia się świadomości istnienia choroby samych diagnostów, autyzm
jest coraz bardziej palącym problemem społecznym.
Odkąd zagadnienie autyzmu jest coraz częściej poruszaną kwestią, wzrasta też liczba przypadków zaburzeń, które zazwyczaj przebiegają nieco bardziej łagodnie. Są to zaburzenia z tzw. spektrum autystycznego. Jednym z tych zaburzeń jest zespół Aspergera - postać autyzmu, którym upośledzenie funkcjonowania społecznego jest łagodniejsze.
Generalne różnice pomiędzy zespołem Aspergera a autyzmem dały się wyprowadzić już w momencie, gdy zaburzenie to zostało opisane po raz pierwszy przez Hansa Aspergera - psychiatrę z Wiednia, który pracował z dziećmi, określonymi przez niego mianem - "autystyczni psychopaci" (Asperger, 1943). Opisał on dzieci zgłoszone do jego kliniki z pewnymi, bardzo specyficznymi przypadłościami. Niezależnie od pracy Aspergera, w tym samym roku została opublikowana praca Leo Kannera, w której opisywał on grupę jedenaściorga dzieci wykazujących społeczne dysfunkcje, zaburzenia w
komunikacji oraz kłopoty z integracją wrażeń zmysłowych, ujawniające się bodaj najsilniej w stereotypowym zachowaniu się. Dzieci Aspergera były diagnozowane później od kannerowskich, natomiast ich rozwój języka nie wykazywał deficytów, zdiagnozowanych przez Kannera.
W rok po przeprowadzeniu swoich badań na kilkunastu chłopcach, nad którymi sprawował opiekę terapeutyczną, Asperger wydał publikację na temat tych dzieci - książkę "Autystyczni psychopaci". Jego pacjenci, jak pisze, "... szybko tracą wygląd małego dziecka. Twarz przybiera rysy zadumanego człowieka".
Charakteryzowali się oni także m. in. brakiem kontaktu wzrokowego - jak gdyby obawiali się spojrzeć rozmówcy w twarz. Asperger zauważył, że dzieci te mówią w sposób bardzo nietypowy. "Czasem mówi on (badany - przyp. aut.) cicho, czasem bardzo szybko i gwałtownie lub głośno, albo też
z przesadną emfazą. Zawsze jest to mówienie nienaturalne i kierowane jakby w pustą przestrzeń. Znamienny jest też dobór słów."
Ten dobór wiąże się z inna cechą - tym że, jak stwierdza Asperger, "dzieci autystyczne potrafią obserwować świat z odmiennego, zdumiewająco dojrzałego punktu widzenia, jakby 'specjalizując się' w jakiejś dziedzinie".
I, rzeczywiście, rozmawiając z dzieckiem z ZA, możemy odnieść często wrażenie, jakbyśmy znaleźli się w bogatej bibliotece lub na turnieju omnibusów. Szereg dzieci z ZA jest skupionych i pochłoniętych wręcz tematami takimi jak: mapy, astronomia, matematyka. Co ciekawe, już od samego początku - czyli od momentu trafnej diagnozy syndromu, dokonanej przez Aspergera - tematem powtarzającym się wśród tych dzieci były zagadnienia związane w jakiś sposób z transportem. On sam opisywał dzieci zapamiętujące rozkład jazdy wiedeńskich tramwajów. Innym "typowym" obszarem, w którym celują te dzieci są pociągi (Maciarz, Biadasiewicz, 2000). Nauka rozkładu jazdy kolei, wraz z przyjazdami i odjazdami, znajomość typów lokomotyw z XIX wieku, zapamiętywanie numerów i oznaczeń na wagonach - to tylko niektóre z przykładów.
Aby wszystkie te zainteresowania mogły jednak powstać, konieczny jest odpowiedni poziom inteligencji, na którym znajduje się dziecko. W odróżnieniu od typowych przypadków ZA, w których obszary fascynacji obracają się w sferze intelektualnej, w przypadku autyzmu kannerowskiego
zainteresowania skupiają się głównie wokół przedmiotów lub ich części (np. puszczanie "bączków"). Dzieci te zafiksowywują się na danym przedmiocie bądź czynności. Szczególnie niebezpieczne w autyźmie, co rzadko pojawia się w zespole Aspergera jest powtarzanie czynności - tzw. stereotypie - związane z autoagresją. Widok autystyka walącego głową w ścianę lub raniącego się ostrymi przedmiotami nie należy do rzadkości.
Charakterystyczną cechą dla wszystkich zaburzeń spektrum autystycznego jest jakościowe nieprzystosowanie w interakcjach społecznych. Dziecko autystyczne nie jest zdolne do żywej relacji z rówieśnikami. W rozmowie często nie patrzy rozmówcy w oczy, ma nieadekwatną ekspresję twarzy, dziwne, nienaturalne gesty.
Zdarza się, że sposób patrzenia - w przypadku dotkniętych zespołem Aspergera - określa się jako tzw. "sztywne spojrzenie". Często występuje niezrozumienie kontekstu społecznego -stąd tak trudno tym osobom nawiązać spontaniczną zabawę, dzielić się osiągnięciami, zainteresowaniami, odwzajemniać uczucia drugiego. Trudno więc oczekiwać, ze autystyk będzie wykazywał uczucia empatyczne, "wychodzące" w kierunku drugiej osoby. Być może stąd wywodzi się częsta "etykieta" przypisywana dzieciom autystycznym, jako - jednostek wyjątkowo agresywnych. Jak pisze Asperger "często jest to postępowanie wyrafinowane: dzieci wiedzą, co innym sprawia ból i świadomie wykorzystują to, dręcząc fizycznie młodsze rodzeństwo, a psychicznie - dorosłych". Mimo wszystko, zachowanie antyspołeczne tych dzieci nie wynika z intencjonalnej, świadomej chęci sprawienia bólu. Jest ono raczej konsekwencją chronicznego braku empatii, niezdolnością postawienia się w sytuacji drugiej osoby, "wejścia w jej buty".
W przypadku ZA dziecko - inaczej niż w przypadku głębszego autyzmu, dąży do nawiązana relacji z innymi. Często, z powodu deficytów i niedojrzałości społecznej, kończy się to jednak porażką.
W zespole Aspergera - inaczej niż w autyźmie - nie ma dostrzegalnych opóźnień w rozwoju mowy i języka. Przeciwnie, zdolności językowe u tych dzieci pojawiają się często już na bardzo wczesnym etapie życia. Język bardzo szybki staje się niezwykle wyrafinowany, wręcz egzaltowany. W
odpowiedzi na proste pytania, dziecko potrafi wygłosić "słownikową", gramatycznie bezbłędną sekwencję. Ten perfekcjonizm wypowiedzi nie idzie jednak w parze z adekwatnością wypowiadanych kwestii. Przeciwnie - dziecko często nie potrafi odróżnić pytania od nakazu, nakazu od stwierdzenia etc. Dziecko doskonale wypowiadające się w dziedzinie matematyki, geografii lub transportu, jednocześnie gubi się w najprostszych funkcjonalnych wypowiedziach.
Jednostka dotknięta zespołem Aspergera nie potrafi często utrzymać spójności wypowiedzi - występują zdania takie jak "Umieszczają to na trzech stronach ze sobą nawzajem ten drobiazg" (Firth, 1980). Brak jej także rozumienia przenośni i metafor. Na przykład dziecko strofowane przez rodziców, aby nigdy "nie kupował kota w worku", może zacząć zastanawiać się, dlaczego koty sprzedaje się w workach i gdzie je można nabyć. Dziecko z ZA nie śmieje się, gdy śmieją się inni, ponieważ nie potrafi zrozumieć subtelnych ironii czy przenośni używanych w żartach. Nie jest więc zaskoczeniem, że rówieśnicy przypinają mu etykietę "małego profesora". Ma to swoje dobre i złe strony. Przydatnym w przewidywaniu szkolnego powodzenia tych dzieci może być test osiągnięć szkolnych (np. otwarty lub zamknięty wielokrotnego wyboru) (Niemierko, 1975). Jeśli dziecko z zespołem Aspergera, wychowujące się w normalnej klasie, ma - z racji swoich ponadprzeciętnych zdolności - dobre osiągnięcia naukowe, jest zwykle obdarzane szacunkiem. Jeśli jednak zainteresowania rozminą się ze zdolnościami wymaganymi w szkole, może zostać ono klasowym outsider'em.
Ważne więc aby wcześnie zdiagnozować dzieci w kierunku zaburzeń, które mogą występować. Pozwoli to uniknąć dziecku wielu przykrości i przyczyni się do jego lepszego samopoczucia w przyszłości.
Małgorzata Nowak Katowice
Metody terapii autyzmu
„OPIS I PORÓWNAN IE. DZIEIE PROGRAMÓW TERAPII OSÓB Z AUTYZMEM”
WPROWADZENIE.
Autyzm jest zaburzeniem rozwojowym. Jest uszkodzeniem systemu, który porządkuje otrzymane od zmysłów informacje, co sprawia, że dziecko nadmiernie reaguje na niektóre bodźce, na inne zaś bardzo słabo. Dziecko aut...
swiecka