Gołębiewski Łukasz - Śmierć książki. No future book.pdf - Historia literatury, teatru - noczbrodni

Łukasz Gołębiewski

No future book

Człowiek Cyfr

„Śmierć książki” to tytuł, mam tego pełną świadomość, prowokacyjny. Sam bowiem

nie wierzę, że książka – jako utrwalona myśl ludzka – może zginąć.

Zmienić się może jednak jej nośnik, co – według mnie – pociągnie za sobą ogromne

reperkusje kulturowe, edukacyjne i ekonomiczne. Wraz ze śmiercią książki w jej

dotychczasowej, drukowanej postaci, głębokim przeobrażeniom ulegnie rynek

wydawniczy i księgarski, zmieni się rola bibliotek, zmianie ulegną preferencje i

kompetencje czytelnicze, zmieni się nasz sposób obcowania z kulturą, a w szczególności

z tekstem, w tym także tekstem literackim. Podtytuł „No Future Book” świadomie jest

niegramatyczny i świadomie odwołuje się do języka angielskiego, który jest

dominującym językiem przekazu hipertekstowego. Powinniśmy raczej użyć zwrotu „No

Future for the Book” lub „Books with No Future”. Język nowoczesnego przekazu, o

którym także będzie tu mowa, rządzi się jednak swoimi prawami i własną gramatyką,

unika poprawności, w imię symboliki liter i wyrazów.

Nawiązujące do stylistyki kultury punk hasło „No Future” samo w sobie stanowi

symboliczny przekaz. Świadczy o dekadencji, a nie o rzeczywistym końcu. Przewrotnego

sloganu „No Future” (bez przyszłości) użyłem jako podtytułu eseju, który w całości

poświęcony jest właśnie przyszłości. Przyszłości książki (Book) i wszystkich elementów

powiązanych z kulturą druku. Przyszłości, która wyrasta z dotychczasowych form

ekspresji. Gdybyśmy zrezygnowali z partykuły „no”, podtytuł tej pracy równie dobrze

mógłby brzmieć „Future of the Book”. Tym samym jednak pozbawilibyśmy ten tytuł

jego symbolicznej siły wyrazu, a użycie angielskich słów nie miałoby żadnego

uzasadnienia.

W 1455 roku moguncki złotnik Johannes Gutenberg wydrukował

czterdziestodwuwierszową Biblię, rozpoczynając nową erę w dziejach książki.

Wprowadzając ruchome czcionki, znane na Dalekim Wschodzie już tysiąc lat wcześniej,

matryce oraz prasę drukarską, zapoczątkował epokę masowej produkcji książek. Jego

wynalazek rozpowszechnił się w tempie jak na owe czasy błyskawicznym. W ciągu

zaledwie kilkunastu lat drukarnie powstały w całej Europie.

W 1473 roku w drukarni Kaspera Straubego w Krakowie ukazał się pierwszy znany

druk na ziemiach polskich – „Kalendarz astronomiczny”. Z wynalazkiem Gutenberga

wiązał się nie tylko łatwiejszy dostęp do książek, ale w ślad za nim wzrost czytelnictwa,

nastąpiła wymiana myśli w nieznanej dotąd skali, rozwój nauki i literatury, ewoluował

język, zmieniał się sposób formułowania myśli. Przed Gutenbergiem – jak pisze Marshall

McLuhan w znakomitej pracy „Zrozumieć media” – „rynek książki był rynkiem dość

rzadkich artykułów. Druk odmienił zarówno proces uczenia się, jak i dystrybucji.

Książka była pierwszą maszyną do nauki i pierwszym masowo produkowanym

towarem”. Znaczenie tego wynalazku dla rozwoju cywilizacji można porównywać do

wynalezienia koła. Po 1455 roku świat nie był już taki sam. „Narodził się człowiek liter”,

jak zgrabnie to ujął McLuhan. Wraz z wynalezieniem druku pojawił się też nowy gatunek

literacki – powieść (jak pisze Ian Watt w obszernej rozprawie „Narodziny powieści”,

nowa forma narracji z jednej strony została wymuszona przez samych wydawców,

oczekujących „obfitości słów”, z drugiej przez rosnące rzesze czytelników).

Obecnie na świecie drukuje się ponad cztery miliardy egzemplarzy książek rocznie, z

czego około 130 milionów w Polsce. Wartość światowego obrotu książkami to, nie

bagatela, około 60 miliardów euro rocznie (ponad 1/3 PKB Polski i – dla przykładu –

pięć razy więcej niż PKB Litwy). Pomijam tu całkowicie inne niż książki druki, przede

wszystkim prasę, która współcześnie – w znacznie większym stopniu niż książki –

kształtuje ludzkie opinie i poglądy.

Czy można sobie dzisiaj wyobrazić świat bez książek? Moja, osadzona w

dotychczasowej kulturze, wyobraźnia nie sięga aż tak daleko. Świat bez druku i bez

papieru? Być może wydaje się to mało prawdopodobne. Ale czy jeszcze dwie dekady

temu mogliśmy przypuszczać, że telefony komórkowe nie tylko będą w powszechnym

użyciu, ale będą łączyć nas z Internetem, umożliwiać słuchanie radia, oglądanie aplikacji

multimedialnych, czy odnajdywanie lokalizacji na mapie miasta? Czy mogliśmy

przypuszczać, że przez telefon będziemy słuchać książek i odbierać najnowsze

informacje: polityczne, gospodarcze, sportowe, czy prognozy pogody? Rewolucja

technologiczna, której jesteśmy świadkami, zmienia nasz świat szybciej niż wynalazek

Gutenberga. Bo i świat jest dzisiaj w zasięgu ręki – dzięki satelitom, tanim biletom

lotniczym i trylionom wysyłanych kilobajtów informacji. O ile wynalazek Gutenberga

stworzył „człowieka liter”, to współcześnie jesteśmy świadkami narodzin „człowieka

cyfr”, gdyż większość informacji rozpowszechnianych jest w zapisie binarnym, a nie

analogowym. Człowiek cyfr, być może lepszym określeniem byłoby e-człowiek, ale ten

zbitek dehumanizuje, to niczym robot czy cyborg. Ale też sens takiego wyrażenia może

być inaczej odczytany, przedrostek e- na początku, czyni z jednostki niewolnika medium.

Epokę druku zastąpiła epoka transmisji, a czcionkę protokół IP (Internet Protocol).

Co więcej, informacja wymyka się dziś spod kontroli. Jest dobrem powszechnym,

niczym chleb.

Jest globalna i demokratyczna. Każdy może ją tworzyć i emitować, każdy także może

być jej odbiorcą. Cyfrowej informacji nie da się powstrzymać, nie da się cenzurować,

przynajmniej nie w sposób absolutny. Jest tania, a w wielu krajach już całkowicie

bezpłatna. Rewolucja objęła wszelkie formy wymiany myśli – począwszy od nadawcy,

przez jej dystrybucję, po odbiorcę; pod znakiem zapytania postawiła skuteczność

ochrony praw autorskich, kontrolę treści i… kontrolę zysków. Wpływa na świat polityki i

gospodarki, na swobody obywatelskie i edukację, rewolucjonizuje język i postrzeganie

świata, ułatwia przepływ towarów i pieniędzy. Powstają nowe wspólnoty i wirtualne

przyjaźnie. Coraz więcej godzin spędzamy przed monitorami, coraz więcej czasu zajmuje

nam formułowanie myśli złożonych z wystukiwanych na klawiaturze liter. Każdy może

„drukować się sam”. Dowolnie można kompilować cudze myśli, można też manipulować

ludzkimi odczuciami na niespotykaną w dziejach skalę. Wirtualna miłość nie jest tylko

fantazją pisarzy, jak choćby Janusza Leona Wiśniewskiego, emocje już dziś powszechnie

wyrażamy za pomocą tzw. emotikonek. Nie odchodząc od komputera, ludzie zarabiają i

tracą fortuny. Człowiek cyfr nie jest już tym samym człowiekiem, a przecież jesteśmy na

początku drogi, po której poruszamy się z prędkością fali elektromagnetycznej

uwięzionej w światłowodzi

Gołębiewski Łukasz - Śmierć książki. No future book.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: