Pastorek A. - Organizacja i znaczenie floty wojennej Republiki Zjednoczonych Prowincji w latach 1639-1667.pdf

(9617 KB) Pobierz
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Wydział Historyczny
Instytut Historii
Anna Pastorek
Organizacja i znaczenie floty wojennej
Republiki Zjednoczonych Prowincji w latach
1639-1667.
Praca doktorska napisana
pod kierunkiem prof. UAM dr hab.
Macieja Franza
Poznań 2013
1
Organizacja i znaczenie floty wojennej Republiki Zjednoczonych
Prowincji w latach 1639-1667.
Wstęp…………………………………………………………………………………….4
Rozdział I
Organizacja i znaczenie floty wojennej Republiki Zjednoczonych
Prowincji w latach 1568-1639.
1. Początki floty wojennej Republiki Zjednoczonych Prowincji
a) Okoliczności powstania floty wojennej Republiki Zjednoczonych
Prowincji………………………………………………………………………..14
b) Organizacja floty wojennej we wczesnym okresie istnienia………...………36
2. Zadania floty wojennej Republiki Zjednoczonych Prowincji.
a) Blokada wybrzeża flamandzkiego…………………………………………...56
b) Ochrona handlu – konwoje i eskadry okrętw do zadań krążowniczych…...59
c) Ochrona wybrzeża i wd śrdlądowych……………………………………..65
Rozdział II Republika Zjednoczonych Prowincji włącza się do walki o
panowanie na morzach (1639).
1. Organizacja floty wojennej Republiki Zjednoczonych Prowincji:
a) Admiralicje…………………………………………………………………..70
b) Stopnie w marynarce wojennej………………………...……………………84
c) Rekrutacja i życie marynarzy……………………………..…………………98
d) Okręty wojenne……………………………...……………………………..107
e) Admirał Maarten Tromp i jego taktyka………………………………...…..138
2. Przyczyny i konsekwencje wojny z Hiszpanią (1639)………………..……156
Rozdział III Światowa potęga? Flota wojenna Republiki Zjednoczonych
Prowincji w latach 1652-1654.
1. Przyczyny I wojny angielsko-holenderskiej………………….…………….172
2. I wojna angielsko-holenderska (1652-1654)
a) Walki o konwoje……………………………………...…………………….192
b) Bitwa trzydniowa…………………….……………………………………..207
c) Bitwa pod Kentish Knock, North Foreland i Ter Heijde……….………….222
2
d) Konsekwencje I wojny angielsko-holenderskiej dla dalszego rozwoju floty
wojennej Republiki Zjednoczonych Prowincji………………………………..242
Rozdział IV
Reforma floty wojennej Republiki Zjednoczonych Prowincji i jej
skutki.
1. „Nowa flota” Republiki Zjednoczonych Prowincji.
a) Admiralicje…………………………………………………………………255
b) Stopnie w marynarce wojennej…………………...………………………..267
c) Rekrutacja i życie marynarzy………………………………………………281
d) Okręty wojenne…………………………………………………………….289
e) Strategia i taktyka…………………………………………………………..302
2. II wojna angielsko-holenderska (1665-1667).
a) Początek wojny. Bitwa pod Lowestoft………..……………………………319
c) Od bitwy czterodniowej do wyprawy admirała Holmes’a……...………….346
d) Wyprawa admirała De Ruytera do Chatham………………………….……375
Zakończenie………………….………………………………………………………..397
Bibliografia……………………………………………………………………………417
Spis ilustracji i map………………………………………………………………432-433
3
Wstęp
Lata 1639-1667 to niezwykle interesujący i ważny z punktu widzenia wojen
morskich, a także historii gospodarczej, okres w historii Republiki Zjednoczonych
Prowincji i Europy. Po ostatecznym złamaniu potęgi Hiszpanii w bitwie pod Downs
(1639 rok) Republika Zjednoczonych Prowincji mogła wreszcie zająć jej miejsce i stać
się pierwszą potęgą morską wczesnego świata. Rok 1648/49 uważany jest za
szczytowy punkt supremacji małej kupieckiej republiki na morzach. Po pokonaniu
Hiszpanii mogło wydawać się, że jej pozycja jest niezagrożona. Przewaga Republiki
Zjednoczonych Prowincji w ilości posiadanych jednostek handlowych i rybackich nad
innymi państwami była miażdżąca. Szybko okazało się jednak, że dobrze rozwijająca
się gospodarczo Anglia, stanie się nowym, groźnym przeciwnikiem. Rywalizacja
handlowa obu państw miała znaleźć kontynuację w szeregu wyniszczających wojen
morskich. Przebieg pierwszej wojny angielsko-holenderskiej (1652-54) postawił w
wątpliwość zdolność Republiki Zjednoczonych Prowincji do utrzymania panowania na
morzach. W epoce, w ktrej większość towarw transportowana była drogą morską, do
utrzymania supremacji w światowym handlu potrzebna była nie tylko dobrze rozwinięta
flota handlowa, ale także silna flota wojenna, gotowa bronić jej interesw. Działania w
trakcie drugiej wojny angielsko-holenderskiej w latach 1665-67, prowadzone były ze
zmiennym szczęściem – dwie z bitew miały przejść do historii – jedna jako wielkie
zwycięstwo Anglikw (Lowestoft, 1665 rok), druga jako słynne zwycięstwo Holendrw
(bitwa czterodniowa, 1666 rok). Bitwa czterodniowa była także najdłuższym starciem w
epoce żagla. Wojnę zakończyła wyprawa admirała De Ruytera do Chatham (1667),
ktra była jednym z największych upokorzeń Anglii w jej historii militarnej i
przyczyniła się do zawarcia korzystnego dla Republiki Zjednoczonych Prowincji
traktatu pokojowego w Bredzie.
Okres pomiędzy 1639 a 1667 rokiem zasługuje na uwagę, ponieważ uwydatniło
się wwczas szczeglnie mocno powiązanie pomiędzy handlem, a wojną na morzu.
Wraz z działaniami militarnymi toczono walkę w dziedzinie prawa opartą na dziełach
Hugo Grocjusza (Mare Liberum) i Jana Seldena (Mare Clausum) oraz niezwykle
barwną wojnę propagandową. Na ten okres przypada także niezwykle ważny etap w
dziejach wojen morskich, jakim było przejście od taktyki roju do taktyki liniowej. W
4
dziejach holenderskiej marynarki wojennej był to ważny okres, ponieważ flota przeszła
szereg reform prowadzących do jej pełnej profesjonalizacji.
Owocem mojej wieloletniej fascynacji Republiką Zjednoczonych Prowincji –
małego państwa pozbawionego bogactw naturalnych, ktre stało się w XVII wieku
pierwszą potęgą morską świata – była praca magisterska pt. „Flota wojenna i jej rola w
umacnianiu potęgi Republiki Zjednoczonych Prowincji w XVII wieku”. W pracy
magisterskiej zajęłam się przede wszystkim badaniem czynnikw kształtujących potęgę
Republiki, jak ustrj, gospodarka, stosunki społeczne i religijne, jak rwnież oglnie,
organizacją jej floty wojennej. Kontynuacją badań poświęconych Republice
Zjednoczonych Prowincji są liczne artykuły oraz dysertacja doktorska.
Ważnym elementem badań, prowadzonych do niniejszej dysertacji, był szereg
kwerend, ktre przeprowadziłam w holenderskich archiwach i bibliotekach – m.in. w
Nationaal Archief w Hadze, Scheepvaartmuseum w Amsterdamie, Maritiem Museum w
Rotterdamie, Mariniersmuseum w Rotterdamie. Wykorzystanie niderlandzkojęzycznych
źrdeł oraz literatury przedmiotu było absolutną koniecznością dla pełnego zrozumienia
i przedstawienia tematu.
Wizyty w holenderskich muzeach morskich w Amsterdamie, Rotterdamie i Den
Helder, a także w kościołach, gdzie spoczywają wybitni admirałowie (Amsterdam,
Rotterdam, Delft), odbyte podczas licznych wyjazdw do Holandii, przyczyniły się
dodatkowo do poszerzenia wiedzy.
W polskiej historiografii nie posiadamy żadnego opracowania poświęconego
bezpośrednio flocie wojennej Republiki Zjednoczonych Prowincji w XVII wieku.
Nieliczne prace syntetyczne W. Huberta, P.P. Wieczorkiewicza, E. Kosiarza, J.
Balickiego i M. Boguckiej poruszają temat bardzo oglnie. Niniejsza dysertacja
doktorska jest prbą uzupełnienia wyraźnej luki w polskiej historiografii, a także prbą
zapoznania czytelnika z niewykorzystywanymi wcześniej przez polskich autorw
zasobami holenderskich archiww.
W badaniach nad historią XVII-wiecznej Republiki Zjednoczonych Prowincji
fascynujące pozostawało pytanie, jak taki mały kraj stał się pierwszą potęgą handlową
wczesnego świata. W epoce, w ktrej dochodzenie swoich żądań w dziedzinie handlu
prowadzone było często drogą zbrojną, floty wojenne poszczeglnych państw
odgrywały istotną rolę. Pojawiało się więc pytanie, jaka była holenderska koncepcja
polityki morskiej? Jaką rolę odgrywała w tym marynarka wojenna? Jaki wpływ miała
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin