1.         Charakterystka adm. Publicznej i jej rodzaje.

Administracja to ogół czynności zarządzania oraz ogół organów zajmujących się zarządzaniem.

Adm. publiczna przyjęte przez państwo i realizowane przez zależnie od niego podmioty administrujące  zaspokajanie indywidualnych i zbiorowych potrzeb wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach

Cechy-rodzaje adm. publicznej:

-           działa w imieniu państwa i na jego rachunek a także poprzez różne zdencentralizowane podmioty, stąd dominującą metodą w funkcjach adm. jest kierownictwo, hierarchiczne podporządkowanie i nadzór.

-           Ma charakter władczy,

-           Działa w imieniu interesu publicznego co oznacza, że organy adm. publicznej i inne podmioty kształtujące bezpośrednio sytuację administrowanego nie mają własnych interesów, mieszczą się w sferze zadań i kompetencji.

-           Działa w imieniu prawa opierając się na normach prawnych-oznacza to, że obywatelowi wolno wszystko to czego oprawo zakazuje, natomiast podmiotowi adm. wszystko to na co prawo zezwala.

2.         Pojęcie prawa adm. i charakterystyka poszczególnych jego części: materialnej, ustrojowej i procesowej.

Prawo adm. to zespół norm regulujący działalność adm. lub inaczej jest to prawo, które normuje adm. publiczną.

Prawo adm.:

-           jest to taka część systemu prawa, która zawiera normy o charakterze władczym,

-           jest to taka część systemu prawa, która dotyczy adm. publicznej, czyli reguluje jej powstawanie i funkcjonowanie

Cechy prawa adm.:

-           jest to prawo publiczne, co oznacza inne usytuowanie dwóch podmiotów stosunku adm.- prawnego a więc ich nie równorzędność, zawiera element władztwa,

-           jest to prawo dynamiczne, ulegające istotnym przekształceniom zależnym od rozwoju życia społ., gosp. i politycznego.

-           Jest ono narażone na partykularyzm resortowy i lokalny,

-           W prawie adm. szczególne organy adm. publicznej odpowiedzialne są za realizację jego norm i kształtowanie interesu publicznego.

3.         Zasady prawa adm. i organizacji adm. publicznej.

Do zasad prawa materialnego i procesowego należy zaliczyć zasady:

-           demokratycznego państwa prawnego

-           legalności

-           równości wobec prawa

-           proporcjonalności i jawności adm.

-           prawa sądu

-           dwuinstancyjności

-           sprawiedliwości proceduralnej

Do zasad prawa ustrojowego można zaliczyć zasady:

-           prowincjonalizmu

-           resortowości

-           zespolenia i specjalizacji

-           hierarhicznej zależności

-           kompetencyjności

-           obejmujące strukturę władzy publicznej, a to związane jest z monizmem i pluralizmem.

4.         Stosunek administracyjno prawny, rodzaje, sposoby jego nawiązywania

Stosunek administracyjno prawny to wszelkie zależności między dwoma podmiotami: organem adm. publicznej(administrującym) a osobą fizyczną i prawną, czyli administrowanymi wyznaczane przez normy prawa adm.

Na stosunek adm. prawny składają się elementy:

-           przedmiot- oznacza to, że dana sprawa mieści się w sferze działań podmiotów adm. i zależna jest od kompetencji,

-           podmiot- z jednej strony podmiot administrujący a z drugiej osoba fizyczna lub prawna jako administrowani,

-           obowiązki i uprawniania- jest to treść stosunku prawnego czyli wzajemny układ między stronami(zgodnie z przepisami prawa adm.).

Rodzaje stosunków adm. prawnych:

1)z uwagi na rodzaj adresata:

- zewnętrzne między podmiotami nieb podporządkowanymi

- wewnętrzne w ramach podległości służbowej,

2)z uwagi na czas trwania:

- jednorazowe np. pokazanie dokumentów policjantowi,

- okresowe trwające przez pewien czas określone przepisem generalnym lub aktem adm. (np.. korzystania z usług sanatoryjnych)

- trwałe np. decyzja o przydziale mieszkania, obowiązek podatkowy, świadczenie z pomocy społecznej,

3)z uwagi na podstawę prawną:

- materialne: wszystkie wymienione wyżej i wywołujące skutki w sferze prawa materialnego.

- procesowe: powstałe na tle stosunku materialnego kiedy toczy się postępowanie przed danym podmiotem administrującym. Zaczyna się z chwilą wszczęcia postępowania a kończy z chwilą wydania decyzji.

- sporno adm. : zaczyna się od zaskarżenia aktu indywidualnego a kończy z chwilą wydania danego wyroku przez sąd. Tylko w tym stosunku pozycje administrującego i administrowanego wyrównują się.

Sposoby nawiązywania stosunków prawnych:

-z mocy prawa wynika z sytuacji faktycznej z która norma wiąże skutki prawne ( osiągnięcia wieku szkolnego zobowiązuje rodziców do posłania dzieci do szkoły),

-z mocy decyzji danego podmiotu administrującego(decyzja podatkowa),

-z mocy mowy administracyjnej czyli ugody  adm. prowadzonej przez kpa. ( strony o stornych interesach mogą ją zawrzeć i po zatwierdzeniu przez dany organ wywoła ona takie same skutki prawne jak indywidualny akt).

-w wyniku działań faktycznych gdy po obu stronach rodzą się prawa i obowiązki ( korzystanie z urządzeń i pomieszczeń rządowych , samorządu).

5.         Źródła prawa adm. i ich publikacja- charakterystyka dzienników publikacyjnych.

- konstytucja- określa ustrój państwa, miejsce władzy wykonawczej, podporządkowuje kwestie związane z usytuowaniem adm. rządowej i samorządu terytorialnego, określa kompetencje prezydenta, prawa, wolności i obowiązki obywatela

-ratyfikowane umowy międzynarodowe,

-ustawy- tylko te, które są źródłem prawa adm. , regulujące funkcje i zadania adm., związane to jest z zasadą nadrzędności ustawy i wyłączności (np. ograniczenie swobód może odbywać się tylko z mocy ustawy)

-rozporządzenia z mocy ustawy

-rozporządzenia zwykłe- rozwijają postanowienia ustawy. Może tu wystąpić upoważnienie obligatoryjne ( minister musi wydać rozporządzenie) lub upoważnienie fakultatywne  nie musi)

- akty prawa miejscowego- lokalne, obowiązujące na pewnym terytorium ( wydają je: organy samorządu terytorialnego, wojewodowie). Wydają je ponieważ:

Nie są aktami prawa powszechnie obowiązującego:

-akty prawa wewnętrznego,

-akty wydawane przez organy samorządów, np. lekarskich,

-akty wydawane przez centralne organy adm. np. Wyższy Urząd Górniczy.

Pojęcie władzy organu adm. publicznej, innego podmiotu, wyposażonego w kompetencje i urzędy

Przez władztwo w naukach prawnych rozumie się możność zarządzania w drodze przymusu państwowego przez jednostki lub grupę osób działających jako organ państwowy.

Organem adm. publicznej jest człowiek lub grupa ludzi w przypadku organu kolegialnego znajdujący się w strukturze organizacyjnej władzy publicznej powołany do realizowania norm prawa adm., w granicach przyznawanych mu przez prawo kompetencji, które uprawniają do stosowania środków władczych.

Nauka prawa adm. klasyfikuje organy adm. publicznej wg kryteriów:

-wg składu osobowego-jednoosobowe i kolegialne,

-wg struktury- adm. rządowej, samorządowej i różne organy sektora nonprofit ,

-wg sposobu powoływania- na centralne konstytucyjne organy państwa, te zaś na: naczelne i centralne.

6.Centralne konstytucyjne organy władzy wykonawczej

Na szczeblu centralnym działają dwie grupy organów:

-naczelne,

-centralne i agencje.

Cechy organów naczelnych:

- są to takie organy adm. rządowej, które są powołane bezpośrednio przez sejm lub prezydenta RP

- są to organy zwierzchnie wobec wszystkich organów rządowych a ich własność terytorialna obejmuje obszar całego państwa.

Cechy urzędów centralnych i agencji:

-są tworzone w drodze ustawy lub wyjątkowo aktem niższego rzędu,

-mają charakter  jednoosobowy lub kolegialny, Prawidłowością jest to, że jeżeli w nazwie występuje słowo  „urząd” to jest to organ jednoosobowy (dyrektor, prezes), gdy występuje słowo „komisja” lub „komitet” mamy do czynienia z organem kolegialnym. Funkcje prawotwórcze wykonuje przewodniczący,

-są to organy, których własność rozciąga się cały kraj,

  -ich organami zwierzchnimi są: Rada Ministrów, premier, ministrowie,

same urzędy centralne ( bez agencji) są organami zwierzchnimi adm. nie zespolone ( specjalnej).

Organizacja i funkcjonowanie adm. rządowej na szczeblu centralnym i terenowym.

Adm. rządowa ogólna charakteryzuje się tzw. Władztwem publicznym, Istota tej cechy jest pojęcie zwierzchności, czyli zespolenie organizacyjne, finansowe, osobowe i kompetencyjne.

Cechy terenowej adm. nie zespolonej (specjalnej):

-liczne są organy o funkcjach nadzorczych i policyjnych, np., urzędy górnicze,

-niektóre organy tej adm. np. leśna lub morska wykonują funkcje adm. ogólnej łącząc je z zadaniami z innych obszarów prawa: cywilnego czy rolnego,

-niektóre organy np. statystyki nie wydają aktów indywidualnych.

Administracja zespolona- cechy, charakter działania

Główne cechy adm. zespolonej na szczeblu wojewódzkim to:

-organizacje-poddane formalizacji statutem i regulaminem,

-finanse,

-osobowe- co znaczy, że np. wojewoda ma wpływ na obsadę szefów,

-kompetencyjne – co znaczy, że kierownicy tych służb, inspekcji i straży wykonują kompetencje wojewody, chyba, że ustawa wyraźnie je dla nich zastrzega.

6.Inne podmioty administrujące ( agencje, zakłady, fundacje itp.)

Zakłady adm. to inaczej publiczne jednostki organizacyjne powołane do świadczenia usług niematerialnych na podstawie nawiązanego z użytkownikiem czyli destynariuszem stosunku adm.- prawnego.

Funkcjonują one:

-w dziedzinie oświaty-jako typowe zakłady np. szkoły podstawowe i średnie,

-w dziedzinie kultury- biblioteki n publiczne

-w dziedzinie nauki- szkoły wyższe,

-w dziedzinie wychowania – przedszkola,

-w dziedzinie reedukacyjnej- zakłady karne, izby wytrzeźwień.

-w dziedzinie ochrony zdrowia- sanatoria, kliniki

-w dziedzinie opieki społecznej- domy dziecka.

Fundacja- w Polsce mamy dwa rodzaje:

-fundacje, które służą osiągnięciu celu wspólnego i są poddane nadzorowi organów samorządowych,

-fundacje prawa publicznego tworzone w drodze ustawy lub delegacji ustawowej.

Charakteryzują się:

-cel- zgodny z podstawowymi interesami RP, społeczno-użyteczny, ochrona zdrowia, rozwój gospodarczy, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka społeczna, ochrona środowiska,

Celem nie może być działalność gospodarcza:

-stanowienie- może złożyć ją osoba fizyczna, niezależnie od obywatelstwa i miejsca zamieszkania, lub osoba prawna mająca siedzibę w Polsce lub za granicą,

-majątek- stanowią pieniądze, papiery wartościowe, rzeczy ruchome i nieruchome 

Inne podmioty wykonujące funkcje adm.  publicznej (organizacje społeczne, przedsiębiorstwa, osoby prawne)

Kwalifikowanie osób prywatnych jako podmiotów adm. odbywa się:

-drogą postanowień ustawowych i aktów wykonawczych,

-mocą indywidualnych decyzji.

Zlecenie funkcji adm. państwa organizacją  społ. Jest coraz częstsze.

Decydują o tym:

- dynamiczny rozwój administrowania

-poszerzenie wpływu obywateli na działalność adm. co ma pobudzić ich inicjatywę.

-KPA określa te organizacje jako zawodowe, samorządowe i inne. Uzyskują one istotną część władztwa publicznego mocą ustawy lub porozumienia. Przykładem są: fundacje i stowarzyszenia. Wiele z nich jest partnerami adm.  rządowej i samorządowej na rynku usług publicznych np. PCK, Komitety Przeciwalkoholowe. LOK itp.

Wykonują one funkcje:

-policyjne, -pouczanie, -legitymowanie, -regulacyjne.

Fundacje działają na podstawie ustawy z 1984 roku znowelizowanej w 1991r.

6.Podział terytorialny

Obejmuje on rodzaj zadań i kompetencji w sferze funkcji  publicznych. Nauka prawa adm. wyróżnia trzy rodzaje podziału terytorialnego:

-zasadniczy dokonywany dla potrzeb struktur adm. o kompetencjach generalnych(ustawa z 1998 roku o wprowadzeniu 3 stopniowego podziału czyli na gminę powiat i województwo)

-pomocniczy to podział gminy na osiedla, dzielnice, sołectwa.,

-specjalny umożliwia funkcje adm. nie zespolonej czyli specjalnej.

Do XIX w. Był układ centralistyczny. Obecnie dominuje decentralizacja, czyli także ukształtowanie adm., które:

-zależnie od czynników fizjologicznych, ukształtowania rzek, dolin, sieci kolejowych,

-względów historycznych,

-względów narodowościowych czy wyznaniowych,

-czynnika ludnościowego i potencjału gospodarczego,

O podziale decydują także kwestie prakseologiczne ( sprawnego działania), zasady organizacyjne.

Wprowadzona w Polsce dwuetapowa reforma adm. publicznej umiejscowiła właściwości organów publicznych:

-właściwość rzeczowa- decydująca w jakiej płaszczyźnie dany organ realizuje swoje kompetencje, (np. rozstrzyganie spraw z zakresu rolnictwa, budownictwa)

-właściwość miejscowa- zwana terytorialną oznacza konkretny obszar terytorialny np. gminy, województwa,

właściwość funkcjonalna- oznacza dekoncentrację wewnętrzną danej struktury np. jakie sprawy ma załatwić wójt, sekretarz gminy  czy pracownik urzędu,

-właściwość instancyjna- określa, który organ jako pierwszy, czyli jako odwoławczy ma rozstrzygać daną sprawę.

6.         Samorząd terytorialny i charakterystyka poszczególnych jego jednostek.

12. JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Gminy, powiat i samorządowe województwo to wspólnoty samorządowe mające osobowość prawną, wykonujące zadania publiczne we własnym imieniu i na własna odpowiedzialność, działające na wybranym terytorium i reprezentowane przez wybrane przez siebie organy. Samodzielnośc tych wspólnot podlega ochronie sądowej. Wszelkie spory o właściwość między kompetencjami ich organów i organów administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.

Samorząd terytorialny nie ma ustroju hierarchicznego, takiego, jaki jest w przypadku administracji rządowej.

Zadania realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego.

Zadania poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego dzielą się na  zadania własne i zlecone.

