PO ŁACINIE
A
a fructibus eorum cognoscetis eos - po ich owocach ich poznacie. Jezus Chrystus.
ab alio exspectes, alteri quod feceris - co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego; jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie. Seneka.
ab Iove principium <początek od Jowisza> - zaczynać od osoby lub sprawy najważniejszej.
ab ovo <od jaja> - od początku.
ab ovo usque ad mala - od jajka do jabłek; od początku do końca. Horacy.
ab urbe condita - od założenia Rzymu; przen. od początku. Tytus Liwiusz.
absens carens - nieobecny traci.
absit! - uchowaj, Boże!
absterget Deus omnem lacrimam ab oculis - i otrze Bóg z ich oczu wszelką łzę. Apokalipsa wg św. Jana.
ad calendas Graecas <do greckich kalend> - na czas nieokreślony. Oktawian August.
ad futuram rei memoriam - na przyszłą rzeczy pamiątkę.
ad maiorem Dei gloriam - dla większej chwały Bożej. św. Ignacy Loyola.
ad patres - (udać się) do ojców; umrzeć.
ad perpetuam rei memoriam - na wieczną rzeczy pamiątkę.
aequam memento rebus in arduis servare mentem - i w nieszczęściu zachowuj spokój umysłu. Horacy.
alea iacta est - kości zostały rzucone. Menander, a za nim Cezar.
alter ego - drugie ja. Cyceron.
alteri vivas oportet, si vis tibi vivere - musisz żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie. Seneka.
amantium irae amoris integratio - kłótnie kochanków umacniają ich miłość. Terencjusz.
ambitiosa non est fames - głód nie ma ambicji. Seneka.
amicorum omnia communia - u przyjaciół wszystko jest wspólne. Pitagoras.
amicus certus in re incerta cernitur - pewnego przyjaciela poznaje się w niepewnej sytuacji. Cyceron.
amicus Plato, sed magis amica veritas - przyjacielem Plato, lecz większą przyjacółką prawda. Arystoteles.
amor omnibus idem - miłość dla wszystkich jednaka. Wergiliusz.
amor vincit omnia - miłość wszystko zwycięża.
anguis in herba <wąż w trawie> - ukryte niebezpieczeństwo.
animam debet - <winien duszę> zadłużony po uszy.
anima vilis - podła dusza.
arbiter elegantiarum - mistrz dobrego smaku. Tacyt o Petroniuszu.
arma virumque cano - opiewam oręż i męża. Wergiliusz, początek Eneidy.
ars est celare artem - sztuką jest ukrycie (wysiłków) sztuki. Owidiusz.
ars longa, vita brevis - sztuka długotrwała, życie krótkie. Seneka.
asinus ad lyram - osioł przy lirze; pasuje jak wół do karety.
asinus asinorum - osioł nad osłami.
asinus in tegulis - osioł na dachu; zła wróżba.
attendite a falsis prophetis - strzeżcie się fałszywych proroków. Jezus Chrystus.
audaces fortuna iuvat - śmiałym szczęście sprzyja. Wergilusz, Eneida.
audiatur et altera pars - trzeba wysłuchać i drugiej strony. Seneka.
aurea dicta - złote słowa. Lukrecjusz.
aurea mediocritas - złoty środek. Horacy.
aut bibat, aut abeat - niech pije albo niech sobie idzie. Cyceron.
aut Caesar aut nihil - albo Cezarem, albo niczym.
ave, Caesar, morituri te salutant - witaj, Cezarze, mający umrzeć cię pozdrawiają.
B
beati pauperes spiritu - błogosławieni ubodzy w duchu. Jezus Chrystus.
bellum omnia contra omnes - wojna wszystkich przeciwko wszystkim.
bene meritus - dobrze zasłużony.
benedictus qui venit in nomine Domini - błogosławiony, który idzie w imię Pańskie.
bis dat qui cito dat - podwójnie daje, kto szybko daje. Publiliusz Syrus.
bona fide - w dobrej wierze.
bonum ex malo non fit - dobro nie rodzi się ze zła. Seneka.
boss lassus fortius figit pedem - zmęczony wół szybciej pracuje.
C
caeca invidia est - zazdrość jest ślepa.
captatio benevolentiae - zjednywanie sobie względów.
carpe diem <chwytaj dzień> - korzystaj z każdego dnia. Horacy.
cedant arma togae - niech oręż ustąpi przed togą.
certum est, quia impossibile est - jest pewne, ponieważ jest niemożliwe.
charta non erubescit - papier się nie rumieni.
cicer cum caule - groch z kapustą (tłumaczenie polskiego idiomu).
cogito, ergo sum - myślę, więc jestem. Kartezjusz.
cognosce te ipsum - poznaj samego siebie.
conflabunt gladios suos in vomeres - przekują swoje miecze na lemiesze. Izajasz.
consensus facit legem - zgoda tworzy prawo.
consuetudo est altera natura - przyzwyczajenie jest drugą naturą. Cyceron.
consummatum est - stało się. Jezus Chrystus.
contra vim non valet ius - prawo jest bezsilne wobec przemocy.
convenienter naturae vivere - żyć w zgodzie z naturą. Zenon z Kitionu.
cornix cornici oculum non effodit - kruk krukowi oka nie wykole.
corrumpunt mores bonos colloquia mala - złe rozmowy psują dobre obyczaje.
corvus albus - biały kruk. Juwenalis.
crede, quod habes, et habes - wierz, że masz, a będziesz miał.
crescit sub pondere virtus - prześladowana cnota wzrasta.
crux interpretum <krzyż komentatorów> - miejsce (w tekście) trudne do zrozumienia.
cucullus non facit monachum - kaptur nie czyni mnicha.
cui bono? - na czyją korzyść? Lucjusz Kasjusz.
cuius regio, eius religio - czyja władza, tego religia.
cum debita reverentia - z należytym szacunkiem.
cum tacent, clamant <milcząc wołają> - milczenie jest wymowniejsze od mowy. Cyceron przeciw Katylinie.
cum ventis litigare - walczyć z wiatrem.
D
damnat quod non intelligunt - potępiają to, czego nie rozumieją.
de fumo in flammam - z dymu w ogień; z deszczu pod rynnę.
de gustibus non est disputandum - w sprawach gustów nie ma dyskusji.
de mortuis aut bene aut nihil - o zmarłych należy mówić dobrze albo nic. Chilon ze Sparty.
Deum sequere - idź za wezwaniem Boga. Cyceron, Seneka.
Deus ex machina - bóg z machiny. Często u Eurypidesa.
dictum sapienti sat - mądrej głowie dość dwie słowie.
diem perdidi - straciłem dzień (bo nie zrobiłem nic dobrego). Tytus.
dies irae - dzień gniewu. Sofoniasz o dniu Sądu Ostatecznego.
difficile est satiram non scribere - trudno nie pisać satyry. Juwenalis.
difficilis in otio quies - bezczynność nie daje odpoczynku.
dimidium facti, qui coepit, habet - kto zaczął, już zrobił połowę. Horacy.
Dis aliter visum est - inna jest wola bogów. Publiliusz Syrus.
discenda est virtus - cnoty należy uczyć. Seneka za Sokratesem.
divide et impera - dziel i rządź. Filip, król Macedonii.
divitiae non sunt bonum - bogactwo nie jest dobrem. Seneka za stoikami.
docendo discimus - ucząc innych, sami się uczymy. Seneka.
ducunt volentem fata, nolentem trahunt - powolnego prowadzą losy, opornego siłą ciągną. Seneka za Kleantesem.
dulce et decorum est pro patria mori - słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę. Horacy.
dulcis est somnus operanti - słodki jest sen dla pracującego. Kohelet.
dum spiro, spero - dopóki oddycham, nie tracę nadziei.
duobus litigantibus tertius gaudet - gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta. Z Ezopa.
duo cum faciunt idem, non est idem - gdy dwóch robi to samo, to nie jest to samo.
dura lex, sed lex - surowe prawo, ale prawo.
E
ecce homo - oto człowiek. Piłat o ukrzyżowanym Jezusie.
edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus - jemy po to, by żyć, a nie żyjemy po to, by jeść. Plutarch.
ego sum qui sum - jestem, który jestem. Bóg do Mojżesza.
ego sum via et veritas, et vita - ja jestem drogą, prawdą i życiem. Jezus Chrystus.
equi donati dentes non inspiciuntur - darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby.
errare humanum est - błądzić jest rzeczą ludzką. Seneka Starszy.
est modus in rebus <mają rzeczy swą miarę> - wszystko ma swoje granice. Horacy.
et tu, Brute, contra me - i ty, Brutusie, przeciwko mnie. Cezar.
etiam latrones suis legibus parent - i zbóje mają swoje prawa. Cyceron.
ex malis eligere minima - wybierać mniejsze zło. Cyceron za Arystotelesem.
ex oriente lux - światło ze wschodu (przychodzi).
exegi monumentum aere perennius - zbudowałem pomnik trwalszy od spiżu. Horacy.
exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor - niech z naszych kości narodzi się mściciel. Wergiliusz, Eneida.
experto credite - wierzcie doświadczonemu. Wergiliusz.
extremis malis extrema remedia - na krańcowe zło krańcowe środki.
F
faber est quisque suae fortunae - każdy jest kowalem własnego losu. Appiusz Klaudiusz.
fama crescit eundo - plotka rośnie rozchodząc się. Wergiliusz.
fames est optimus coquus - głód jest najlepszym kucharzem. Cyceron.
fas est et ab hoste doceri - wolno się uczyć nawet od wroga. Owidiusz.
favete linguis - milczcie w skupieniu. Horacy.
feci, quod potui, faciant meliora potentes - zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej.
felix culpa - szczęśliwa wina. Św. Augustyn o grzechu pierworodnym.
felix, qui potuit rerum cognoscere causas - szczęśliwy, kto zdołał poznać przyczyny wszechrzeczy. Wergiliusz.
ferro ignique <żelazem i ogniem> - ogniem i mieczem.
festina lente - spiesz się powoli.
fiat lux - niech się stanie światłość. Księga Rodzaju.
fides sine operibus mortua est - wiara bez uczynków jest martwa. Św. Jakub.
finis coronat opus - koniec wieńczy dzieło. U Owidiusza.
finita est comoedia - komedia skończona.
fortuna favet fortibus - los sprzyja dzielnym.
fumum vendere <sprzedawać dym> - mamić obietnicami.
G
gallus in suo sterquilinio plurimum potest - kogut tylko na własnym gnojowisku dużo może. Seneka.
genius loci - duch opiekuńczy miejsca.
gladiator in arena consilium capit - gladiator decyduje dopiero na arenie.
gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis - chwała na wysokościach Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej woli. Św. Łukasz.
gloria victis - chwała zwyciężonym.
gloria virtuti resonat - sława jest echem cnoty.
gratis accepistis, gratis date - darmo otrzymaliście, darmo dawajcie. Jezus Chrystus do apostołów.
graviora manent - najgorsze dopiero nadejdzie.
gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo - kropla drąży skałę nie siłą, lecz ciągłym padaniem. Owidiusz.
