Cena przetrwania SB a Tygodnik Powszechny.pdf

(2930 KB) Pobierz

Graczyk_2.indd

CENA PRZETRWANIA ?

SB a „Tygodnik Powszechny”

Roman Graczyk

Warszawa 2011

440697367.039.png

440697367.040.png

440697367.041.png

440697367.042.png

440697367.001.png

440697367.002.png

440697367.003.png

440697367.004.png

440697367.005.png

Copyright © Roman Graczyk, Czerwone i Czarne

Projekt okładki

Andrzej Jacyszyn

Zdjęcie na okładce:

Maciej Jeziorek/FORUM

Redakcja

Przemysław Skrzydelski

Skład

Tomasz Erbel

Wydawca

Czerwone i Czarne sp. z o.o.

Rynek Starego Miasta 5/7 m.5

00-272 Warszawa

Druk i oprawa

Drukarnia Colonel

ul. Jana Henryka Dąbrowskiego 16

30-532 Kraków

Wyłączny dystrybutor

Firma Księgarska Jacek Olesiejuk sp. z o.o.

ul. Poznańska 91

05-850 Ożarów Mazowiecki

ISBN 978-83-7700-015-1

Warszawa 2011

Praca powstała w ramach ogólnopolskiego

projektu Instytutu Pamięci Narodowej

„Aparat represji wobec środowiska dziennikarskiego 1945 – 1990”,

realizowanego w latach 2007 – 2010

440697367.006.png

440697367.007.png

440697367.008.png

440697367.009.png

440697367.010.png

440697367.011.png

440697367.012.png

440697367.013.png

Wstęp

440697367.014.png

440697367.015.png

440697367.016.png

440697367.017.png

440697367.018.png

440697367.019.png

440697367.020.png

440697367.021.png

440697367.022.png

dowisko „Tygodnika Powszechnego” podejmowanych

przez Służbę Bezpieczeństwa zrodził się w kontekście

publicznych debat ostatnich lat o historii PRL-u. Bezpośred-

nim impulsem do jej powstania była prośba naczelnego re-

daktora „Tygodnika” księdza Adama Bonieckiego i grona jego

najbliższych współpracowników, skierowana pod moim adre-

sem jesienią 2006 roku. Intencją redaktorów „TP” było, ażeby

publikacją opartą na solidnych źródłowych badaniach prze-

ciąć pojawiające się w obiegu publicznym spekulacje bazujące

na informacjach niepełnych albo zgoła niepewnych. Nie bez

wahań podjąłem się tego zadania, uzyskawszy wpierw zapew-

nienie moich rozmówców, że przyjmą każdy wynik kwerendy

– także tej w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, mają-

cej być główną podstawą źródłową przygotowywanej książki.

Gdy przyjąłem tę propozycję, nie byłem jeszcze pra-

cownikiem IPN-u. „Tygodnik” już wcześniej prosił Instytut,

by podjął się takiego opracowania, i w konsekwencji naszych

ustaleń z jesieni 2006 doszedł w tej sprawie do porozumienia

z ówczesnym dyrektorem krakowskiego oddziału IPN-u, prof.

Ryszardem Terleckim. W tym kontekście w styczniu 2007 ów-

czesny prezes Instytutu dr Janusz Kurtyka zaproponował mi

pracę etatową, którą wkrótce rozpocząłem.

***

Nie ulega wątpliwości, że na tle innych środowisk spo-

łecznych tamtej doby (1956 – 1989) „Tygodnik” jawi się jako

zjawisko zupełnie specjalne. Jego specyﬁ ka polegała na tym,

że środowisko to nigdy nie dało się sprowadzić do roli pasa

transmisyjnego Partii do społeczeństwa – a taką rolę general-

nie w PRL-u przewidziano dla środków masowego przekazu

oraz – w mniejszym stopniu – dla wydawnictw i stowarzy-

szeń.

( 4 )

1.

P omysł napisania książki o próbach wpływania na śro-

440697367.023.png

440697367.024.png

440697367.025.png

440697367.026.png

440697367.027.png

440697367.028.png

440697367.029.png

440697367.030.png

W pierwszym okresie, tj. do likwidacji pisma w roku

1953, środowisko wręcz podkreślało, że nie akceptuje ﬁ lozo-

ﬁ cznych przesłanek nowego ustroju, zaznaczało swoją obec-

ność w życiu publicznym z tym zastrzeżeniem (tak długo,

jak długo to było możliwe wobec nasilającej się represyjności

systemu), że nie bierze odpowiedzialności za – jak wtedy mó-

wiono – „budownictwo socjalistyczne”. W drugim okresie, od

Października 1956 1 do odejścia Stanisława Stommy z Sejmu

PRL w 1976 r., było to – na skromną miarę, ale jednak – wzię-

cie odpowiedzialności za realne państwo, jakie wtedy istnia-

ło, zgodnie z doktryną „neopozytywizmu” 2 . Polegało to na

symbolicznej (5 posłów 3 ) obecności w systemie politycznym

PRL-u, ale przy domaganiu się od władz respektowania pew-

nego minimum autonomii środowiska i – w odróżnieniu od

PAX-u – bez aspirowania do udziału we władzy (w PRL-u par-

lament nie był elementem rzeczywistego systemu władzy).

Wreszcie w trzecim okresie, od roku 1976 do upadku komuni-

zmu, mamy do czynienia z nastawieniem najpierw dyskret-

nie, a potem otwarcie opozycyjnym.

„Tygodnik Powszechny”, miesięcznik „Znak”, Wydaw-

nictwo Znak i krakowski Klub Inteligencji Katolickiej były

zjawiskami szczególnymi w pejzażu instytucjonalnym, po-

litycznym i ideologicznym PRL-u. Państwo komunistyczne

było tworem ideologicznym. Jego totalitarna natura objawia-

ła się w ambicji ukształtowania jednolitych ludzkich postaw,

a nawet jednolitych poglądów – aprobaty dla teorii marksi-

stowskiej i dla praktyki realnego socjalizmu. Jednak występu-

jące cyklicznie kryzysy gospodarczo-polityczne na tle struk-

turalnych sprzeczności tego ustroju powodowały konieczność

taktycznego zawieszania czy relatywizowania tych ambicji.

Tak też należy tłumaczyć koncesje dawane przez władzę ko-

munistyczną różnym środowiskom (np. chłopom, rzemieśl-

nikom, Kościołowi instytucjonalnemu czy też katolikom

świeckim), od których oczekiwała ona okresowego poparcia,

kiedy nie wystarczała już zwykła legitymizacja wywiedziona

z doktryny dyktatury proletariatu.

Takie koncesje uzyskały środowiska katolickie (w tym

środowisko „Tygodnika Powszechnego”), które niedługo póź-

niej utworzyły ruch „Znak”, jesienią 1956 r. od powracającej do

( 5 )

440697367.031.png

440697367.032.png

440697367.033.png

440697367.034.png

440697367.035.png

440697367.036.png

440697367.037.png

440697367.038.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Jean Mabire Division de choc Wallonie.rar (424323 KB)
010_001.jpg (44 KB)
Marja Skalecka Gadomska Królewska kąpiel ilustracje Zofia Stanisławska.rar (268154 KB)
Minakowski Elita krakowska senatorska.rar (675075 KB)
Minakowski Elita sandomierska.rar (584725 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin