Wykład 3: Istota i podział rynku finansowego

Rynek finansowy – miejsce, gdzie następuje zetknięcie popytu i podaży na kapitały (zasoby) pieniężne; rynek, na którym zawierane są transakcje  polegające na zakupie i sprzedaży  instrumentów finansowych.

Rynek finansowy nie oznacza terytorialnie określonego miejsca kupujących i sprzedających kapitały pieniężne, ale zespół instytucji i mechanizmów ekonomicznych, za pomocą których te transakcje są realizowane i kształtuje się wysokość stopy procentowej

(źródło: Zb. Krzyżkiewicz, Podręcznik do nauki bankowości, W-wa 1999).

Na rynku finansowym wyróżnia się dwa podstawowe segmenty:

v    rynek pieniężny (o charakterze krótkoterminowym, czas trwania instrumentów finansowych do 1 roku)

v    rynek kapitałowy (rynek kapitałów długoterminowych, powyżej 1 roku, zwany też rynkiem inwestycyjnym).

Rynek pieniężny –  rynek, na którym dokonują się transakcje instrumentami finansowymi o dużej płynności, mającymi z reguły charakter wierzycielski. Podstawowym celem funkcjonowania rynku pieniężnego – utrzymanie płynności podmiotów gospodarczych

Na rynku pieniężnym – dokonywane krótkoterminowe operacje równoważące popyt z podażą kapitału pożyczkowego o krótkich terminach płatności. Głównymi uczestnikami tego rynku – banki, zabezpieczające sobie płynność poprzez wzajemne lokaty i kredyty.

Bank centralny wykorzystuje operacje na rynku pieniężnym do regulowania ilości (podaży) pieniądza.

Na rynku finansowym handluje się instrumentami finansowymi.

Instrument finansowy – kontrakt między dwoma stronami, regulujący zależność finansową, w jakiej obie strony pozostają.

Oprócz podziału rynku finansowego na rynek pieniężny i kapitałowy w literaturze przedmiotu stosowany jest bardziej szczegółowy podział na 5 segmentów operacyjnych:

A. rynek pieniężny

A.    rynek kapitałowy

B.     rynek instrumentów pochodnych

C.    rynek walutowy

D.    rynek depozytowo-kredytowy.

Na każdym z tych rynków stosowane są odmienne instrumenty finansowe.

Rynek finansowy

Instrumenty rynku pieniężnego:

a) Bony skarbowe (emitowane przez Skarb Państwa) – zapewniają płynność na rynku pieniężnym, pozwalają na sfinansowanie bieżących wydatków budżetowych; okres trwania (termin zapadalności): od 1 dnia do 52 tygodni.

Bony skarbowe należą do najczęściej kupowanych i sprzedawanych instrumentów rynku pieniężnego. Decydują o tym takie zalety bonów skarbowych, jak:

-         dochodowość ( z reguły wyższa od dochodowości z lokat bankowych);

-         bezpieczeństwo – gwarantem odzyskania zainwestowanych środków jest państwo jako emitent bonów skarbowych;

-         płynność (łatwość zamiany na gotówkę).

b) Czek – udzielone bankowi pisemne zlecenie, na określonym prawem formularzu, wypłacenia okazicielowi lub określonej osobie, zwanej remitentem, wymienionej sumy pieniężnej, ze środków należących do wystawcy czeku (najczęściej – zgromadzonych na jego rachunku bankowym).

Czeki – imienne lub na okaziciela.

Czeki – potwierdzone (realizacja nie wymaga żadnych dodatkowych czynności przed podaniem czeku do realizacji) i czeki potwierdzone  (przyjmujący go podmiot wymaga, aby bank wystawcy potwierdził, że wystawca czeku posiada na rachunku bankowym środki potrzebne do zrealizowania czeku).

c) Weksel – papier wartościowy  potwierdzający istnienie zobowiązania pieniężnego osoby lub osób, które go podpisały. Wystawca (emitent) zobowiązuje się do zapłaty danej osobie (remitentowi) konkretnej kwoty w określonym miejscu i czasie.

Weksel – własny (inaczej: weksel sola, prosty). Jest papierem wartościowym zawierającym bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty przez wystawcę określonej kwoty we wskazanym miejscu i czasie. Weksel trasowany  (inaczej: ciągniony, trata, przekazany) – skierowane do danej osoby bezwarunkowe polecenie zapłaty określonej kwoty w oznaczonym miejscu i czasie.

Rynek finansowy

d) Bony komercyjne – emitowane m.in. przez duże przedsiębiorstwa, zawierają obietnicę zapłaty przez emitenta określonej sumy w określonym czasie

e) Certyfikaty depozytowe – potwierdzenie zdeponowania sumy pieniężnej na określony czas, według określonej stopy procentowej.

d) akcepty bankierskie – zobowiązanie do zapłacenia przez bank dłużnika określonej sumy bankowi wierzyciela.

Rynek kapitałowy – tworzą transakcje instrumentami finansowymi o charakterze wierzycielskim bądź własnościowym (udziałowym).Termin realizacji instrumentów tego rynku wynosi powyżej 1 roku.

Celem rynku kapitałowego – efektywna alokacja kapitału między podmioty emitujące oraz uzyskanie dochodu przez inwestorów (podmioty posiadające nadwyżki kapitału, poszukujące korzystnych sposobów na jego ulokowanie). Na rynku kapitałowym dokonuje się właściwa wycenia instrumentów tego rynku (np. na giełdzie papierów wartościowych dokonuje się wycena wartości rynkowej akcji).

Na rynku kapitałowym gromadzone są środki dla operacji długoterminowych – np. w postaci lokat w bankach i papierach wartościowych (akcjach, obligacjach, listach zastawnych etc.).

Instrumenty rynku kapitałowego:

a) Obligacje – papiery wartościowe o charakterze wierzycielskim (dłużnym). Potwierdzają nabycie przez posiadacza prawa do otrzymania w określonym czasie sumy pieniężnej określonej w obligacji oraz odsetek.

Emisja obligacji – alternatywną wobec kredytu bankowego forma pożyczania pieniędzy.

b) Akcje – papiery wartościowe o charakterze właścicielskim (dywidendowym). Nabywca akcji staje się współwłaścicielem spółki, ma prawo m.in. do udziały w zysku (w formie dywidendy przypadającej na akcję) oraz udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Rynek finansowy

Ogólna struktura rynku finansowego

RYNEK FINANSOWY

RYNEK INSTRUMENTÓW

POCHODNYCH

RYNEK

KAPITAŁOWY

RYNEK

PIENIĘŻNY

RYNEK WALUTOWY

RYNEK

DEPOZYTOWO-

KREDYTOWY

         Źródło: W.Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy, Warszawa 2001.

Szczególna rola instytucji finansowych - pośredników finansowych.

Banki i inne instytucje finansowe – pośredniczą  w przepływach nadwyżek pieniężnych od podmiotów mających okresowe nadwyżki do innych, które zgłaszają na nie zapotrzebowanie.

Rynki finansowe w różnych krajach są rozwinięte w różny sposób.

Krajowe podmioty gospodarcze – w tym banki – mogą korzystać z międzynarodowych rynków finansowych, zasilając się zagranicznymi kredytami lub lokując za granica swoje zasoby.