O Towarzystwie Szubrawców.pdf

Chcąc przynajmniej w głównych zarysach zdać sobie sprawę

ze stanu rozwoju społecznego i umysłowego, w jakim znajdowało

się społeczeństwo polskie w pierwszej ćwiartce XIX wieku, nie

można pominąć milczeniem licznych towarzystw, jakie w tym czasie

u nas powstały. Na którąkolwiek z dzielnic polskich zwrócimy oko,

wszędzie ujrzymy jakieś towarzystwo, pracujące dla pewnych celów:

bądź to naukowe, bądź akademickie, tu jakiś związek narodowy,

tam stowarzyszenie o celach moralnych lub wreszcie lożę wolno-

mularską. Nie ma prawie jednego wybitnego nazwiska, które się

później zapisało na kartach dziejów politycznych, lub literatury

naszego narodu, któregobyśmy nie odnaleźli pomiędzy nazwiskami

członków jakiegoś towarzystwa tajnego lub jawnego, politycznego

czy naukowego lub moralnego. Towarzystwa te czekają dotąd na

sąd bezstronnego historyka, pomimo, że krytyka dzisiejsza wobec

nowych w literaturze prądów zwraca się z upodobaniem do cza-

sów, w których one powstały, rozbierając ich zalety i wady.

Towarzystwo Szubrawców zajęło obok innych współczesnych

towarzystw stanowisko, które je równie ważnem czyni dla dziejo-

pisarza, chcącego zbadać ustrój społeczeństwa przed 60 laty, jak

i dla historyka literatury. W redagowanein przez to towarzystwo

piśmie peryodyczneni p. t. Wiadomości Brukoioe odnaleźć można

wiele szczegółów o stosunkach społecznych i towarzyskich tych

czasów, o stanie ogólnego oświecenia, wychowania domowego i

szkolnego, które krytycznie wyzyskane rzucić mogą, niemałe światło

na społeczeiistwo ówczesne pod względem obyczajowym i umysło-

wym. U skład towarzystwa Szubrawców wchodziły najinteligent-

niejsze i najwybitniejsze siły całego Wilna, a Śniadecki Jędrzej,

Towarzystwo Szubrawców.

Borowski, Baliński, Szydłowski, Chodźkowie pracowali dla jego

celów; z tego tez powodu zwróciło ono na siebie powszechną

uwagę.

Wzgląd ten zachęcał mię najbardziej do opracowania dziejów

towarzystwa i szczegółowego rozpatrzenia się w jego działalności.

O przedmiocie tym znalazłem w literaturze naszej rozprawę pana

Piotra Chmielowskiego p. t. Towarzystwo Szubrawców i Jędrzej

Śniadecki , w której autor, zająwszy się głównie osobistością Śnia-

deckiego i jego pismami szubrawskiemi, mniej zwracał uwagi na

czynności całego towarzystwa ; najnowsza zaś praca p. R. Ottmanna

p. t. Przyczynek do Imtoryi Towarzystwa, Szubrawców , oparta na

rękopiśmiennym zbiorze mów, pism i listów członków towarzystwa,

który był dawniej własnością Michała Balińskiego, a obecnie znaj-

duje się w bibliotece jagiellońskiej (L. 3086), podaje także tylko

kilka szczegółów o towarzystwie i jego członkach. Zamiarem

moim było przedstawić ogólny obraz rozwoju i czynności towa-

rzystwa, przejść wszystkie kierunki, w jakich pracowano, a zasta-

nawiając się szczegółowo nad każdym z osobna, wykazać słuszność

zapatrywań Szubrawców lub ich uprzedzenia.

Materyały miałem dość liczne. Do najważniejszych należały

oprócz wspomnianego rękopiśmiennego zbioru Wiadomości Bru-

kowe kodeks towarzystwa i pisma szubrawskie po różnych ówcze-

snych czasopismach rozrzucone, a najgłówniej umieszczane w Dzien-

nika Wileńskim i Tygodniku Wileńskim. Były to materyały z pierw-

szej ręki. Przyłączyły się do nich listy i dzieła współczesnych to-

warzystwu lub dobrze ze stosunkami Litwy a w szczególności

Wilna obeznanych autorów: korespondeneya Mickiewicza, listy Le-

lewela i Jana Śniadeckiego, Ignacego Chodźki „Próby nowego

dykeyonarza" pierwotnie dla Wiadomości Brukowych przeznaczone,

Adama Kirkora Przechadzki po Wilnie i jego okolicach, Obrazki

litewskie ze wspomnień tułacza Sóba ri i t. p. Uzupełniły je wre-

szcie szczegóły biograficzne członków towarzystwa i świadectwa

o czynnościach Szubrawców: sądy Mochnackiego, Balińskiego, Go-

szczyńskiego, Jundziłła i innych.

Najwięcej jednak winienem łaskawym wskazówkom prof.

dr. Komana Piłata, który dostarczeniem potrzebnych dzieł i źródeł

nietylko mi pracę umożliwił, ale i światłą radą swoją w jej ciągu

wspierał, za co niech mi wolno będzie złożyć Mu w tem miejscu

najszczersze podziękowanie.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: