Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
jest to oddziaływanie państwa oraz występujących w jego imieniu władz centralnych
i regionalnych na proces rozwoju oraz zagospodarowanie przestrzenne regionu. Polityka ta jest elementem polityki gospodarczej (ekonomicznej), a zakres, formy instytucjonalne i instrumenty (środki finansowe) kształtują się pod wpływem wielu czynników, m.in.:
ü uwarunkowań makoroekonomicznych;
ü poziomu i dynamiki (przyrostu) zróżnicowań między regionami;
ü impulsów z otoczenia międzynarodowego;
ü organizacji terytorialnej kraju.
to przekazywanie części władzy ośrodkom niższego szczebla, działającym
na spójnych gospodarczych, kulturalnych obszarach – w regionach.
Regionalizm może też służyć rozwiązywaniu problemu nierówności w rozwoju gospodarczym przez pobudzenie oddolnych inicjatyw, lepiej rozwijających się w warunkach większej niezależności od władzy centralnej.
Wyrazem nasilania się takiej polityki jest m.in. powstawanie w Unii Europejskiej form współpracy regionów (Komitetu Regionów).
jak każdą politykę - może prowadzić jedynie podmiot wyposażony w odpowiedni władzę.
Aby była skuteczna, polityka ta powinna być właściwie zinstytucjonalizowana oraz powinna dysponować odpowiednimi instrumentami (narzędziami), w tym instrumentami finansowymi, prawnymi i informacyjnymi, niezbędnymi dla jej funkcjonowania.
Polityka regionalna pojawiła się równocześnie z pojawieniem się państwa, a w swej obecnej definicji jest nierozerwalną częścią współczesnego państwa demokratycznego. Zależy ona od regionalnych zróżnicowań poziomu rozwoju, więc praktycznie nie można definiować polityki regionalnej inaczej niż część polityki rozwoju państwa.
II. ŚRODKI REALIZACJI REGIONALNEJ POLITYKI GOSPODARCZEJ (instrumenty, narzędzia)
Z polityką - a więc świadomym działaniem, w trakcie którego wyznaczane są cele do osiągnięcia, przydzielane są środki do osiągania celów, a stopień realizacji celów stale monitorowany - mamy do czynienia wtedy, gdy istnieje określona władza prowadząca daną politykę.
Polityka regionalna, aby była skuteczna, powinna stanowić płaszczyznę współpracy organów:
ü rządowych,
ü samorządowych,
ü centralnych,
ü regionalnych,
ü lokalnych
ü oraz organizacji międzynarodowych.
Z tego też punktu widzenia politykę regionalną można podzielić na politykę interregionalną oraz politykę intraregionalną.
prowadzona jest przez rząd centralny bezpośrednio, czyli za pomocą oficjalnych struktur rządowych, bądź też pośrednio poprzez odpowiednie jednostki centralne i regionalne nie podlegające bezpośrednio administracji rządowej.
Istotną rolę w prowadzeniu polityki regionalnej odgrywają organizacje pozarządowe, takie jak Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Agencja Rozwoju Komunalnego, Agencja Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa i inne.
realizowana przez regionalne władze lokalne, której celem jest poprawa sytuacji w regionach poprzez usystematyzowane oddziaływanie na procesy rozwoju społeczno - gospodarczego zachodzące na obszarze regionu. Polityką intraregionalną są działania podejmowane przez samorządowe władze regionu oraz ich agendy.
Podsumowując:
- polityka interregionalna jest prowadzona przez państwo w odniesieniu do regionów wchodzących w skład danego państwa, poprzez określanie celów i wydzielanie środków na ich realizację,
- polityka intraregionalna prowadzona jest wtedy, jeśli dany region jest wyposażony we władzę, a więc samorząd, który bezpośrednio może oddziaływać na procesy zachodzące w danym regionie. Władze samorządowe prowadzą więc politykę intraregionalną.
Będąc częścią polityki rozwoju, polityka regionalna nie powinna realizować celów sprzecznych ze strategicznymi celami rozwoju kraju.
Cele polityki regionalnej zmieniają się więc wraz z celami rozwoju, te zaś z kolei są podporządkowane zarówno obiektywnej sytuacji, w jakiej danym układ gospodarczy się znajduje, jak i obowiązującej ideologii.
