karl treumund - saga o nibelungach.pdf - Treumund Karl - czaszkaolga

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

Karl Treumund

SAGA O NIBELUNGACH

Przekład z niemieckiego Adam Sznaper

Tytuł oryginału Die Nibelungensage

Tower Press 2000

Przedsłowie

Saga o Nibelungach, Das Nibelungenlied, przekładana na opowieść prozą, na gawędę, lub

nawet, z zapożyczeniami z innych sag germańskich, na dramat muzyczny, jak to uczynił Ry-

szard Wagner w głośnym cyklu operowym Pierścień Nibelunga, powstawała jako zespół

wierszy czy też pieśni, by po długim czasie ukształtować się w dość jednolity poemat epicki,

zaliczany przez niemieckich historyków kultury i literatury do rzędu sag bohaterskich.

Powstawanie sagi o Nibelungach w tym kształcie, w jakim przetrwała ona do naszych cza-

sów, zakończyło się w latach 1190-1210. Można to dokładnie określić, gdy się studiuje naj-

bliższe w czasie warstwy treściowe poematu i porównuje je z innymi przekazami historycz-

nymi, zwłaszcza zawarte tutaj odniesienia do życia towarzyskiego i stosunków lokalnych w

Wiedniu z przełomu wieków XII i XIII. Gleba intelektualna naddunajskiej krainy, jeśli tak

można powiedzieć, lub też stan świadomości historycznej bliskiej występującym tutaj truba-

durom dworskim spowodowały, że nastąpiło przesunięcie akcentów w dawnym reńsko-

frankońskim micie powiązanym z upadkiem państwa Burgundów. Dotyczy to także Attyli,

wodza Hunów, w którym nie widziano tutaj tyrana i okrutnika, jak to było nad Renem, nie-

nawiścią darząc raczej złą frankońską Krymhildę.

Pozostały jednak w poemacie fragmenty dawniej stworzonych pieśni i opowieści ze swoim

nie odpowiadającym już temu czasowi przesłaniem mitycznym. Przypuszcza się, że twórca

Pieśni Nibelungów pochodził ze stanu rycerskiego, znając się na dworskim ceremoniale i bę-

dąc również rozmiłowany w przemianach życia. Można się zatem zastanowić, czy przy ko-

lekcjonowaniu lub wręcz adaptacji różnych wiekiem cząstek narracyjnych uczynił to świa-

domie. Trudno to potwierdzić, choć byłby to może dodatkowy liść do jego laurowego wieńca,

gdybyśmy bodaj znali jego imię.

Raz po raz badacze poematu i historycy tego okresu kultury średniowiecza przypisywali

autorstwo poematu austriackiemu minnesangerowi, znanemu jako Herv von Kürenberg, któ-

rego pieśni były anonimowe, z wyjątkiem jednej, w której zachowało się jego nazwisko („...

oto słyszę rycerza, jak pięknie śpiewa w sposobie Kürenberga”). Współcześnie dobry znawca

sagi Walter Hansen za jej autora uważa Konrada von Fussenbrunnena, znanego jednak raczej

jako twórca legendy o dzieciństwie Jezusa.

Hansen ma jednak pewną zasługę: oto w najnowszej swojej książce Die Spur der Helden

(Ślad bohaterów) postanowił skonfrontować postacie z Nibelungów z ich prawdziwymi ży-

ciorysami, dowodząc dość skutecznie, że król Gunther identyczny jest z królem Gundaharem,

za którego regencji nastąpił upadek Burgundów, Brunhildę umiejscowił w epoce Merowin-

gów, czyniąc z niej ofiarę morderczej kabały rodu, prześledził też żywot Krymhildy jako

księżniczki bawarskiej i zrelacjonował odkrycie zwłok uchodzącego za postać legendarną

Rüdigera von Bechelarena w roku 1975 pod kościołem w Traismauer, miejscowości odgry-

wającej znaczną rolę w sadze Nibelungów.

Zachęcając do ponownej lektury sagi Nibelungów zastanawia się również Hansen nad po-

stacią Zygfryda, pytając dość figlarnie, czy był on kimś w rodzaju ówczesnego playboya i

Jamesa Bonda Germanów, z chciwości stającym się zabójcą dwóch książąt i siedmiuset ich

towarzyszy, czy też archetypem, swego rodzaju ponadczasowym bohaterem tragicznym.

Poszukiwanie autora sagi Nibelungów jest oczywiście próżnym zajęciem i z detektywi-

stycznych prób może powstałaby nowa o nich książka, ale przecież wnikliwy czytelnik,

wrażliwy na zamierzchłe piękno, autorowi czy też tylko komuś, kto skolacjonował pokrewne

wątki literackie, może być wdzięczny za inną przysługę. Przede wszystkim za to, że z sagi,

która była niezwykle żywotna przekraczając kręgi geograficzne i jako dzieło kolektywne,

niczym łódź płynąca przez wzburzone odmęty okresu wędrówki ludów, gromadziła wciąż

nowe zastępy herosów czy nawet wyróżniających się statystów, wybrał niewielkie tylko gro-

no głównych bohaterów. Zachował ich ludzkie kontury, nie przemieniając ich w potwory,

choć ociekali cudzą i własną krwią, ani w błahe alegorie, jeśli nawet ich archetypiczne cechy

nie odpowiadają naszym gustom.

Można niektóre z tych cech częściowo usprawiedliwić, posługując się na przykład słowami

Fryderyka Engelsa, który w Pochodzeniu rodziny, własności prywatnej i państwa, zastana-

wiając się nad miłością w literaturze starożytnej i średniowiecznej, pisze: „Jeśli nawet porzu-

cimy swawolne ludy romańskie i przejdziemy do cnotliwych Germanów, znajdujemy w pie-

śni o Nibelungach, że Krymhilda, co prawda po cichu, kocha się w Zygfrydzie nie mniej niż

on w niej, jednak na oznajmienie Gunthera, że ją zaprzysiągł rycerzowi, którego nie wymie-

nia, wprost odpowiada: «Nie macie mnie o co prosić; zawsze chcę być taką, jaką mi każecie,

chętnie zaręczę się z tym, kogo mi, panie, dajecie za męża». Nie przychodzi jej wcale na

myśl, że jej miłość może tu być w ogóle brana pod uwagę.

Gunther stara się o Brunhildę, Etzel o Krymhildę, których nigdy przedtem nie widzieli...” I

dalej, szkicując inną sytuację: „Północni Francuzi, a także «poczciwi» Niemcy przejęli rów-

nież ten rodzaj sztuki poetyckiej wraz z odpowiadającą jej manierą miłości rycerskiej. Nasz

stary Wolfram von Eschenbach pozostawił na ten drażliwy temat trzy prześliczne pieśni, które

wolę niż jego trzy długie poematy bohaterskie”.

Jedna z nieszczęśliwych córek Karola Marksa, Eleonor Marx-Aveling, wspominała, że

wszystkim im jeszcze w wieku dziecięcym ojciec prócz Homera i Szekspira („był on naszą bi-

blią domową”) czytywał Sagę o Nibelungach. Engels, by raz jeszcze wrócić do jego refleksji i

zwierzeń, żył Nibelungami tak mocno, że już jako dwudziestolatek w krótkim artykule dla

„Telegraph für Deutschland” pisał: „... Czujemy wszyscy to samo pragnienie czynów, ten sam

w nas opór przeciwko temu, co nadchodzi, który pędził Zygfryda z ojcowskiego zamku; z całej

duszy jest nam wstrętne to wieczne rozważanie, ów filisterski lęk przed świeżym czynem,

chcemy wyjść na wolny świat, biegiem minąć opłotki roztropności i walczyć o koronę życia, o

czyn”. Zaś mając lat sześćdziesiąt sześć pisał z Londynu do Augusta Bebla o radości, jaką mu

sprawił stary przyjaciel swymi odwiedzinami: „To postać z naszej reńsko-frankońskiej sagi,

jaką w pieśni Nibelungów ucieleśnia, wypisz-wymaluj, ów skrzypek Volker”.

Nie bez znaczenia jest owa przydawka do sagi: reńsko-frankońska. Kiedy bowiem rodziły

się te pieśni, nazywane dzisiaj „deutsche Heldensage”, niemiecką sagą bohaterską, przymiot-

nika „niemiecki” nie znano jeszcze wtedy, nie nazywano tak ani języka tych utworów, ani

krain, w których je rozpowszechniano, ani też ludów, które krainy te zamieszkiwały. Niektóre

z powstałych podówczas sag, których nie przejęła ani pamięć ludzka, ani później pismo, zagi-

nęły wraz z plemionami, których własnością duchową były. Uczeni badacze w poszukiwaniu

ich początków twórczych stwierdzają obiektywnie, iż składały się one z rzeczowych relacji,

bardzo oszczędnych w wypowiedzi i obrazie, obywały się bez smutku, bez wzruszenia i bez

patosu. Podobne inspiracje pojawiły się później.

Wraz z nimi dość owocne okazały się dążenia do nadania wyższej narodowej rangi również

i sadze o Nibelungach. Nacjonalistyczny historyk literatury Adolf Bartels powitał wiek XX wyda-

niem bardzo później popularnej dwutomowej Geschichte der deutschen Literatur, w której porów-

nał Das Nibelungenlied z Faustem Goethego pisząc, iż pierwsza „wędrówce ludów i starzejącemu

się światu dodała nowej niemieckiej krwi”, podczas gdy Faust dokonał tego „wobec reformacji,

kiedy Niemcy dały światu nowego ducha”. Zresztą i sam Goethe bardzo wysoko postawił Nibelun-

gów w hierarchii oświeceniowej Niemców pisząc o nich, że „podnoszą siłę wyobraźni, pobudzają

uczucie, budzą ciekawość i, aby jej zadość uczynić, zmuszają nas do wyrokowania”.

karl treumund - saga o nibelungach.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: