POMOC PSYCHOLOGICZNA
Pomoc psychologiczna to rodzaj relacji interpersonalnej, której celem jest dobro osoby wspomaganej, w postaci obniżenia cierpienia, poprawienia stanu psychicznego, lub rozwiązania problemów życiowych, przezwyciężenia sytuacji kryzysowych.
Termin pomoc psychologiczna jest używany w dwóch znaczeniach:
Jako aktywność (lub relacje) w której zachodzą procesy wsparcia społecznego.
Jako profesjonalna aktywność wykształconego psychologa.
FORMY POMOCY
pomoc materialna – np. sms pomagam;
pomoc emocjonalna – możliwość odreagowania, nazywania, ekspresji emocji.
pomoc instrumentalna – konkretne rady, informacje, wskazówki.
DLACZEGO POMAGAMY?
TEORIA POBUDZENIA – pomagamy innym po to, aby usunąć własne negatywne doświadczenia, aby zmniejszyć nieprzyjemny stan napięcia emocjonalnego
TEORIE NORM – działanie służące pomaganiu jest przystosowawcze, jest wypełnianiem obowiązujących norm społecznym. Mamy dwie normy: (a) norma odpowiedzialności społecznej – jestem zobligowany do pomagania tym, którzy są ode mnie zależni, (b) norma wzajemności – jak ty mi, tak ja tobie.
KOMU POMAGAMY?
Częściej pomagamy osobom:
zależnym od nas, słabszym (np.: starszym, niemowlętom)
których problem nie zależy od nich samych
lubianym
atrakcyjnym
podobnym do nas
ODOMOWA POMOCY
Gdy: koszty > zyski
Reakcją na to jest poczucie winy, co pociąga za sobą tworzenie systemu usprawiedliwień.
Poczucie winy – to ważny element regulujący pomaganie (wstyd nie ma takiego wpływu na udzielenie pomocy).
MACHIAWELIZM
życie jako pewien rodzaj gry,
brak uczuć wyższych,
instrumentalne traktowanie innych,
celem pomagania nie jest dobro drugiej osoby, ale moje własne.
MOTYWACJA DO UDZIELENIA POMOCY:
MOTYWACJA ENDOCENTRYCZNA
– działanie jest związane z polepszaniem własnego samopoczucia i z chęcią uniknięcia kary (poczucia winy),
– pomagam dla uzyskania wewnętrznej nagrody (dumy, satysfakcja, zadowolenie),
– podejmowanie działania pomocy z nudów,
– spełnienie oczekiwań, które ja mam wobec samego siebie,
– bardzo duża empatia powodująca dyskomfort z powodu cierpienia drugiej osoby; pomagam bo nie potrafię wytrzymać cierpienia,
– pomagam, aby zbliżyć się do innych/grupy
MOTYWACJA EGZOCENTRYCZNA
– działanie związane jest z polepszeniem samopoczucia komuś innemu,
– przyjmowanie przyjętych kulturowo zewnętrznych norm,(interioryzacja norm = superego),
– koncentracja na stanach emocjonalnych otoczenia, koncentracja na innych a nie na sobie,
– motywacja jest wynikiem dysonansu poznawczego, można go zredukować zmieniając otoczenie
– satysfakcja nie jest celem działania, ale może się pojawić jako następstwo działania.
SAMOŚWIADOMOŚĆ
Osoba profesjonalnie udzielająca pomocy powinna mieć świadomość własnych motywów; (co wyznacza moje zachowania i jak to kształtuje relacje pomagania).
POMOC PSYCHOLOGICZNA – DEFINICJA:
pomaganie jest zachowaniem prospołecznym, tj. zachowaniem nastawionym na dobro innych osób, grup lub instytucji;
charakteryzuje się wykorzystywaniem wiedzy, teorii oraz badań psychologicznych;
element kreatywny (duża część form pomocy psych. opiera się na współpracy osoby pomagającej i potrzebującej pomocy);
kwestie etyczne – na ile mamy prawo decydowania za kogoś, prawo wpływania na drugą osobę – jej decyzje w sytuacji kiedy osoba ma ograniczoną zdolność decydowania (silny stres itp.).
Cele pomocy psychologicznej, różne perspektywy:
a)usuwanie objawów i zaburzeńb)zwiększanie kompetencji i zdolności zaradczychc) zmiana wybranych zjawisk i procesów ważnych dla zdrowia psychicznegod)rozwijanie i kształtowanie zdrowej osobowości
Podstawowe formy pomocy psychologicznej:
1. Prewencja
- promocja zdrowia
- psychoedukacja
- psychoprofilaktyka ( rozwój umiejętności osobistych)
2. Pomoc Bezpośrednia
- diagnoza, konsultacja
- psychoterapia indywidualna / grupowa / rodzinna
- interwencja kryzysowa
- grupy samopomocowe
3. Poradnictwo
- forma pomocy oferowana osobom zdrowym przeżywającym kryzys rozwojowy lub trudności przystosowawcze
Promocja zdrowia, psychoprofilaktyka
ZDROWIE
Zdrowie jako brak objawów choroby i cierpienia
Rozumienie potoczne, nie obejmuje pełnego zakresu zdrowia.
Zarzut metodologiczny – definiowanie pojęcia poprzez wskazanie desygnatów nie wchodzących w jego zakres (negatywna definicja zdrowia).
Zdrowie jako dobrostan biopsychospołeczny
Zdrowie utożsamiane jest z pełnym dobrostanem fizycznym, psychicznym i społecznym
(Światowa Organizacja Zdrowia, 1948).
Zarzut – idealizm; tak
rozumiane zdrowie jest
praktycznie nie do osiągnięcia.
Zdrowie jako potencjał i właściwości człowieka
W tym ujęciu zdrowie ma status dyspozycji, która umożliwia adaptacyjne funkcjonowanie
w określonym kontekście środowiskowym
Zdrowie jako proces
W tym ujęciu zdrowie jest jednym z krańców kontinuum, drugim krańcem jest choroba.
Nie wprowadza się tutaj wyraźnego rozgraniczenia między zdrowiem a chorobą (Antonovsky, 1979). Miejsce jednostki w ciągu życia zmienia się na kontinuum zdrowie-choroba.
Operacjonalizacja polega na badaniu stanów w określonych momentach czasowych (ocena aktualnego miejsca na kontinuum).
Zdrowie jako wartość
Zdrowie i choroba nie są umieszczane na wspólnym kontinuum; traktowane są rozłącznie.
Zdrowie jest wartością pozytywną, do której człowiek dąży.
Choroba to wartość negatywna, której się unika (Rozumienie zdrowia w ten sposób jest szczególnie przydatne w promocji zdrowia, ponieważ wyjaśnia, dlaczego ludzie podejmują działania na jego rzecz.
Jest to przykład dążenia do wartości pozytywnych(Heszen, Sęk, 2007).
BRAK ZDROWIA (Rosenheim, Seligman)
cierpienie
trudności w przystosowaniu
naruszanie norm społecznych
nieracjonalność, dziwaczność
zachowania niekontrolowane, nieprzewidywalne, niekonwencjonalne
dyskomfort obserwatora
ZDROWIE PSYCHICZNE:
brak zaburzeń psychicznych
zintegrowanie funkcji i struktur psychicznych
stan równowagi psychicznej
zdolność do działań produktywnych i efektywnych
zdolność do harmonijnego współżycia z otoczeniem
zdolność przystosowania się do zmieniających się warunków życia
Poczucie koherencji (Aaron Antonowsky, 1995)
jest to globalna orientacja życiowa, polegająca na spostrzeganiu świata jako zrozumiałego, mającego sens i wobec tego wartego podejmowania wysiłku i inwestowania emocjonalnego w życie,
A.A. badał byłych więźniów obozów koncentracyjnych i zauważył, że nie wszyscy cierpią na choroby, będące efektem traumatycznych doświadczeń.
Higiena psychiczna
Jest to nauka o zdrowiu psychicznym jednostki i grup,
Jest to nauka o warunkach zachowania zdrowia psychicznego
Jest to praktyczna umiejętność stosowana do jednostki i grup, wskazań opartych na poznaniu tych warunków.
Instytut Higieny Psychicznej
Został założony przez Kazimierza Dąbrowskiego /psychiatra, psycholog kliniczny; twórca teorii „dezintegracji pozytywnej”/ w 1932 roku
Powstały tam pierwsze adaptacje testów Wechslera i Rorschacha
Dzięki IHP utworzono liczne poradnie zdrowia psychicznego, a po wojnie – wzrost zainteresowania zdrowiem psychicznym.
PREWENCJA PSYCHOLOGICZNA
To zespół działań, w których wykorzystuje się metody psychologiczne celem zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń w funkcjonowaniu somatycznym, psychologicznym i społecznym, poprzez przeciwdziałanie czynnikom ryzyka i wzmacnianie zasobów.
Działanie prewencyjne ma przeciwdziałać pojawianiu się zaburzeń zachowania, dlatego jest przede wszystkim kierowane do grup ryzyka. Może też dotyczyć chorób psychicznych.
CAPLAN dzieli prewencję na pierwotną, wtórną i 3 stopnia.
Prewencja pierwotna: obejmuje wszystkie starania, zmierzające do zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń psychicznych poprzez przeciwdziałanie szkodliwym warunkom, zanim będą one zdolne wywołać chorobę (np. by zapobiec uzależnieniu od narkotyków- wizyty w szkołach, rozmowy z młodzieżą).