Podstawowe cele to:
ü powstrzymanie procesów depopulacji;
ü wsparcie regionów zagrożonych klęską ekologiczną;
ü dążenie do wyrównania różnic w poziomie zagospodarowania regionów;
ü wsparcie rozwoju infrastruktury społecznej i technicznej;
ü dążenie do wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich w rejonach bezrobocia strukturalnego;
ü rozwiązywanie różnorodnych problemów społeczno-gospodarczych przy współudziale wielu krajów.
Przy omawianiu celów polityki regionalnej i rozwoju kraju nie można pominąć problemu społeczeństwa, ponieważ rozwój ten dotyczy go bezpośrednio. Przejawia się to w coraz powszechniejszym dostępie do szkół, sklepów, kościołów, środków transportu itp., bez których człowiek normalnie nie może funkcjonować.
Środki bezpośrednio skierowane na politykę regionalną (środki interwencyjne):
ü środki z rezerw celowych budżetu państwa – na realizację inwestycji infrastrukturalnych w systemie robót publicznych,
ü środki funduszu pracy przeznaczone na aktywne formy zwalczania bezrobocia,
ü środki zagraniczne – na bezpośrednią pomoc dla regionów (z Unii Europejskiej).
W praktyce wielu krajów, zazwyczaj na szczeblu rządowym, choć także w poszczególnych regionach, stosuje się szeroki wachlarz instrumentów polityki regionalnej, które można podzielić na trzy zasadnicze kategorie:
ü bezpośrednie instrumenty finansowe, skierowane do podmiotów gospodarczych,
ü rozbudowa infrastruktury technicznej i społecznej, podejmowana przez władze rządowe z własnych środków lub we współpracy z podmiotami gospodarczymi i jednostkami samorządu terytorialnego,
ü instrumenty niematerialne (szkolenie, doradztwo, badania i rozwój technologii).
Instrumenty finansowe funkcjonują na określonych częściach danego państwa (regionu), a ich działanie jest obwarowane wieloma warunkami odnoszącymi się do:
ü sektora (przemysł, budownictwo, rolnictwo),
ü typu działalności gospodarczej (produkcyjna, usługowa, badawcza),
ü rodzaju przedsięwzięć (budowa, rozbudowa, modernizacja),
ü wielkości przedsięwzięcia,
ü wielkości zatrudnienia, które to przedsięwzięcie ma stworzyć, itp.
Instrumenty te przyjmują często postać specjalnych stref ekonomicznych.
Jednymi z najważniejszych instrumentów finansowych są granty kapitałowe na:
ü wprowadzanie nowych technologii,
ü tworzenie nowych miejsc pracy,
ü wspomaganie przedsięwzięć, które bez pomocy nie mogłyby być zrealizowane.
Korzystną formą są też preferencyjne kredyty na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych tworzących np. nowe formy usług, a w ten sposób także miejsca pracy.
Cele i strategię gospodarczej polityki regionalnej opracowano w „Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2001-2006”, której podstawowym zadaniem jest prowadzenie polityki dążącej do wyrównywania szans poszczególnych regionów, ze szczególnym naciskiem położonym na likwidowanie opóźnień rozwojowych regionów najsłabszych i optymalne wykorzystywanie programów pomocowych.
Działania skoncentrowane są na następujących celach:
ü rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów, rozbudowa infrastruktury o ponadlokalnym znaczeniu, rozwój funkcji metropolitalnych największych aglomeracji i miast, rozwój technologii telekomunikacyjnych;
ü restrukturyzacja bazy ekonomicznej regionów i tworzeniu warunków jej zróżnicowania, wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, transfer nowoczesnych technologii, rozwój turystyki, rekreacji i ochrona dziedzictwa kulturowego;
ü działania wspierające rozwój zasobów ludzkich, edukacja powszechna i ustawiczna, systemy stypendialne, szkolenia, przekwalifikowania zawodowe;
ü wsparcie obszarów wymagających pomocy, aktywizacja obszarów wiejskich, ożywienie bazy ekonomicznej miast;
ü zapewnienie współpracy regionów, rozwój współpracy przygranicznej oraz planowania przestrzennego.
