Śląsk.doc

ŚLĄSK:

Śląsk – etymologia nazwy :

- ślęgawa – wilgotność, mgliste powietrze

- ślęgować – moknąć, nasiakać wilgocią (prześlęgły – przemoknięty)

Też próba wywodzenia od germańskiego szczepu Silingów, którzy mieli przebywać na ziemiach śląskich w okresie rzymskich (wg. Naukowców niemieckich).

Śląsk to:

- Dolny Śląsk (Wrocław i okolice)

- Górny Śląsk – Górnośląski Okręg Przemysłowy (3% powierzchni Śląska) – tzw. Śląsk Czarny; Śląsk Opolski – zróżnicowany kulturowo, religijnie

Fakty historyczne:

- XIV – przynależnośc do Czech

- od 1526r. – ziemie śląskie  należą do Habsburgów

- lata 40 – te XVIII w. – wojny śląskie pomiędzy Prusami i Austrią, ostatecznie Śląsk (Dolny i prawie cały Górny, bez pd. części) znajduje się w granicach Prus

- Kampania napoleońska, Wiosna Ludów

- XIXw. – ref. Administracyjne, szkolne (od 1832 obowiązek szkolny, 1886 – nakaz), rozwój przemysłu (gł. Zagłębie Wałbrzyskie, 1788 – maszyna parowa; 1807 – zniesienie poddaństwa.

- lata 40 – te XIX w. – wykrystalizowanie się polskiego ruchu narodowego ( Wrocław – Towarzystwo Literacko - Słowiańskie), działanie ks. Józefa Szafronka, JózefaLompy, Karola Miarki, Wojciecha Korfantego

- czasop.: „Gwiazdka cieszyńska”, „Nowiny Śląskie”, „Gazeta Opolska”, „Górnoslężak”;

- 1921 – plebiscyt (po III powstaniach) podział śląska:

* oddzielenie Dolnego Śląska (Wrocławia i ziemi kłodzkiej), była zapleczem intelektualnym Śląska. Zostało to odczytane jako próba odcięcia integrowania ziem Śląska

- kształtowanie oblicza kulturalnego to : pogranicze (np.: Górny Śląsk – Małopolska), w całości zmieniono strukturę narodowościową wpływ ludności przybyłej po 1945 roku ze wsch. ziem.

Architektura:

·         Materiał:

- drewno – k. zrębowa, przysłupowa(pozwoli na stworzenie dodatkowej przestrzeni pod dachem)

- drewno, glina, cegła – k. szachulcowo – ryglowa, „mur pruski”

- strych – powierzchnia mieszkalna

- cz. mieszkalna i inwentarska pod jednym dachem

- dach dwuspadowy naczółkowy

- druga strona Odry – wręcz zabroniono drewna (ze względu na pożary), „mur pruski”, Male miejscowości, element kamienny

Strój dolnośląski:

- wrocławska (ok. Wrocławia) – wychodzi z użytku w pocz. XIX w.

- okolice Głogowa i Szprotawy

- południe Dolnego Śląska  i ziemia Kłodzka – zachował się najdłużej w Karkonoszach (Szklarska Poręba)

- zanik XIX/XX w. – urbanizacja, moda miejska

Najbardziej charakterystyczne elementy:

- czepek z tkanin jedwabnych, złotych  lub srebrnych brokatów ze wstążką, wyszywane w elementy florystyczne (motyw goździka)

- haftowane białe zapaski

- katanka – tołubek – czarny – dopasowany kaftan

- kontrast stroju – czarno – biały

Koronki dolnośląskie:

- poszywane tiule

- snutki – ażur – podstawa – w płótno, wzór wcięty

- pajączki

- dziś gł. Muzea, strój fartuch, czepiec

Górny Śląsk:

- północ – granica dawnego powiatu kluczborskiego

- wsch. – Małopolska

-zach. – cz. Opolszczyzny po Nysę (miasto)

- pd. – ziemia Cieszyńska i Bielska

Ludność – podział ze względu na wielowiekowe oddziaływania kulturowe:

- na pd. – rolnicze

- na pn. – miejskie – (od. k. XIXw., gdy rozpoczęło się uprzemysłowienie obszaru)

·         Śląski kanon kulturowy

- gwara śląska; świadomość bilingwizmu

- familoki – osady robotnicze

- kultura pogranicza (zachowane lub reaktywowane elementy kultury tradycyjnej gł. na wsi np.: Żniwniok, Mikołaje)

- swojszczyzna – przywiązanie do małej ojczyzny, lokalnych bohaterów i wydarzeń

- niemieckie pochodzenie  - obecnie gł. w najstarszym pokoleniu, pamięć o instytucjonalnej przynależności do państwa niemieckiego (szkoła, wojsko, kościół)

- wzory wychowania: szacunek dla starszych, pobożność, pracowitość

- współcześnie – próba przezwyciężenia wizerunku Ślężaka – Górnika; tożsamość kontekstualna

- spis powszechny 2002 – ślężacy to 172 tys. Po Śląsku mówi 56 tys.

Architektura:

- materiał : drweno, k. zrębowa

- dach dwusadowy lub czterospadowy, półszczytowy

- domy dwutraktowe z sienia centralnie usytuowana lub narożnie

Strój bytomski (rozbarski, górzański)

- kabatek z koronką

- czepiec raciborski