Zadania własne dzielą się na:

- obowiązkowe – to takie, które przypisane są danej jednostce w ustawie o samorządzie gminnym, powiatowym czy wojewódzkim;

- pozostałe – dana jednostka sama decyduje czy podejmuje je mocą aktu swojego organu uchwałodawczego.

Zadania własne dana jednostka realizuje z własnych dochodów uzupełnianych dotacjami, subwencjami i innymi środkami.

Zadania zlecone przekazywane są danej jednostce samorządowej drogą ustaw oraz na zasadzie porozumienia z organami administracji rządowej Zadania zlecone to np. prowadzenie wyborów do Sejmu, rejestracja pojazdów, prowadzenie ewidencji itd. Zadania zlecone są w pewnej mierze „obce” dla społeczności lokalnych, ważne dla interesów ludzi w ogóle, stąd też na zadania te administracja rządowa musi przekazać środki finansowe.

Wszystkie zadania wykonywane przez samorząd terytorialny realizują:

1.organy danej jednostki samorządowej

2.jednostki organizacyjne czyli np. na poziomie gminy jej urząd, szkoły, biblioteki, domy pomocy społecznej itd. , na poziomie powiatu – starostwo, szkoły, instytucje kultury itp. a na poziomie samorządowego województwa – urząd marszałkowski, filharmonie, teatry itd.

3.osoby prawne danej jednostki samorządowej np. związki komunalne, porozumienia, spółki, fundacje itd.

4cała społeczność lokalna i regionalna, kt. członkowie mogą np. powoływać stowarzyszenie itd.

Władze w poszczególnych  jednostkach samorządu terytorialnego – sprawują ją:

1.mieszkańcy

2.wybrani przez mieszkańców ich przedstawiciele i działający w formie podmiotu o charakterze wykonawczym i uchwałodawczym 

Mieszkańcy są władzą wówczas, gdy:

1.powołują organy

2.inicjują i uczestniczą w referendum

3.uczestniczą w konsultacjach społecznych

Instytucja ta ma miejsce na poziomie gminy i powiatu.

Organy poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego dzielą się na organy :

- o charakterze wykonawczym

- o    -„-            uchwałodawczym czyli stanowiąca kontrolę.

Ponadto wyróżnia się zgodnie z powyższym kryterium także organy jednostek podziału zasadniczego czyli gminy, powiatu i samorządowego województwa oraz podziału pomocniczego czyli tylko na poziomie gminy tj. organy dzielnic, sołectw, osiedli i innych jednostek zgodnie z dyspozycja Rady Gminy.

Organy uchwałodawcze wybierane są przez dane społeczności i są nimi:

- Rada Gminy

- Rada Powiatu

- Sejmik Wojewódzki

a w jednostkach pomocniczych gminy:

- Rada Dzielnicy

- Rada Osiedla

- zebranie wiejskie w sołectwie oraz dopuszcza się ogólne zebranie mieszkańców w osiedlu.

Organy wykonawcze dzielą się na dwie grupy:

1.wybrane  w wyborach powszechnych tj. sołtys, wójt, burmistrz i prezydent

2.wybrane wg klucza politycznego przez odpowiednie organy uchwałodawcze, są to:

- na poziomie jednostek pomocniczych gminy: zarząd dzielnicy i zarząd osiedla z ich przewodniczącymi

-na poziomie powiatu : starosta i zarząd powiatu

-na poziomie samorządowego województwa: marszałek i zarząd województwa.

Kompetencje organów samorządu terytorialnego.

Są one określone w ustawach o charakterze ustrojowym oraz w ustawach szczegółowych prawa administracyjnego np. w ustawie o systemie oświaty, o gospodarce nieruchomościami itd.

Kompetencje organów uchwałodawczych:

1.organizacyjne np. uchwalanie statutu, tworzenie spółek czy przyjmowanie zadań z zakresu administracji rządowej

2.planistyczne np. uchwalanie budżetów czy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego

3.finansowo – majątkowe np. przekazywanie części majątku ...