Metodologia ze statystyką – pytania i odpowiedzi egzaminacyjne

1.       Wiedza naukowa – zasada racjonalności (mocna i słabsza) (ryc. 6)

Wiedza naukowa, to wiedza, w której badacz dążąc do rezultatu badawczego, podąża racjonalną drogą:

1.       efekty pracy badacza muszą poddawać się racjonalnej kontroli

2.       nie można w celu ich zrozumienia odwoływać się do intuicji, czy mistycyzmu

3.       reguła powtarzalności rezultatów badania przez innych badaczy, zachowujących te same procedury.

ZASADA RACJONALNOŚCI

              SŁABA ZASADA              MOCNA ZASADA

              Zasada intersubiektywności              Zasada racjonalnego

                            uznawania przekonań

intersubiektywna komunikowalność              intersubiektywna sprawdzalność

Na zasadę racjonalności składają się: słaba zasada oraz mocna zasada racjonalności. Na słabą zaś: zasada intersubiektywności (słaba zasada racjonalności) – na tę zasadę składają się dwa aspekty, intersubiektywna komunikowalność rezultatu badawczego – co oznacza, iż rezultat badawczy zostanie zakomunikowany w słowach rozumianych dosłownie, tj. bez przenośni, porównań i innych półśrodków przekazywania myśli, wraz z powszechnie przyjętym przez naukowców języku oraz:

Intersubiektywna sprawdzalność (kontrolowalność) rezultatu badawczego – co oznacza, że o słuszności (lub niesłuszności) danego twierdzenia możemy się przekonać w zasadzie każdy, kto tylko znajdzie się w odpowiednich warunkach zewnętrznych. Oznacza to, że badacz musi w sposób bardzo precyzyjny opisać w raporcie badań procedurę i warunki przeprowadzania eksperymentu.

Zasada racjonalnego uznawania przekonań (mocna zasada racjonalności) – mówi, iż powinniśmy uznawać twierdzenia na podstawie badań a nie dogmatów. Nie można twierdzić, że coś jest, bo tak myślę. Każde twierdzenie powinno być potwierdzone eksperymentalnie.

Poznanie naukowe jest wiec INTERSUBIEKTYWNE, POWTARZALNE oraz ma IDEALIZACYJNY CHARAKTER.

2.      Osiem etapów procesu badawczego w psychologii :

Etap 1.       Sformułowanie problemu [ Od jakiej zmiennej niezależnej Xj ( zmiennych X1, …,Xn), i jak zależy dana zmienna zależna Y?] i hipotezy badawczej [hipoteza oznajmia jakie zmienne wpływają na zmienną Y oraz jaka jest pomiędzy nimi zależność]

Etap 2.       Określenie obrazu zmiennych istotnych dla zmiennej zależnej Y – O(PY) oraz struktury przestrzeni zmiennej Y – O(SY)

Etap 3.           Operacjonalizacja zmiennych (przekłada z języka teoretycznego na język obserwacyjny)

Etap 4.       Wybór modelu badawczego – eksperymentalny( zakłada manipulację zmiennymi) vs korelacyjny (nie zakłada manipulacji zmiennymi)

Etap 5.           Dobór próby z populacji (aby próba była w pełni reprezentatywna musi być pobrana z populacji w sposób losowy, w innym przypadku RB będzie obciążony większym lub mniejszym błędem))

Etap 6.       Wybór modelu statystycznego

·        test t lub ANOVA lub MANOVA – dla m. eksperymentalnego

·        Wielokrotna regresja (MR) – dla  m. korelacyjnego

Etap 7.       Akceptacja lub odrzucenie hipotezy

Etap 8.       Ocena, interpretacja i generalizacja rezultatu badawczego

3. Uwarunkowania procesu badawczego.

Uwarunkowania procesu badawczego w psychologii

              Zewnętrzne              Wewnętrzne

              [kontekst praktyki społecznej]

              Logika               Psychologia

              procesu badawczego              procesu badawczego

Stan              Standard realizacji              Zmienne               Zmienne

świadomości              procesu              psychologiczne              psychologiczne

metodologicznej              badawczego              związane              związane

badaczy                            z badaczem              z osobą badaną

Uwarunkowania procesu badawczego w psychologii dzielimy na wewnętrzne i zewnętrzne. Uwarunkowania wewnętrzne to wszystko to, co dzieje się w obrębie społeczności uczonych (relacje zachodzące między członkami społeczności uczonych). Uwarunkowania zewnętrzne sprowadzane są do oddziaływań, „nacisków” społecznych na naukę (zapotrzebowania praktyki społecznej, ideologia, religia, przesądy, uprzedzenia rasowe).

Uwarunkowania wewnętrzne są dwojakiego rodzaju:

Pierwszy jest związany z logiką procesu badawczego, która obejmuje świadomość metodologiczną badaczy i standardy realizacji procesu badawczego, który został zaakceptowany przez społeczność badaczy. Standard ten jest oczywiście pochodną stanu świadomości metodologicznej.

Drugie uwarunkowania są związane ze specyfiką nauk behawioralnych, czyli interakcja badacz-osoba badana. Badacz i osoba badana wzajemnie na siebie oddziałują.

4. . Cztery rodzaje trafności badania psychologicznego.

              Jest to:

1.      Trafność hipotezy

2.      Trafność badania empirycznego

3.      Trafność rezultatów badawczych

4.      Trafność decyzji badacza

Ad.1:    Postawiona hipoteza może być trafna lub też nie. To samo tyczy się badania empirycznego (np.: dobór modelu badawczego – Ad.2). Decyzja jest trafna tylko wtedy, gdy trafna hipoteza zostaje potwierdzona, lub gdy nietrafna hipoteza zostaje odrzucona. W innym wypadku popełniamy Błąd A (odrzucenie trafnej hipotezy) lub Błąd B (pozostawienie nietrafnej hipotezy).

Ze wszystkich możliwych ścieżek w tym schemacie wyróżniamy dwie metodologicznie pożądane:

·        trafna hipoteza -> trafne badanie -> trafne RB -> trafna decyzja (przyjęcie hipotezy)

·         nietrafna hipoteza -> trafne badanie -> trafne RB -> trafna decyzja (odrzucenie hipotezy)

Opisany wyżej rodzaj trafności badania psychologicznego nazwiemy trafnością wewnętrzną.

5. O(PY) – PY;                  O(SY) – SY;                       Oiz(SY) – Oin(SY)

              Pytanie to dotyczy 2 etapu procesu badawczego, w którym badacz okresla obraz zmiennych istotnych dla zmiennej zależnej Y – O(PY) oraz obraz struktury przestrzeni zmiennej Y – O(SY).

              Schemat ten obejmuje problemy istotnościowe, hipotezy istotnościowe oraz hipotetyczne układy zmiennych niezależnych.

A.    Proces badawczy zaczyna się od sformułowania problemu istotnościowego 1.:

I. Jakie zmienne niezależne są istotne dla Y?.

Próbą odpowiedzi na to pytanie jest hipoteza istotnościowa 1.:

1)     Zmienne niezależne X1…Xn są istotne dla Y.

Tworzymy w ten sposób obraz przestrzeni zmiennych istotnych dla Y O(PY), a nie ich przestrzeń PY. Jest to rozróżnienie potrzebne do rozróżnienia tego, co jest wymysłem badacza od tego, co jest rzeczywiście przestrzenią zmiennej Y. Badacz mógł wyliczyć zbyt mało zmiennych należących do PY, mógł również wyliczyć ich zbyt dużo.

B.     Po utworzeniu O(PY) badacz formułuje problem istotnościowy 2.:

II.                    Jaki jest porządek istotnościowy w obrębie zmiennych zaliczonych do O(PY)?

       Próbą odpowiedzi na to pytanie jest hipoteza istotnościowa 2:

3)                 Zmienne z O(P Y) uporządkowane są wg relacji „bycia bardziej istotną dla Y niż…”.

...