H
Hannibal ante portas - Hannibal u bram; bliskie niebezpieczeństwo.
hic sunt leones - tu przebywają lwy; nieznane kraje.
historia magistra vitae - historia nauczycielką życia. Cyceron.
hodie mihi, cras tibi - dziś mnie, jutro tobie.
hominis est errare, insipientis in errore perseverare - ludzką rzeczą jest błądzić, głupców trwać w błędzie.
homo homini lupus est - człowiek człowiekowi jest wilkiem. Plaut.
homo sacra res homini - człowiek jest rzeczą świętą dla człowieka. Seneka.
homo sum, humani nihil a me alienum puto - jestem człowiekiem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce. Terencjusz.
honesta res est laeta paupertas - szacowna to rzecz pogodne ubóstwo. Seneka za Epikurem.
horribile dictu - strach powiedzieć.
hospes, hostis - każdy obcy to wróg.
humana non sunt turpia co ludzkie, nie hańbi.
I
ibi patria, ibi bene - tam ojczyzna, gdzie dobrze.
ignavis sepmer feriae - lenie zawsze mają święto.
ignis non exstinguitur igne - ognia nie gasi się ogniem.
ignorantia iuris nocet - nieznajomość prawa szkodzi.
ignoti nulla cupido - nieznane nie nęci; nie pragnie się czegoś, o czym się nie wie, że istnieje.
impares nascimur, pares morimur - rodzimy się nierówni, umieramy równi. Seneka.
imperare sibi maximum est imperium - panować nad sobą to najwyższa władza. Seneka, Cyceron.
impos animi - słaby na umyśle.
impossibilium nulla obligatio est - nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych.
in aqua scribis <piszesz na wodzie> - niepewność realizacji.
in arena aedificas <budujesz na piasku> - nierealne podstawy czegoś.
in articulo mortis - w obliczu śmierci.
in lacte matris praebibere - wyssać z mlekiem matki. Św. Augustyn.
in magnis et voluisse sat est - w rzeczach wielkich wystarczy chcieć. Propercjusz.
in principio creavit Deus coelum et terram - na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. Księga Rodzaju.
in principio erat Verbum - na początku było Słowo. Św. Jan.
in silvam ligna ferre - znosić drewno do lasu. Horacy.
in vino veritas <prawda w winie> - wino rozwiązuje język. Platon.
inter arma silent Musae - w czasie wojny milczą Muzy. Cyceron.
inter malleum et incudem - między młotem i kowadłem. Orygenes.
invidia gloriae assiduus est - zawiść jest stałym towarzyszem sławy.
invitum qui servat, idem facit occidenti - kto ocala kogoś wbrew jego woli, to tak jakby go zabijał. Horacy.
ipsa sua melior fama - lepszy od swojej reputacji.
ira furor brevis est - gniew jest chwilowym szaleństwem. Horacy.
ira sine viribus vana est - gniew nie poparty siłą jest próżny. Liwiusz, Seneka.
is fecit, cui prodest - ten zrobił, komu to przynosi korzyść.
ite, missa est - idźcie, ofiara spełniona.
iucundi acti labores - miłe są trudy zakończone. Cyceron.
iurare in verba magistri <przysięgać na słowa nauczyciela> - ślepo wierzyć; uznawać autorytet nauczyciela za argument ostateczny. Horacy.
iustitias vestras iudicabo - sprawiedliwość waszą sądzić będą.
L
labor omnia vincit - praca wszystko przezwycięża.
lapides clamabunt - kamienie wołać będą. Jezus Chrystus na wezwanie faryzeuszy do uciszenia swoich uczniów.
lapis super lapidem non reliquentur hic - kamień na kamieniu tu nie pozostanie. Jezus o Jerozolimie.
laudant, quod non intelligunt - chwalą to, czego nie rozumieją.
laudator temporis acti - chwalca przeszłości; konserwatysta.
laus alit artes - pochwała karmi sztukę. Seneka za Enniuszem.
lavare manus - umywać ręce.
littera docet, littera nocet - litera uczy, litera szkodzi.
littera scripta manet - słowo zapisane pozostaje.
litterae non erubescunt - pismo się nie rumieni. Cyceron.
lucidus ordo - jasny układ; przejrzysta konstrukcja.
lupus in fabula - o wilku mowa, a wilk tuż. Terencjusz.
lux in tenebris - światło w ciemnościach. Św. Jan.