Lista obszarów wymagających wsparcia ma być każdorazowo ustalana w specjalnych programach, proporcjonalnie do możliwości finansowych budżetu państwa.
Za ogólną realizację i koordynację polityki rozwoju regionalnego państwa odpowiada Rada Ministrów oraz Komitet RM ds. Polityki Regionalnej i Zróżnicowanego Rozwoju.
Finansowanie „Strategii..” następuje z pomocowych funduszy Unii Europejskiej, budżetu państwa, środków własnych jednostek samorządu terytorialnego, funduszy i agencji oraz innych podmiotów publicznych, a także ze środków podmiotów prywatnych.
W państwach Unii Europejskiej, istnieje także ponad narodowy program polityki przestrzennej i regionalnej. Jest to już także widoczne w Polsce, dzięki programom pomocy, m.in.:
ü PHARE – na rozwój gospodarki rynkowej,
ü SAPARD – na rozwój obszarów wiejskich.
Wejście Polski do Unii Europejskiej spowoduje znaczne wzmocnienie międzynarodowego charakteru polityki przestrzennej (w tym regionalnej).
Głównym celem polityki regionalnej Unii Europejskiej jest wyrównywanie różnic międzyregionalnych, uzyskiwanie "spójności" społecznej, gospodarczej i terytorialnej.
Fundusze Strukturalne są kierowane do tych regionów i do tych osób, które same nie mogą przezwyciężyć ograniczeń dla rozwoju. Politykę tę często krytykuje się z powodu niskiej skuteczności.
Obok polityki regionalnej, rząd prowadzi także politykę sektorową:
ü przemysłową,
ü rolnicza,
ü transportową,
ü edukacyjną,
ü technologiczną,
ü przestrzenną, itp.
Działania podejmowane w ramach tych polityk w istotny sposób kształtują procesy rozwoju regionów. Mówimy w tym przypadku o regionalnych skutkach polityk sektorowych.
Nie tylko w Polsce, środki przeznaczane na polityki sektorowe są nieporównanie większe, niż środki asygnowane na politykę regionalną sensu stricto.
Niezwykle ważne jest, by polityki te, prowadzone przez rząd, były wzajemnie skoordynowane. Jak dotychczas, każdy z resortów prowadzi własną politykę przestrzennej alokacji środków, które - w całości dość znaczne - są jednak bardzo rozproszone, co nie pozwala na skoncentrowanie działań mających na celu rozwiązanie określonego problemu.
Celowe jest wydzielenie w obrębie tych polityk sektorowych tych ich części, które mają istotne skutki przestrzenne. Segmenty przestrzenne (regionalne) poszczególnych polityk sektorowych muszą być podporządkowane założeniom polityki przestrzennej i interregionalnej państwa, nie zaś założeniom polityk sektorowych.
Polityka regionalna powinna być elementem polityki rozwoju, a więc jej cele nie powinny być sprzeczne ze strategicznymi celami rozwoju kraju.
Cele te zamykają się w następujących zasadach:
ü efektywność,
ü wzrost,
ü inwestycje,
ü restrukturyzacja,
ü państwo ograniczone lecz silne,
ü decentralizacja,
ü równość szans,
ü socjalna osłona najsłabszych.
Cele czysto ekonomiczne nie mogą jednak być celami jedynymi. Do zadań państwa należy przecież dbanie o integralność terytorium kraju i bezpieczeństwo mieszkańców oraz zapewnienie wszystkim obywatelom poziomu życia uznanego w danych warunkach za minimalny, a także wyrównywanie szans w uzyskaniu wykształcenia. Nie należy tego jednak odczytywać jako postulatu bezwarunkowego zaspokajania uzasadnionych potrzeb społecznych bez wysiłków ze strony samych zainteresowanych, wręcz przeciwnie - należy stymulować ich aktywność i odpowiedzialność za własne decyzje (np. podjęcia decyzji o migracji do miejsca, które oferuje lepsze warunki pracy i życia).
Bibliografia:
1. „Polityka gospodarcza” pod red. Bolesława Winiarskiego
2. „System rynkowy. Podstawy mikro-makroekonomii” Mieczysław Nasiłowski
3. "Regionalizm i regionalizacja w Polsce na tle europejskim" Grzegorz Gorzelak (Strona internetowa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów)
4. Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna
dzingis88