Ptaki - skrzydlaci sprzymierzeńcy lasu
Znaczenie gospodarcze ptaków leśnych jest bardzo duże, ale zwykle niedoceniane przez większość leśników. Ptaki są czynnikiem regulującym często ilość nadmiernie się rozmnażających owadów, drobnych gryzoni i wielu szkodliwych zwierząt.
Gatunki owadożerne oddają nam olbrzymie usługi przez niszczenie dużych ilości szkodliwych owadów
Olbrzymia rolę w tępieniu groźnych gryzoni spełnia większość naszych drapieżników i sów.
Ptaki są ważnym i pożądanym czynnikiem, hamującym w znacznym stopniu rozmnażanie się szkodliwych dla lasu owadów i myszowatych gryzoni. Dlatego jednym z nakazów gospodarki leśnej z zakresu ochrony lasu w celu zabezpieczenia drzewostanów przed szkodnikami jest ochrona pożytecznych ptaków leśnych polegająca na ich przywabieniu rozmnożeniu i zatrzymaniu w drzewostanach
Dla zapewnienia ptakom możliwości gniazdowania należy pozostawić ptakom stare dziuplaste drzewa, tworzyć im remizy, kołnierze lęgowe, oraz wieszać budki lęgowe.
Postaram się przybliżyć kilka gatunków tych najpożyteczniejszych ptaków:
Najbardziej pożytecznymi są te z rodziny Dzięciołowate – Picidae
Są to małe lub średniej wielkości ptaki nadrzewne zamieszkujące lasy. Są dobrze przystosowane do pełzania po pniach i konarach oraz kucia w drewnie.
Podstawą pożywienia są owady i ich larwy, wydobywane najczęściej spod kory drzew lub z drewna. Dodatek stanowią gąsienice, pająki i drobne ślimaki. Mają duże znaczenie w biologicznej ochronie lasu, ponieważ:
v Zjadają dużo szkodliwych owadów – szkodników fizjologicznych drzew i technicznych drewna
v Przez żerowanie (obijanie kory) wskazują drzewa zaatakowane przez korniki i kózki,
v Przez coroczne wykuwanie dziupli ułatwiają gnieżdżenie się innym ptakom.
Rodzinę w Polsce reprezentuje 9 gatunków (8 lęgowych i 1 przelotny)
Ø dzięcioł zielony (Picus viridis )f
Ø dzięcioł zielonosiwy (Picus canus) g
Ø dzięcioł duży (Dendrocopos major )b
Ø dzięcioł średni (Dendrocopos medius )c
Ø dzięcioł białogrzbiety (Dendrocopos leucotos)
Ø dzięciołek (Dendrocopos minor e
Ø dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus) d
Ø dzięcioł czarny (Dryocopus martius) a
Ø krętogłów (Jynx torquilla)
Rząd: Wróblowate – Passeriformes
Najliczniejszy ze wszystkich rzędów. Obejmuje ok. 5100 gatunków. Ma duże znaczenie dla lasu.
Krukowate – Corvidae
Ptaki naziemne i nadrzewne, średniej wielkości lub mniejsze. Dziob długi i spiczasty. Nozdrza pokryte piórkami. Brak demorfizmu płciowego. Gnieżdżą się na drzewach.
Z krukowatych na uwagę zasługuje sójka(Garrulus glandarius). Ptak wielkości gołębia, jeden z najładniej ubarwionych ptaków. Trzyma się w gromadach. Pożywieniem jej są owady, pająki, ślimaki, jaja ptasie, jaszczurki, żołędzie, orzechy i owoce. Przez ukrywanie w ściółce zapasów żołędzi, bukwi i niektórych innych nasion sójka przyczynia się do rozpowszechniania pewnych gatunków drzew i krzewów.
Wyróżnić również należy gawrona (Corvus frugilegus), który jest bardzo pożyteczny w ochronie lasu zjadając duże ilości szkodliwych owadów w zaatakowanych drzewostanach.
Ø sójka (Garrulus glandarius)d
Ø sroka (Pica pica) e
Ø orzechówka (Nucifraga caryocatactes) g
Ø kawka (Corvus monedula) f
Ø gawron (Corvus frugilegus)b
Ø wrona (Corvus cornix)c
Ø kruk (Corvus corax)a
Rodzina: Sikory – Paridae
Małe ptaki o krępym tułowiu. Dziób silny, krótki. Skrzydła ich są krótkie i zaokrąglone. Ogon średniej długości.
Ø sikora uboga (Poecile palustris)g
Ø czarnogłówka (Poecile montanus)e
Ø czubatka (Lophophanes cristatus)f
Ø sosnówka (Periparus ater)d
Ø modraszka (Cyanistes caeruleus)b
Ø sikora lazurowa (Cyanistes cyanus)c
Ø bogatka (Parus major)a
Wszystkie gatunki, zjadają duże ilości pożywienia (ilość pożywienia zjedzonego w ciągu dnia stanowi ponad połowę ciężaru ciała ptaka). Podstawowym pożywieniem są owady we wszystkich stadiach rozwoju. Owadów nie potrafią łowić w locie, poszukują ich przeważnie w krzewach w strefie pni i koron. Są jednymi z najbardziej pożytecznych ptaków w gospodarstwie leśnym. Obliczono, że jedna para sikor wraz z młodymi ze wszystkich lęgów w ciągu roku niszczy do 75 kg owadów. Znaczenie sikor polega również na tym, że dają się łatwo przywabić i zatrzymać w drzewostanach zagrożonych żerem owadów szkodliwych przez wywieszenie sztucznych gniazd, ochronę przed drapieżnikami, zakładanie wodopojów oraz zimowe i wiosenne dokarmianie.
Z rzędu wróblowate duże znaczenie w biologicznej ochronie lasu również mają:
Ø Kowalik (Sitta europaea)
Ø Pełzacze (Certhiidae)
Ø Strzyżyk (Troglodytes troglodytes)
Ø Kos (Tudus merula)
Ø Białorzytka (Oenanthe oenanthe)
Ø Rudzik (Erithacus rebecula)
Ø Mysikrólik (Regulus regulus)
Ø Muchołówki (Muscicapidae)
Ø Szpak (Sturnus vulgaris)
Ø Wróbel (Passer domesticus)
Rząd: Sowy- Strigiformes
Sowy najbardziej związane są z lasami. Większość gatunków prowadzi osiadły tryb życia. Są to ptaki monoganiczne. Gnieżdżą się w dziuplach. Są gniazdownikami. Pożywienie stanowią ssaki, ptaki, gady, płazy i owady. Sowy są bardzo pożytecznymi ptakami ptakami. Żywią się głównie myszowatymi gryzoniami i dlatego mają duże znaczenie w biologicznej ochronie roślin.
Rodzina: płomykówkowate (Tytonidae)
Ø płomykówka (Tyto alba)
Rodzina: puszczykowate (Strigidae)
Ø syczek (Otus scops)
Ø puchacz (Bubo Bubo)
Ø sowa śnieżna (Bubo scandiacus)
Ø sowa jarzębata (Surnia ulula)
Ø sóweczka (Glaucidium passerinum)
Ø pójdźka (Athene noctua)
Ø puszczyk (Strix Aluto)
Ø puszczyk uralski (Strix uralensis)
Ø puszczyk mszarny (Strix nebulosa)
Ø sowa uszata (Asio otus)
Ø sowa błotna (Asio flammeus)
Ø włochatka (Aegolius funereus)
...
zulek