M
magnis nominis umbra - cień wielkiego imienia; cień dawnej świetności.
magnum in parvo <dużo w małym> - wiele treści w krótkiej wypowiedzi.
magnus ille, qui in divitiis pauper est - wielki jest ten, kto w bogactwie żyje jak ubogi. Seneka.
maior reverentia e longinquo - większy szacunek z daleka. Cesarz Tyberiusz.
malum est in necessitate vivere, sed in necessitate vivere necessitas nulla est - źle jest żyć w okowach konieczności, żadna jednak konieczność nie zmusza nas do życia. Seneka za Epikurem.
manus manum lavat - ręka rękę myje.
me nemo ministro fur erit - nie będę pomocnikiem złodzieja. Juwenalis.
mea culpa, mea maxima culpa - moja wina, moja bardzo wielka wina.
medice, cura te ipsum - lekarzu, wylecz samego siebie. Św. Łukasz.
medicus curat, natura sanat - lekarz leczy, natura uzdrawia.
medio tutissimus ibis - najbezpieczniej chodzić środkiem.
melior est canis vivus leone mortuo - lepszy jest żywy pies od martwego lwa. Kohelet.
memento mori - pamiętaj o śmierci.
mens sana in corpore sano - w zdrowym ciele zdrowy duch. Juwenalis.
messis quidem multa, operarii autem pauci - żniwo wprawdzie obfite, ale robotników mało. Jezus Chrystus.
mirabile dictu - aż dziw powiedzieć.
miscere utile dulci - łączyć przyjemne z pożytecznym. Horacy.
more antiquo - starym obyczajem.
more maiorum - obyczajem przodków.
mors malum non est, sola ius aequum generis humani - śmierć nie jest złem, a jedynie prawem obowiązującym cały rodzaj ludzki. Seneka.
mulier ideo bene olet, quia nihil olet - kobieta wtedy ładnie pachnie, gdy wcale nie pachnie. Cyceron.
mulieres in Ecclesiis taceant - kobiety mają milczeć w kościele. Św. Paweł.
multum, non multa <dużo, a niewiele> - dużo pod względem jakości, mało pod względem ilości. Pliniusz Młodszy.
mundi est propria virtus - cnota jest właściwością świata. Cyceron za Chryzypem.
mundus vult decipi, ergo decipiatur - świat chce być oszukiwany, niech więc go oszukują.
mutato nomine de te fabula narratur - o tobie ta bajka mówi, choć pod zmienionym imieniem. Horacy.
N
natura horret vacuum - natura nie znosi próżni.
naturalia non sunt turpia - to, co naturalne, nie przynosi wstydu.
navigare necesse est, vivere non est necesse - żeglowanie jest koniecznością, życie koniecznością nie jest. Plutarch za Pompejuszem Wielkim.
ne puero gladium - nie dawaj dziecku miecza.
ne quid nimis - nic ponad miarę. Solon.
ne sutor supra crepidam iudicet - niech szewc nie ocenia tego, co jest powyżej trzewika. Pliniusz Starszy.
nec Hercules contra plures - siła złego na jednego.
necesse est multos timeat quem multi timent - wielu musi się bać ten, kogo wielu się boi. Seneka za Decimusem Laberiuszem.
nemo ante mortem beatus - nikogo nie można nazwać szczęśliwym przed śmiercią. Solon.
nemo est casu bonus - nikt nie jest dobry przez przypadek. Seneka.
nemo iudex idoneus in propria causa - nikt nie jest odpowiednim sędzią we własnej sprawie.
nemo potest duobus dominis servire - nikt nie może służyć dwom panom. Jezus Chrystus.
nemo propheta in patria sua - nikt nie jest prorokiem we własnej ojczyźnie.
nemo regere potest nisi qui et regi - tylko ten umie rządzić, kto umie być posłusznym władzy. Seneka, Solon.
nemo sapiens nisi patiens - nie jest mądry, kto nie jest cierpliwy....
StarszyPan