Międzynarodowe stosunki gospodarcze
Wykłady - dr M. Kubicka
Dyżur - wtorek 11-13, p. 204
Egzamin pisemny (test), 01.02.05. godz.10
Zakres wykładów:
· Przedmiot międzynarodowych stosunków gospodarczych
· Teorie korzyści wymiany międzynarodowej
· Rola handlu zagranicznego w gospodarce narodowej
· Polityka handlowa państwa (teoretyczne uzasadnienie liberalizmu i protekcjonizmu)
· Handel międzynarodowy - struktura geograficzna i towarowa
· Kraje słabo rozwinięte i problem zadłużenia międzynarodowego państw
· Nowe kraje przemysłowe w gospodarce (NKP) - tygrysy azjatyckie
· Międzynarodowe przepływy kapitału (formy, kierunki, skutki)
· Globalizacja i regionalizacja gospodarki światowej
· Korporacje transnarodowe
· Konkurencyjność w gospodarce światowej
· Międzynarodowe organizacje gospodarcze (Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Światowa Organizacja Handlu)
· Dylematy gospodarki światowej XXI wieku
1. Ewolucja teorii pieniądza
· Od lat 70. pieniądz ma tylko wartość nominalną. Związana jest z tym jego powszechna akceptacja i zaufanie. Wcześniej pieniądz miał też wartość realną.
· 1971 r. - R. Nixon zawiesił wymienialność dolara na złoto
- od tego czasu pieniądz nie ma pokrycia w złocie
- złoto monetarne nie odgrywa już żadnej roli w systemie monetarnym
· Do lat 80. krążyło tyle pieniądza, ile było można za niego kupić towarów i usług. Od końca lat 80. nastąpiło rozejście się rynku pieniężnego i towarowego (uwolniono przepływy kapitałowe, nad rynkiem pieniężnym nie ma kontroli).
· Początkowo ludzie nie potrzebowali pieniądza. Przyczyną jego powstania były nadwyżki w produkcji towarowej. Pieniądz stał się środkiem wymiany towarowej.
· I pieniądz - pieniądz towarowy (suszona ryba, bryła soli, bursztyn)
Ø pieniądz musiał spełniać kilka warunków, musiał być:
- niepowszechny (rzadki)
- akceptowalny (pod względem użyteczności)
- policzalny (można go było dzielić)
· II pieniądz - metale (brąz, cyna, miedź, miedź z cyną, żelazo, srebro, złoto)
Ø Prawo Kopernika - Gerschama – gorszy pieniądz jest wyparty przez lepszy
Ø Do czasu rewolucji francuskiej 3 metale spełniały funkcje pieniądza. Pieniądz metalowy był odważany przez sztaby. Następnie były kulki z metalu o określonej wadze.
Ø Dokarmianie pieniądza (psucie pieniądza) - dodawano do środka kulek metale gorszej jakości.
Zaczęto spłaszczać kulki w krążki w celu zmniejszania ilości kruszcu.
Ø Każdy kto miał surowce mógł bić monety (brak monopolu w biciu pieniądza).
Ø Depozyty bankowe - złotnicy zaczęli przyjmować od kupców kruszce w zamian wystawiając im noty bankowe (stąd późniejsze banknoty) - tak narodził się weksel.
· III pieniądz - papierowy
Ø Z czasem złotnicy wystawiali więcej not bankowych niż przyjmowali kruszców - pojawia się pieniądz papierowy, I kredyty, I banki (Anglia) - na użytek wojny (gromadziły pieniądze)
· Pojawiają się koncesje na bicie monet - monopolizacja władców, państwo decydowało o przyznawaniu koncesji bankierom na bicie monet
· Eurowaluty (np. eurodolar) - jednostka płatnicza USA poza systemem rezerwy federalnej USA,
proces kreacji eurodolarów jest poza kontrolą USA
2. Handel zagraniczny
· stopa eksportu – Ex / Y Ex – wartośc eksportu globalnego
stopa importu – Im / Y Im – wartosc importu globalnego
Y – wartosc dochodu narodowego
· końcowa stopa eksportu - ^Ex / ^Y ^ - przyrost
- pokazuje udział przyrostu wywozu przy zmianie dochodu narodowego o jednostkę
końcowa stopa importu - ^Im / ^Y
- pokazuje jak zmienia się import przy zmianie dochodu narodowego o jednostkę
· dochodowa elastyczność eksportu - de Yex = ^Ex / ^Y : Ex / Y = ^Ex / Ex : ^Y / Y
dochodowa elastyczność importu - de Yim = ^Im / ^Y : Im / Y = ^Im / Im : ^Y / Y
- są to mierniki wskazujące na uzależnienie gospodarki narodowej od handlu zagranicznego
- miernik – współczynnik importochłonności inwestycyjnej, współczynnik surowcochłonności, współczynnik elastyczności cenowej
Ø Gdy dochodowa elastycznośc eksportu jest większa od 1 to eksport jest czynnikiem
przyspieszającym rozwój ekonomiczny kraju, a jego udział w tworzeniu dochodu narodowego rośnie
Ø Gdy dochodowa elastyczność eksportu jest mniejsza od 1 to handel zagraniczny staje się hamulcem
rozwoju
Rola handlu zagranicznego w tworzeniu i podziale dochodu narodowego
Export
· zwiększa wartość dochodu narodowego wytworzonego, czyli trzeba wyprodukować więcej dóbr i usług, co staje się dodatkowym źródłem zatrudnienia i dochodu ludności z tytułu zatrudnienia
· ze zwiększającego dochodu narodowego wytworzonego rośnie popyt
· zwiększa się zatrudnienie
· zwiększają się dochody i popyt globalny
· zmniejsza się podaż na rynku krajowym, wpływa to na obniżanie dochodu narodowego podzielonego
· wzrost cen, co przy rosnącym popycie może mieć inflacyjny wpływ na gospodarkę narodową
Import
· w wyniku przywozu zwiększa się ilość dóbr i usług na rynku krajowym
· rosną więc rozmiary podaży globalnej
· zwiększa się dochód narodowy podzielony
· zaspokajając część popytu wpływa na ograniczenie zapotrzebowania na produkcje krajową
· przyczynia się do zahamowania wzrostu zatrudnienia i produkcji
· wywołuje utratę części popytu na towary krajowe i obniża dochód narodowy wytworzony oraz oddziaływuje deflacyjnie na gospodarkę, hamując tendencje wzrostu cen na rynku krajowym
Handel zagraniczny a wzrost gospodarczy
Handel zagraniczny wpływa na gospodarkę poprzez:
Ø zmianę stopy inwestycji
Ø zmianę średniej efektywności inwestycji
Popyt na inwestycję > akumulacja
· Stopa inwestycji jest określona przez zapotrzebowanie i oszczędności.
· Inwestycje krajowe zależą od akumulacji wewnętrznej oraz od popytu na inwestycje.
· Jeśli popyt na inwestycje przekracza akumulację, wtedy można realizować niską stopę inwestycji.
· Jeśli nawet wzrosną dochody realne, to przy niskiej stopie inwestycji, nie można efektywnie zatrudnić siły roboczej i wówczas niska akumulacja jest barierą wewnętrzną.
· Barierę akumulacji można przezwyciężyć nadwyżką importu nad eksportem.
· Pojawia się ujemny bilans płatniczy.
· Efektywność inwestycji realizowanych za pomocą importu musi być większa od efektywności inwestycji, które realizowane są ze źródeł wewnętrznych.
Popyt na inwestycje < akumulacja
· Co uniemożliwia jej pełne wykorzystanie.
· Zmniejsza się więc wykorzystanie aparatu wytwórczego – bariera popytowa.
· Taką barierę można przezwyciężyć poprzez zwiększenie eksportu. Wzrost wywozu przynosi
zwiększenie produkcji, zatrudnienia, dochodu, popytu.
Rozwój gospodarczy oznacza polepszenie warunków życia. Nie jest to równoznaczne ze wzrostem gospodarczy.
Wzrost gospodarczy oparty na przyroście inwestycji i zatrudnienia jest wzrostem ekstensywnym, czyli o wzroście decyduje akumulacja i zasoby siły roboczej.
Wzrost gospodarczy oparty o wydajność pracy jest wzrostem intensywnym.
Handel zagraniczny może być barierą wzrostu gospodarczego, gdy w trakcie przyspieszonego wzrostu nie można zaspokoić rosnącego popytu na import z powodu niedostatecznego wpływu z eksportu.
Mnożnik handlu zagranicznego – współczynnik określający rozmiary całkowitego wpływu, jaki zmiana
jednej wielkości wywiera na druga wielkość ekonomiczną.
Impuls pobudzający – np. zmniejszenie podatków może wpłynąć na rozwój gospodarczy, ale też doprowadzić do recesji.
Handel międzynarodowy:
Ø makro skala – świat
Ø regionalny
· odzwierciedla siłę gospodarczą każdego kraju
· zależy od czynników:
§ naturalnych
§ technologicznych (techniczny rozwój)
§ ekonomicznych (ekonomika skali produkcji)
§ wielkości i chłonności rynku wewnętrznego
· sprzyja konkurencyjności na rynku krajowym, co wymusza postęp techniczny (obniżanie kosztów, zwiększanie wydajności, nowe metody zarządzania)
· w latach 80. duży rozwój handlu międzynarodowego
§ liberalizacja w gospodarce światowej (Reagan), otwieranie się granic
§ zmiany technologiczne
§ przyspieszenie handlu zagranicznego
· Rossatti: 3 aspekty liberalizacji:
§ poziom restrykcji mierzony poziomem ceł – możliwośc penetracji rynku, osadzenia się na nim
§ forma restrykcji handlowych (bariery celne)
§ struktura restrykcji – alokacja zasobów między produkcją eksportową i produkcja konkurującą z importem
Im wyższy stopień ochrony rynku krajowego w porównaniu z eksportem, tym bardziej opłaca się wytwarzać na rynek krajowy, rezygnując z eksportu i ograniczać import.
Liberalizacja w latach 80. w ramach GATT (towary przemysłowe).
Kraje wysoko rozwinięte utrzymują między sobą bardzo wysokie taryfy celne (ASEAN, NAFTA, MERCOSUR).
W latach 80. liberalizacja przepływu wolnych kapitałów.
Struktura geograficzna handlu międzynarodowego
· Unia Europejska
§ największy udział w światowym handlu (18-19%)
§ największy eksporter towarów i usług (18,4%, 1/5 do USA)
§ najbogatsze źródło inwestycji zagranicznych
§ NAFTA – powstała w 1994 r. w czasie rundy urugwajskiej GATT, do 2010 r. strefa wolnego handlu
· USA
§ udział w światowym handlu – 14,8%
§ udział w światowym eksporcie – 15,4% (największy do Kanady, Meksyku, Japonii)
· Japonia
§ udział w światowym handlu – 8,5%
· Chiny
§ udział w światowym handlu – 5,6%
W obrotach Polski największy udział ma UE – Niemcy, Włochy, Francja.
Struktura towarowa handlu międzynarodowego
· ropa naftowa, gaz ziemny
· przemysł farmaceutyczny, lotniczy, elektroniczny
· maleje udział handlu surowcami oprócz surowców energetycznych
· Japonia – 70% eksportu to surowce przemysłowe
· N. Zelandia – przewaga w eksporcie płodami rolnymi
· Norwegia – 50% eksportu to paliwa mineralne
· Holandia – największy eksporter mięsa
· w krajach wysoko rozwiniętych w imporcie przeważają towary przemysłowe
· handel jest wewnątrz gałęziowy (te same towary się eksportuje i importuje)
· saldo obrotów towarami przemysłowymi – dodatnie, surowcowo-rolnymi – ujemne
Polityka handlowa państwa
· WTO – powstała w 1995 r.
· w 1947 r. utworzono GATT jako konferencję
ü głosowanie odbywało się na zasadzie konsensusu
ü pierwsze rundy trwały kilka lat (3-4), ostatnia 8 lat
ü GATT zredukował cła na towary przemysłowe o 45%
ü trudności dotyczyły towarów rolnych.
· Grupa Sklejns (?) – USA, UE, Australia, N. Zelandia – 300 mld $ na subsydia rolne
· w rundzie urugwajskiej zawarto, że duże subsydia rolne mogą istnieć do 2003 r. , nic się nie zmieniło
· Grupa 30 (Indie, Brazylia) – domaga się ograniczenia subsydiów rolnych, a właściwie ich likwidacji
· USA, UE – cło 60% - 25% redukcja na towary rolne
ü utworzenie grup taryfowych towarów i obniżanie ceł
ü USA odchodzą od rozwiązań wielostronnych na rzecz 2-stronnych, np. umowa z Australią.
3. Przepływy kapitału
...
naatuus