KULTURA SKANDYNAWII 15/02/2007
Etymologia:
Z łaciny cultivare = uprawiać
cultura = uprawa
Słowo ‘kultura’ już w starożytności zaczęło nabierać znaczenia przenośnego. W dzisiejszym znaczeniu przyjęło się w 18 wieku (oświecenie).
Definicja: całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości.
§ Gromadzony
§ Utrwalony
§ Wzbogacony w ciągu dziejów
§ Przekazywany z pokolenia na pokolenie
§ KULTURA DUCHOWA – ogół dzieł naukowych, literackich i dzieł sztuki tworzących dorobek ludzkości w danym okresie historycznym
§ KULTURA MATERIALNA – ogól dóbr materialnych oraz środków i umiejętności produkcyjno-technicznych społeczeństwa w danym okresie historycznym
à krzesło = coś do siedzenia à kultura materialna
= dzieło sztuki à kultura duchowa
§ KULTURA WYSOKA I NISKA (popularna) – kiedyś nie było tego rozgraniczenia, przenoszenie się pewnych zjawisk, nowe pokolenie – np. obecna muzyka kontra muzyka klasyczna; coś nowego po zmianie jest klasyką dla kolejnego pokolenia; jest to podział dyskusyjny, gdyż zakłada wartościowanie
§ KULTURA I NATURA – (A. Strindberg) kultura przynależna człowiekowi, domena mężczyzn, natura to domena kobiet
Ralph Linton - kultura podstawą osobowości
W sensie naukowym termin kultura jest pozbawiony nacechowania wartościowego, które wiąże się z jego popularnym, codziennym użyciem. Odnosi się do całości sposobu życia jakiegoś społeczeństwa, a nie tylko do tych jego części, które społeczeństwo uważa za wyższe lub bardziej pożądane. Kultura w odniesieniu…
R. Linton; Kulturowe podstawy osobowości; roz. 2; str. 42-72; wyd. PWN
Istotą wszelkiej definicji kultury jest bowiem to, że wybiera pewne aspekty całego pojęcia oznaczanego owym terminem i kładzie nacisk na nie kosztem innych aspektów. Nacisk ten, a w konsekwencji także wartość definicji, będą zależały od tego, jaki szczególny cel definiujący miał na uwadze. Istnieje wiele możliwości definiowania kultury, a każda jest użyteczna w powiązaniu z dociekaniami określonego rodzaju.
Linton definiuje kulturę w ten sposób: Kultura to konfiguracja wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy składowe są podzielane i przekazywane przez członków danego społeczeństwa.
Ryszard Kapuściński Ten inny; wyd. Krak, 2006; str. 65-76
Spotkanie z Innym – 3 możliwości:
2. Odgrodzenie murem (np. mur chiński) - brak zainteresowania Innym - neutralność
- negatywne podejście
Emanuel Levinas [levind]
§ Twórca definicji Innego
§ Spotkanie z Innym – wydarzenie fundamentalne dla człowieka (na tej idei bazuje Kapuściński)
§ Podobnie u Tischnera w Polsce
Idea Innego jako opozycja do:
§ Narodzin społeczeństwa masowego (znoszącego odrębność jednostki)
§ Ekspansji ideologii totalitarnych (niszczących jednostkę)
Wg Alfreda Grossa (francuski politolog o niemieckich korzeniach)
à Najważniejsza, bo istnieje możliwość dialogu
Kultura:
§ Chęć poznania Innego
§ Wyjście poza kategorie lepsze/gorsze (często utożsamiamy je z kategoriami nasze/obce);unikanie stereotypów, trzeba także pominąć podział na kulturę wysoką i niską
Robert Scruton Przewodnik po kulturze nowoczesnej dla inteligentnych; Łódź; Thesaurus 2006; str. 9-13
7
Wikipedia
Kultura a natura
Gatunek ludzki jako jedyny ze wszystkich gatunków na Ziemi zdołał wytworzyć kulturę. W tym sensie kultura nie jest przeciwieństwem natury, lecz stanowi jej konieczny rezultat. Dzięki rozwoju na drodze ewolucji homo sapiens osiągnął taki poziom, który pozwolił mu w sposób świadomy przeobrażać świat rzeczywisty znajdujący się wokół niego. Dlatego nazywa się często człowieka "zwierzęciem tworzącym kulturę".
Jednak izolowana jednostka ludzka nie jest w stanie wytworzyć samodzielnie kultury, do tego potrzeba zbiorowości ludzkiej, przekazującej swe doświadczenia z pokolenia na pokolenie. Nawet najbardziej inteligentny człowiek, lecz pozbawiony kontaktów z dotychczasowym dziedzictwem jakiejś zbiorowości ludzkiej, nie będzie w stanie wytworzyć jakiejkolwiek złożonej "całości kulturowej" jedynie w oparciu o swe umiejętności i dostępne mu zasoby naturalne.
Można więc powiedzieć, iż kultura wynika z natury (w sensie filogenetycznym), lecz kultura jest przeciwstawna naturze (w sensie ontogenetycznym).
Na temat związku kultury z naturą powstało wiele różnorodnych teorii, z których dwie w całkowicie odmienny sposób podchodzące do tego zagadnienia: funkcjonalizm Bronisława Malinowskiego oraz pierwotna wersja psychoanalizy Zygmunta Freuda.
Bronisław Malinowski traktował kulturę jako formę zaspokajania ludzkich potrzeb, jest ona "środkiem do celu". Zygmunt Freud również sądził, że kultura jest odpowiedzią na ludzkie potrzeby (zwłaszcza formą radzenia sobie z popędem seksualnym). Jednak uznał, że potrzeby te są represjonowane poprzez system kontroli moralnej i prawnej oraz dostarczanie:
"(...) zastępczego, częściowego i niedoskonałego zaspokojenia w sztuce, nauce, religii. Kultura jest siłą tamującą raczej niż realizującą pierwotne i autentyczne popędy natury."
Socjobiolog Edward Osborne Wilson natomiast przeciwstawiając się podejściu Freuda przyjmuje tezę, że kultura nie przeciwstawia się naturze, lecz sprzyja ona adaptatywnym wzorcom, jak chociażby unikanie chowu wsobnego, co byłoby niekorzystne dla gatunku. Kazirodztwo w jego ujęciu, przeciwstawnym wobec Freuda, nie jest więc hamowanym przez kulturę instynktem lecz poprzez to, że kultura we wszystkich społeczeństwach sprzeciwia się kazirodztwu, argumentuje że jest to genetycznie wdrukowany wzorzec, na bazie którego powstało wiele motywów rozwijających kulturę.
Kultura a cywilizacja
Część badaczy, np. Edward Tylor stosuje te pojęcia zamiennie.
Inni zaś podają różnice pomiędzy nimi. Wg Alfreda Webera cywilizacja to efekt dążenia do racjonalizacji życia ludzkiego i adaptacji do zewnętrznych warunków (elementami cywilizacji są wszelkie wynalazki i udoskonalenia techniczne), podczas gdy:
"kultura sytuuje się poza sferą wymogów adaptacyjnych, tam, gdzie zaczyna się kształtowanie naszego życia przez wyznaczanie mu celów, których nie da się wyprowadzić z potrzeby dalszej egzystencji albo lepszego zaspokajania naturalnych potrzeb życiowych."
Lewis Morgan określał jako cywilizację najwyższe stadium rozwoju ogólnie rozumianej kultury (stadium to następowało po etapie dzikości i barbarzyństwa).
W takim razie, co to jest Skandynawia?
§ Geograficznie: Państwa położone na Półwyspie Skandynawskim? (a co z Danią?)
§ Językowo: Państwa należące do jednej grupy językowej? (a co z kulturą fińską?)
DANIA
FINLANDIA
NORWEGIA
SZWECJA
GRENLANDIA
WYSPY OWCZE
WYSPY ALANDZKIE
SVALBARD
Brak jednego, zwięzłego słowa; często mylnie używa się pojęcia Skandynawia na określenie także Finlandii i Islandii.
Państwa nordyckie = Skandynawia (Dania, Szwecja, Norwegia) + Islandia + Finlandia
NORDEN przedstawione jako drzewo
Korona – miesza się, łączy (dziś)
Rozgałęziony pień – korzeń dzieli, rozchodzi się na inne
Korzeń – jest wspólny, jeden dla całej Skandynawii (przeszłość)
Elementy kultury:
Architektura J
Ekonomia
Film J
Język
Kulinaria J
Literatura
Malarstwo J
Muzyka J
Religia J
Polityka J
Teatr J
Taniec J
Wzornictwo przemysłowe J
Społeczeństwo J
Myśl techniczna J
J - zajmujemy się tym na zajęciach
Kulturę tworzą ludzie. Poczet twórców skandynawskich, znanych i nieznanych (raczej to drugie):
Alwar Alto (fiński projektant mebli, architekt), Abba, Kjeld Abell, Lasse Åberg (reżyser komedii), Hans Abrahamsen, Olle Adolphson, Gösta Adrian-Nilsson, A-ha (lata 80.; pierwszy teledysk animowany Take on Me), Kalevi Aho, Fred Åkerström, Hasse Alfredsson, Ingvar Ambjørnsen, Albin Amelin, Apocalyptica, Siv Arb, Carina Ari, Kjell Askildsen, Billie August, Gabriel Axel (reżyder duński), Bibi Andersson
...
MUSIC_HQ