AGRARYZM
Pochodzenie słowa: ager - ziemia, rola, pole
agrarius – dotyczący roli, rolny, rolnik.
Albert Eberhard von Schäffle- w latach 90-tych XIX w. pierwszy raz użył tego pojęcia dla określenia ruchu chłopskiego.
Agraryzm to ideologia wypracowana ostatecznie przez polityczny ruch chłopski w 20-leciu międzywojennym.
Agraryzm poszukiwał „trzeciej drogi” między kapitalizmem indywidualistycznym a komunistycznym kolektywizmem.
ODWOŁUJE SIĘ DO:
1. Liberalizmu – podobny stosunek do własności, wolności osobistej, trójpodział władzy, rozdział państwa i kościoła. Nawiązywali do francuskich fizjokratów (pierwszorzędna rola rolnictwa w gospodarce i drugorzędna rola rzemiosła i, przemysłu i handlu)
2. Konserwatyzm E. Burkrea – wartości : rodzina, wiara, rola wspólnot lokalnych, tradycja
3. Nauka społeczna Kościoła – doceniano pracę człowieka, godziwe życie, praca człowieka ubogaca
4. Protestantyzm – etos pracy, praca powoduje samodoskonalenie
5. Myśl rosyjskich narodników – uważali, że należy kształcić ludność wiejską.
OKRESY HISTORYCZNE:
1. koniec XIX w. aż do końca I wojny światowej :
1.1. kształtują się partie oraz ruch i ideologia
1.2. zwłaszcza w RFN, Szwajcarii, Skandynawii, Europie Środ.-Wsch. W pewnym sensie w USA
2. okres międzywojenny
2.1 najbardziej prężny ruch (rozkwitł)
2.2 najczęściej wchodzili do parlamentu i rządów
2.3 wypracowali system wartości, w tym koncepcję państwa
2.4 powstaje Zielona Międzynarodówka
3. okres po II wojnie
3.1 odradzają się partie :
Polska – PSL Mikołajczyka
Węgry – Niezależna Partia Drobnych Rolników, F. Nagy, Z. Tildy
Rumunia – Narodowa Partia Chłopska,
Bułgaria – Bułgarski Ludowy Związek Chłopski im. Petkow
3.2 po 1947 r. Nie ma agraryzmu w Europie Środ.-Wsch
3.3 w Europie Zach. partie agrarne znikają ze sceny politycznej, gdyż elektorat zasilił szeregi elektoratu partii chrześcijańsko-demokratycznych, konserwatywnych, narodowych i socjaldemokracji.
4 po 1989 – neoagraryzm i odbudowa partii agrarnych w Europie Środ.-Wch.
4.1 sytuacja w Polsce:
- partie agrarne są w parlamencie
-kandydaci w wyborach prezydenckich: w 95’ Pawlak, w 2000r. Kalinowski, w 2005 nie wystawili kandydata
Partie agrarne w Skandynawii po II wojnie straciły charakter partii agrarnych i przyjęły elementy z liberalizmu i socjaldemokracji. Zmieniły nazwę partii np. w Szwecji Związek Chłopski w 1957 na Partię Centrum, w Norwegi w 1959 Partia Chłopska na Partię Centrum. Stały się partiami środka.
PIONIERZY MYŚLI:
Albert Eberhard von Schäffle (początkowo zafascynowany agraryzmem póżniej jego krytyk),
Gustaw Ruland ( był pierwszym ideologiem)
Jan Charls Leonard Sismonde de Simondi (opowiadał się za protekcjonizmem państwa, ekonomiką drobnotowarową, romantyzmem ekonomicznym tzn. krytykował kapitalizm i z rezerwą patrzył na socjalizm)
Ferdinant Ernst Laur (popiera protekcjonizm państwowy)
Antoni Svehla (przyczynił się do powstania Międzynarodówki)
Milan Hodża (chłopi największą i przodującą siła w życiu politycznym i społecznym, demokratyzacji kapitału tzn. w sferze politycznej polega na stosowaniu zasad liberalizmu parlamentarnego, w sferze ekonomicznej na realizowaniu reformy rolnej, w sferze społecznej na interwencjonizmie państwowym zabezpieczającym potrzeby socjalne)
Aleksander Stambolijsli (agraryzm radykalny tzn. chłopi powinni przejąć władzę bo 90% ogółu ludności to chłopi oraz gospodarka ma być podporządkowana celom rolnictwa.)
Powstaje Przymierze Farmerów w latach 80-tych XIX w.w Teksasie skupiające farmerów z Greenback Party, zwani greenbackerami i członków z Grange National – grangerami. Obawiali się wielkiej własności ziemskiej toteż postulowali poprawę warunków życia. Ruch ten przekroczył granice Teksasu i powstał ruch zwany ruralizmemâpropagowali związki samopomocowe, pogłębili świadomość polityczną chłopów ich poziom kultury oraz przyczynił się do rozwoju problematyki badawczej zwanej socjologią wsi. Wkrótce ruralizm został wchłonięty przez ruch populistyczny a ten reprezentowała Partia Demokratyczna.
Jan Dąbski :
· zniesienie pracy najemnej w rolnictwie
· nadanie chłopom ziemi, która jest warsztatem pracy i przedmiotem miłości
· prymat w życiu narodowym i państwowym chłopów, wynikający z roli społecznej żywicieli i obrońców
· rolnictwo najważniejszą gałęzią wytwórczą
· zasada samorządności i demokracji parlamentarnej
· Stany Zjednoczone Europy pod przewodnictwem chłopów
W latach 30-tych Związek Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej „Wici”
· Krytyka feudalizmu w rolnictwie
· Idea solidaryzmu chłopskiego
· Ostrze antykapitalistyczne
Ø Idea naturalnego związku chłopa z ziemią
Ø Własność prywatna ziemi, samorządowa, spółdzielcza i państwowa
Jerzy Kuncewicz (przebudowa ustroju rolnego)
Agraryzm profesorski F. Bujak, W. Styś, S. Inglot, W. Grabski, J. Niećko.
Stronnictwo Ludowe w 1935 uznało agraryzm za oficjalną doktrynę ruchu.
1923 r. powstaje Międzynarodówka Chłopska skupiająca 20 partii, podlega jej Międzynarodowy Instytut Agrarny założony w 1926r.
Piramida wartości agraryzmu M. Hodży:
1. ziemia, człowiek, pracz
2. rodzina, gmina, samorząd
3. ludzkość.
Ziemia:
§ podstawa bogactwa, żywicielka
§ należeć ma do tych co na niej pracują- chłopa
§ prywatna własność ziemi
§ rozwój przemysłu rolno-spożywczego
§ rolnictwo na 1 miejscu a przemysł na 2
człowiek:
§ chłop ma nieskazitelność moralną
§ predysponowany do sprawowania władzy politycznej
§ chłopi to warstwa społeczna najstarsza i najsilniejsza
§ zagwarantowane swobody obywatelskie i równość wobec prawa
§ odpowiedzialność jednostki wobec społeczeństwa, poszanowanie praw współobywateli
praca
§ kryterium miejsca jednostki w społeczeństwie
§ szacunek dla niej , ona jest wyżywicielką
rodzina
§ cieszy się estymą
§ wielodzietna, patriarchalna, wielopokoleniowa
§ dziedziczenie pozycji społecznej po ojcu
gmina
§ gmina wiejska
§ daje szansę na udział w życiu politycznym
§ podstawowa jednostka samorządu
samorząd
§ przejaw ludowładztwa
§ demokratyczna forma państwa
naród
§ występuje na terytorium gdzie chłop uprawia ziemię
§ chłop jest żywicielem narodu i jego siłą
ojczyzna
§ chłopi są patriotami i biorą udział w zrywach
państwo
§ wartość nadrzędna
§ demokratyczne z trójpodziałem władzy, suwerennością narodu, silny samorząd
§ interwencjonizm państwowy- troska o rolnictwo
§ wielopartyjny system- chłopi muszą mieć przedstawicieli w parlamencie
§ ewolucyjne zmiany.
Ludzkość
§ połowa ludzi to rolnicy
§ człowiek nie może odejść od natury bo się degeneruje i ludzkość może zginąć
Ustrój gospodarczy
1. uspołeczniony indywidualizm
2. podstawą jest rolnictwo oparte na średnich, rodzinnych gospodarstwach
3. różne rodzaje własności; prywatna, państwowa spółdzielcza
Kieruje się historycznymi zasadami: tradycyjna tolerancję i poszanowaniem osobistych przekonań politycznych oraz wyznaniowych. Wartość jednostki ocenia przez pryzmat jej stosunku do pracy i przydatności dla społeczeństwa. Naczelne zasady neoagraryzmu to: dbałość o godność zawodu rolnika i prestiż, troska o wychowanie młodego pokolenia w tradycji ludowej, przeciwdziałanie degradacji wsi i ochrona środowiska naturalnego. Odeszli od tezy że chłopi jako ‘rdzeń narodu” i ich partia są predysponowani do dominacji w państwie.
kaya86