Prewencja wtórna: stosowana jest, gdy zostaną wykryte wczesne sygnały zaburzeń, dzięki czemu można skrócić ich czas trwania (np. działania prewencyjne w grupie osób, które próbowały już narkotyków).
Prewencja trzeciego stopnia: ma na celu zapobieganie skutkom przebytej choroby i hospitalizacji oraz przeciwdziałanie nawrotom choroby (np. leczenie ambulatoryjne osób chorujących psychicznie, pomoc w powrocie do społeczeństwa).
Czynniki ryzyka:
biologiczne: genetyczne, wady wrodzone etc.
psychologiczne: cechy osobowości, doświadczenia, przeżycia, deficyty poznawcze, wydarzenia traumatyczne (np.trauma w dzieciństwie – mniej połączeń w hipokampie – zachowania emocjonalne) etc.
społeczne: brak wsparcia społecznego, niski status, bezrobocie, dysfunkcje rodzinny,
ekologiczne: zanieczyszczanie środowiska etc.
RODZAJE DZIAŁAŃ PREWENCYJNYCH
STRATEGIA NEGATYWNA- zmierza do zmniejszenia lub usuwania czynników ryzyka przez minimalizację zagrożeń sytuacyjnych i środowiskowych; realizowana technikami wpływu społecznego (uświadamiane szkodliwych następstw określonych działań, perswazja itp.)
STRATEGIA POZYTYWNA – polega na wzmacnianiu zasobów odpornościowych jednostki i zasobów środowiska oraz na kształtowaniu licznych kompetencji, przeciwdziałających zagrożeniom ( świetlice terapeutyczne, kluby sportowe itp.)
Strategia pozytywna to podstawa działań prewencyjnych, strategia negatywna to jedynie uzupełnianie działań prewencyjnych.
Konferencja Ottawska określiła 5 obszarów działania na rzecz promocji zdrowia, wyznaczających główne zadania:
Budowanie prozdrowotnej polityki państwa
Tworzenie środowisk przyjaznych zdrowiu
Wzmacnianie działań społeczeństwa na rzecz zdrowia, zapobieganie powstawania patologii
Rozwijanie indywidualnych umiejętności służących zdrowi
Reorientacja służby zdrowia
PROMOCJA ZDROWIA
Promocja zdrowia ma obejmować wszystkich ludzi i dotyczyć ich codziennego życia. Ma integrować wszystkie sektory społeczne, także rząd w celu ścisłej współpracy i zapewnienia działania na rzecz zdrowia dla wszystkich.
Działalność w dziedzinie promowania zdrowia w Polsce rozwija się dzięki zaangażowaniu ludzi pochodzących z różnych środowisk naukowych i zawodowych oraz dzięki rosnącemu zaangażowaniu sektorów opieki zdrowotnej, edukacji narodowej, ochrony środowiska.
PSYCHOPROFILAKTYKA:
Psychoprofilaktyka jest częścią promocji zdrowia
Jej celem jest zapobieganie problemom psychicznym, emocjonalnym, interpersonalnym, somatycznym.
Wykorzystuje wiedzę i techniki psychologiczne.
Działania skierowane są na jednostkę lub grupę.
Działalność edukacyjna skierowana do lekarzy, nauczycieli, osób zajmujących się opieką społeczną.
Rola psychologii w promocji zdrowia
Udział Psychologii w Promocji Zdrowia, to zespół działań profesjonalnych psychologów, których celem jest kształtowanie i utrwalenie zachowań potrzebnych do rozwoju i utrzymania zdrowia jednostki.
Upowszechnianie wiedzy psychologicznej (edukacja)
Nowoczesna wiedza psychologiczna powinna być upowszechniana wśród pracowników zawodów medycznych, nauczycieli, organizatorów życia społecznego, dziennikarzy – oni kształtują zachowania w procesie wychowania, edukacji i leczenia.
Psychologowie biorą udział w tworzeniu i realizowaniu programów nastawionych na edukację zdrowotną i wspomaganie rozwoju. Są to programy mające na celu uczenie takich umiejętności jak:
- nawiązywanie i utrzymywanie relacji z innymi
- radzenia sobie ze stresem
- rozwiązywania konfliktów
Psychologowie pełnią też funkcję doradców i ekspertów, działających w krajowych i lokalnych radach promocji zdrowia.
PRZYKŁADOWE OBSZARY PROBLEMOWE:
1. Wybór drogi życiowej w okresach przejściowych rozwoju i kryzysów rozwojowych.
2. Wychowawcze, małżeńskie, rodzinne, zawodowe, zdrowotne.
...
msteacher1979