woski.pdf

Materiały z farmakognozji dla studentów III roku farmacji

Fitochemia

Woski - budowa i zastosowanie.

Woski należą do substancji tłuszczowych, które znalazły zastosowanie jako podstawy do wyrobu maści,

kremów i past. Jest to związane z tym, że jako estry wyższych alkoholi i kwasów tłuszczowych są odporne na

czynniki chemiczne i trudno ulegają hydrolizie. W skład cząsteczek wosków wchodzą najczęściej takie

alkohole wyższe jak: alkohol cetylowy, lignocerynowy czy mirycnowy. Połączone są one najczęściej z takimi

kwasami tłuszczowymi jak kwas palmitynowy, lignocerynowy czy melisynowy. W woskach znajdują się

również mniejsze ilości innych związków, na przykład steroli czy węglowodorów.

Woski, ze względu na obecność długich łańcuchów węglowych, są substancjami stałymi. Te, które znalazły

zastosowanie w farmacji są najczęściej pochodzenia zwierzęcego, nie znaczy to jednak, że świat roślin jest

ubogi w substancje z tej grupy. Przeciwnie, wiele roślin wytwarza i wykorzystuje woski jako warstwy

ochronne dla ich organów np. liści czy owoców.

Woski wykorzystywane w farmacji

Oto najczęściej wykorzystywane w lecznictwie woski:

Lanolinum anhydricum - Lanolina bezwodna

Syn: Adeps lane anhydricum. Tłuszcz z wełny. Wosk z wełny.

Lanolina jest tłuszczem, który uzyskuje się z wełny owczej podczas jej odtłuszczania i oczyszczania (między

innym z kwasów tłuszczowych) przy użyciu rozpuszczalników organicznych lub roztworów wodorotlenków

potasowych. Uzyskana w ten sposób masa jest poddawana szeregom zabiegów, które mają na celu jej

oczyszczenie, wybielenie i odwonienie. Uzyskany w ten sposób surowiec jest jasnobrązową, tłustą masą o

charakterystycznym "ostrym" zapachu. Lanolina bezwodna ma skomplikowany skład chemiczny. Zawiera ona

bardzo różnorodne połączenia estrowe steroli (głownie cholesterolu) i wyższych alkoholi alifatycznych z

kwasami tłuszczowymi.

W farmacji lanolina znalazła zastosowania do formulacji różnego rodzaju maści. Nie bez znaczenia jest tu

fakt, że wosk ten ma własności emulgujące i pozwala na wytworzenie w maściach emulsji woda/olej. Mówiąc

prościej, umożliwia ona wprowadzenie w podłoże maści różnych roztworów, które są z niej uwalniane na

powierzchni skóry w trakcie wchłaniania maści. Również sama lanolina bardzo dobrze wchłania się przez

skórę. Wadą tego tłuszczu jako podłoża do maści może być jego charakterystyczny zapach, który dla

niektórych osób nie jest miły. Można go jednak zamaskować poprzez dodatek niewielkich ilości olejków

eterycznych.

Cetaceum - Olbrot

Jest to rzadko dzisiaj wykorzystywany wosk, który uzyskiwano kiedyś z jamy głownej waleni Physter

monocephalus. Jest to gatunek wielorybów występujący na Oceanie Spokojnym i Indyjskim. W jamie ich

czaszek znajduje się olej, z którego przez wymrożenie wykrystalizowuje się do 10% olbrotu. Oczyszczony

surowiec jest białą krystaliczną substancją o tem. top. około 50 Co. Olbrot zawiera głownie palmitynian

cetylu i inne estry cetylowe. Wosk ten był kiedyś stosowany do wyrobu maści i kremów, w tym tak zwanej

Unguenum leniens (Cold Crem - Maść chłodząca). Obecnie jednak surowiec ten jest bardzo trudno dostępny,

stąd jest bardzo rzadko stosowany w farmacji czy kosmetyce. W przemyśle kosmetycznym zastąpiono go

syntetyczną pochodną.

Cera flava - Wosk żółty

Jest to wosk uzyskiwany poprzez stopienie plastrów woskowych wytwarzanych przez pszczoły Apis mellifica.

Plastry wyjęte z ula pozbawia się miodu poprzez wtłaczanie lub odwirowywanie, a następnie topi się w

gorącej wodzie i oczyszcza poprzez filtrowanie. Uzyskuje się w ten sposób żółtą masę o charakterystycznym

zapachu i temperaturze topnienia około 65 Co. Skład chemiczny wosku jest zmienny i zależy od jego

pochodzenia. Zawiera on głównie estry kwasu palmitynowego i alkohole woskowe: mircylowy i certylowy. W

jego składzie występują również inne substancje np. sterole i barwniki. Wosk żółty jest wykorzystywany jako

Źródło materiałów: ww.farmakognozja.farmacja.pl | Przekonwertowanie do PDF: p. Zosia :-)

Materiały z farmakognozji dla studentów III roku farmacji

Fitochemia

twarde podłoże maściowe i do wyrobu plastrów, jednak w praktyce aptecznej nie jest już w zasadzie

stosowany.

Cera alba - Wosk biały

Jest to wybielony w słońcu lub za pomocą substancji utleniających wosk żółty. Jego właściwości i

zastosowania są identyczne jak wosku, z którego się go otrzymuje.

Źródło materiałów: ww.farmakognozja.farmacja.pl | Przekonwertowanie do PDF: p. Zosia :-)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: