Życie w więzieniu- hierarchia- niegryps, grypsujący.pdf

Życie w więzieniu

Wstęp

Samotność jest jednym z najcięższych ludzkich doświadczeń. Prowadzi do poczucia

bezsensowności własnego istnienia. Może być doświadczeniem piekła już tu, na ziemi, ponieważ

samotny człowiek czuje się opuszczony nie tylko przez ludzi, ale i przez Boga. Traci życiodajną

nadzieję i pogrąża się w rozpaczy. Doświadczenie to stało się udziałem nawet Boga - Człowieka,

Jezusa Chrystusa. Boże mój, Boże mój czemuś mnie opuścił? - te słowa Chrystusa są prawdziwie

ludzkie. Napełniają zgrozą, rodzą współczucie wobec Tego, który je wypowiada i chęć

zapobieżenia Jego cierpieniu nawet kosztem nas samych. Potrafimy rozpamiętywać opuszczenie

Chrystusa jako wielką tajemnicę, z której czerpiemy natchnienie do przemiany naszego myślenia i

bardziej chrześcijańskiego życia. Czujemy tak, ponieważ jesteśmy ludźmi i cechuje nas empatia,

ponieważ jesteśmy chrześcijanami, a cierpi wspaniały Jezus Chrystus. Nie wszyscy jednak ludzie

samotni są tak wspaniali jak On. Wydawać by się mogło, iż więźniowie nie mają z niewinnie

cierpiącym Chrystusem nic wspólnego, jednak Chrystus objawia nam, iż utożsamia się z tymi ludzi

- Mt 25, 34-40: znalazłem się w więzieniu, a przyszliście do mnie.

Chrystus zaznacza, iż nasz stosunek do ludzi opuszczonych jest w rzeczywistości stosunkiem do

samego Boga i w znacznym stopniu warunkuje nasze zbawienie. Jest wyznacznikiem naszego

autentycznego zrozumienia nauki Ewangelii i wewnętrznego zaangażowania w powszechne

apostolstwo.

Kościół przez wieki był światłem dla świata. Prócz wiary w Chrystusa przekazywał wynikającą z

tej wiary praktyczną wiedzę o kształtowaniu ludzkiego życia. Jako potężny ośrodek kulturotwórczy

i cywilizacyjny, swoją myślą i pracą apostolską wśród ludzi wspomagał i dopełniał działalność

społeczną państw. W ten sposób wykształcił i wychował całe zastępy ludzi światłych i prawych, z

których intelektualnego i duchowego dorobku czerpią współczesne pokolenia. Dzisiaj także

potrzebujemy przekazywać ludziom praktyczną wiedzę o tym, jak żyć. Mamy w tym kierunku

olbrzymią pomoc ze strony psychologii.

Zaproszeni przez Boga do czynienia sobie ziemi poddaną powinniśmy szukać najlepszych

rozwiązań dla trudnych spraw. Podejmować wyzwania naszych czasów i potrzeb chwili w sposób

mądry i przenikliwy. Jest to obowiązkiem ludzi intelektu, obdarowanych nie tylko rozumem i

umiejętnością, ale także wspieranych łaską i Światłem Chrystusa, przynaglanych Jego miłością do

człowieka. Będzie to alternatywą wobec często nieudolnego działania polityków, wynikającego z

populizmu oraz fałszywie składanych deklaracji.

Cywilizacja Miłości - tak promowana przez Ojca Świętego i upragniona przez wszystkich

cierpiących samotność, na pewno polega na interesowaniu się sytuacją innych ludzi. Na

wrażliwości na ich potrzeby poprzez empatię. Jesteśmy zaproszeni do budowania tej Cywilizacji i

jest to bardzo zaszczytne zaproszenie.

Poniżej pragnę przedstawić tylko jednego z ogromnej rzeszy ludzi samotnych i opuszczonych -

więźnia. Jako kapelan więzienny bardzo dobrze znam ogólną sytuację polskich więźniów i

postaram się przybliżyć ją Państwu w skrócie.

Wejście w społeczność więzienną

Grupa ludzka - większa lub mniejsza - jest miejscem, w którym człowiek szuka spełnienia swoich

istotnych potrzeb: przynależności, znaczenia, oparcia i bezpieczeństwa. Potrzeby te nasilają się

szczególnie w obcych i nieprzyjaznych warunkach. Niewątpliwie takie właśnie warunki panują w

więzieniu. Ponieważ osoba więźnia często nie jest dla nikogo ważna, już po kilku miesiącach w

warunkach izolacji od społeczeństwa może on odwzajemniać swojemu otoczeniu obojętność lub

wrogość. Ludzie w tych warunkach funkcjonują oczywiście w różnoraki sposób, są zdolni do

różnego stopnia desperacji i upadku. Jednak już niedługo po zaaresztowaniu zaczynają odczuwać

osamotnienie i zlekceważenie pogłębione nielojalnością dotychczasowych przyjaciół i wspólników,

zerwaną miłością lub niewiernością małżeńską.

Podział społeczności więziennej

Z pewnością poczucie samotności wzrasta wraz z wielkością odbywanej kary. Dla wielu więźniów

w znacznym stopniu ma na to wpływ także pozycja, jaką zajmują w swojej społeczności. Decyduje

ona często o poczuciu bezpieczeństwa i godności osobistej, wartości i znaczenia własnej osoby lub

o całkowitej bezbronności i poniżeniu.

W Polsce subkultury dzielą społeczność więzienną na ludzi i podludzi, narzucając obowiązkową

niechęć i wrogość pomiędzy sobą. W praktyce oznacza to hierarchiczny podział, na czele, którego

stoją "grypsujący". Zaraz za nimi są wszelkiego rodzaju niegrypsujący, których liczebnie jest w

polskich więzieniach najwięcej. Najniższe miejsce w całej tej społeczności zajmuje grupa

"poszkodowanych", zwana "cwelami". Grupą pośrednią pomiędzy niegrypsującymi, a cwelami są

"chronieni". Zazwyczaj rekrutują oni się z pośród tych, którzy nie spłacili więziennych długów,

nieudolnie wchodzili w konflikty podkulturowe lub musieli uciekać ze swojej podkultury. Tak, więc

w więzieniach pewna grupa ludzi egzystuje wyrzucona na margines marginesu społecznego.

Powtarzam - margines marginesu.

Z pewnymi zmianami taki stan trwa ok. 40 lat i wyrasta z poprzedniego systemu polityczno-

gospodarczego, w którym milicja i Służba Więzienna często wręcz bestialsko traktowały

przestępców i więźniów. Dokładniejszy podział wyróżniałby występujące w chwili obecnej dwie

podkultury: "grypsujących" i "cwaniaków". Przynależność do każdej z tych grup prócz osobistej

deklaracji zależy od kilku warunków, istotnych chyba we wszystkich więzieniach świata: dany

więzień nie może być splamiony współpracą z policją, wydać w śledztwie swoich wspólników, ani

być biernym homoseksualistą lub pedofilem. Poniżej postaram się szczegółowo omówić

wymienione przeze mnie subkultury i grupy więzienne.

GRYPSUJĄCY

Przynależność do "grypsujących", czyli "gitów", w większości polskich kryminałów daje więźniowi

największą nobilitację. "Grypsujący" są grupą najlepiej zorganizowaną, uświadomioną w swoich

poglądach i dążeniach, a przez to najbardziej jednolitą. Ich głównym celem jest różnego rodzaju

opór wobec administracji ZK i jawna wrogość wobec wszystkich innych więźniów. Swoje poczucie

wyższości i pogardę dla wszystkich, którzy nie "grypsują" okazują poprzez takie zachowania, jak

np. niedopuszczanie do wspólnego zasiadania przy posiłkach i nie podawanie ręki nikomu spoza

własnej podkultury. To tylko najbardziej typowe z obowiązujących ich zachowań, od których

odstępstwo groziłoby "grypsującemu" wykluczeniem z subkultury poprzez grupowe pobicie.

Również na wszelkie próby spoufalenia się, podjęte ze strony "niegrypsującego" - nawet

nieświadomego istnienia takiej wrogości - "git" musi odpowiedzieć agresją. W przeciwnym razie

zostanie ukarany przez swoją grupę, a jego wyłamanie się z zasad będzie mu długo pamiętane i

obniży jego prestiż. Całość poglądów "gitów" na rzeczywistość więzienną jest tak radykalna, iż

często można by nazwać je fundamentalnymi, sekciarskimi i rasistowskimi. I tak właśnie

określiłbym ich samotność - samotnością rasisty lub sekciarza, która przejawia się we wrogości i

pogardzie wobec całego świata, z którego czują się wyobcowani oraz podziwie dla bogactwa i siły.

Jest to wprawdzie postawa wspólna dla większości więźniów, jednak wśród "grypsujących"

obowiązkowa. Tak, więc osobowość wzorcowego "grypsującego" odpowiadałaby osobowości

psychopaty.

Obowiązujące postawy i zachowania nie są dowolne, lecz narzucone jako jedynie słuszne, w imię

solidarności z grupą i próby charakteru. Wyłamanie się z nich grozi wieloma problemami, łącznie z

ciężkim pobiciem przez grupę. Pomimo tak rygorystycznych zasad obowiązujących wszystkich

przynależących do tej podkultury, jak w każdej ludzkiej społeczności obłuda przejawia się w tym, iż

od niektórych nie będzie można wyegzekwować przestrzegania tych zobowiązań.

W tym miejscu chciałbym zwrócić uwagę na zjawisko powszechne w ludzkiej społeczności.

Wiadomo, że w każdej grupie dokonuje się podział na tych, którzy dominują i tych, którzy muszą

się podporządkować. Pomimo obowiązującej wśród "grypsujących" zasady równości, nie do

uniknięcia jest podział na lepszych i gorszych i wynikającego z tego podziału wzajemnego

traktowania.

Więzień, który przystał do "grypsujących" kierując się deklarowanymi przez nich zasadami,

dającymi nadzieję na przejście więzienia w dającej oparcie grupie, może mieć problemy, gdy

subkultura ta okaże się być podzielona na terenie każdego ZK na kliki. Od jego osobistych

umiejętności zależy to, czy będzie miał stabilną pozycję w grupie, czy też stanie się kozłem

ofiarnym, któremu okazuje się jawną wrogość. Jej następstwem jest duży procent wykluczeń i

ucieczek z podkultury, automatycznie skazujący na bycie podczłowiekiem. Czasem jest to spadek

ze szczytu na samo dno więziennej hierarchii. Jednak zanim do tego dojdzie, zazwyczaj więzień

zdąży wycierpieć poniżenie poprzez niesłychanie wulgarne i wymyślne ubliżanie, bicie i

wykorzystywanie do służalczej pracy. Może się zdarzyć, że zamożny więzień będzie tolerowany

jedynie wtedy, gdy pozwoli wykorzystywać się materialnie. Również Służba Więzienna i

wychowawcy mają częste zastrzeżenia wobec więźnia nietolerowanego przez swoją grupę. Nikt nie

chce się angażować, ani pomóc mu w jego problemach. W ogóle wszyscy więźniowie, którzy już na

pierwszy rzut oka wydają się być słabi, przyciągają do siebie problemy.

Ludzie poniżani przez wiele miesięcy funkcjonują w sposób nieprawidłowy. Stają się apatyczni i

przestają wierzyć w możliwość zasadniczej przemiany swojego życia na lepsze, ponieważ ich myśli

zaprzątają nierozwiązane problemy chwili obecnej. Porozumienie z nimi w formie dialogu jest

utrudnione, dominuje u nich potrzeba bycia wysłuchiwanym. Są bardzo wyczuleni na swoje

odczucia i w pewnym sensie zaczynają uciekać od szerszego życia, czego skrajnym przejawem jest

rozpacz i samobójstwo. Bardzo częste są samookaleczenia, podejmowane jako sposób ucieczki ze

środowiska własnej podkultury, która w pewnym momencie stała się nieprzyjazna. Plagą

obejmującą wszystkie podkultury staje się narkomania. Staje się ona antidotum na wieloletnią nudę,

brak pozytywnych emocji i samotność zarówno dla poniżanych, jak i ich ciemiężycieli.

Na co dzień wszystko wygląda oczywiście mniej dramatycznie dla ogółu więźniów. Tylko część

więźniów żyje w poniżeniu. Niektórzy w ogól nie mają wrogów, cieszą się autorytetem, są bogaci,

mają wpływy i układy. Z racji ich życiowej zaradności, zdecydowanego charakteru, inteligencji, a

często otwartości na lepsze rozwiązania życiowe potrafią egzystować w więzieniu ponad

podkulturami i sprawowanej przez nie "kontroli dusz".

Niegrypsujący

Więźniowie "niegrypsujący" są największą grupą w polskich więzieniach. Przez "grypsujących" są

traktowani jako podludzie z różnych powodów. Dlatego, że albo nie chcieli angażować się w opór

przeciw administracji, by nie utrudnić sobie szybszego wyjścia z więzienia. Albo "grypsowali" już

wcześniej, ale z jakichś powodów skompromitowali się w oczach "grypsujących" i zostali przez

nich wykluczeni lub sami uciekli z grupy. Często też więzień nie m szans pozostania

"grypsującym", ponieważ nie spełnia obowiązujących wymogów: współpracował z policją lub

pracował w służbach mundurowych, wydał w śledztwie swoich wspólników, popełnił gwałt na

nieletniej lub nie jest Polakiem. Jeszcze kilka lat temu ograniczenie dotyczyło również tych, którzy

popełnili gwałt zbiorowy lub brali narkotyki. Jednak od wymogów tych w coraz większym stopniu

pozwalano na ustępstwa, najczęściej po to, by pozwolić "grypsować" swoim znajomym, jak i na

powszechnie praktykowane w środowiskach przestępczych zażywanie narkotyków.

Niejednokrotnie los "niegrypsujących", zwanych przez "gitów" "frajerami" jest ciężki. Często

bywają okradani zarówno przez "grypsujących", jak i silniejszych lub lepiej zorganizowanych ze

swojej grupy. Podobnie też poddawani są jawnemu szykanowaniu i ubliżaniu nawet bez wyraźnej

przyczyny. Sami natomiast zobowiązani są do traktowania "grypsujących" z szacunkiem i

uległością, w przeciwnym razie grozi im pobicie.

Chcąc zapobiec takiej sytuacji, w kilku polskich więzieniach "niegrypsujący" utworzyli podkulturę

zwaną "cwaniakami". Jest to grupa bardzo agresywna, czynnie zwalczająca "grypsujących".

Namawiając do przynależności, nie waha się stosować przymusu poprzez przemoc fizyczną i

psychiczną.

Przeciwieństwem "cwaniaków" są "chronieni", czyli więźniowie odseparowani dla swojego

bezpieczeństwa od grypsujących i niegrypsujących. Jak już wspominałem - jest to grupa w pośredni

sposób kwalifikowana pomiędzy niegrypsującymi, a "poszkodowanymi". Po

przewiezieniu"chronionego" do innego kryminału próbuje on zazwyczaj ponownie wejść pomiędzy

niegrypsujących. Czasem, licząc na nierozpoznanie przez grypsujących, niektórzy "chronieni"

starają się wśliznąć od nowa do tej podkultury. Najczęściej kończy się to jednak rozpoznaniem i

pobiciem oraz koniecznością ponownego umieszczenia na pododdziale "ochronek".

Samotność "chronionych" wzmacnia bycie pogardzanym nie tylko ze strony więźniów liczących się

w kryminale, ale i funkcjonariuszy. Często sami skazują się na taki los poprzez zadłużanie się i nie

spłacanie długów, nieudolne wchodzenie w konflikty podkulturowe. Uogólniając - "chronieni" w

większości należą do ludzi o bardzo niskich umiejętnościach społecznych. Również wewnątrz

własnej grupy, wyszydzają się wzajemnie, poniżają i okradają pomimo wspólnego i jednakowego

losu. Tak wielka konfliktowość wynika także z nieobowiązywania ich przez żadne z zasad życia w

grupie, którymi muszą się kierować grypsujący i niegrypsujący.

Poszkodowani - cwele

Epitet "cwel" zawsze ma wydźwięk pogardliwy, ponieważ oznacza kogoś odrażającego,

upodlonego nienaturalnym i brutalnym kontaktem seksualnym. Mężczyznę zgwałconego fizycznie i

sponiewieranego moralnie. Dlaczego to właśnie on, a nie jego oprawca budzi odrazę i niechęć w

społeczności mężczyzn? W więzieniu nikt nie współczuje "cwelowi", jego osoba automatycznie

budzi wrogość i wzgardę.

Sprzeciw budzi jednorazowe przezwanie kogoś "cwelem". Jak więc funkcjonuje i co czuje ktoś, kto

po prostu jest "cwelem" w codziennej opinii tysiąca mężczyzn i czym zasłużył sobie na życie na

marginesie społeczności więziennej?

W większości polskich więzień znajduje się zazwyczaj tylko po kilkunastu "cweli". Każdy z nich na

swoje położenie w więzieniu zapracował zazwyczaj poprzez popełnienie przestępstwa seksualnego

nieakceptowanego przez więźniów: akt pedofilii, kazirodztwa, czasem okrucieństwa w rodzinie lub

zabicie dziecka. Przebywanie pomiędzy rasowymi kryminalistami groziłoby takiemu więźniowi

pobiciem, a także nieustannym maltretowaniem fizycznym i psychicznym. Z tego powodu cele

"cweli" są oddzielone od cel pozostałych więźniów podobnie jak cele "chronionych".

Obowiązkowo też umieszcza się na "cwelowniach" homoseksualistów, ponieważ odmienność ich

zainteresowań seksualnych i związany z tym sposób zachowań budzi pogardę i wrogość więźniów.

Groziłoby im też wykorzystywanie seksualne, ponieważ przez jakieś zakłamanie mentalności,

aktywna rola homoseksualna jest dozwolona "grypsującym" i "niegrypsującym". Warunkiem jest

poniżenie fizyczne i psychiczne osoby wykorzystywanej seksualnie. Inaczej nawet przypadkowe

dotknięcie narządami płciowymi drugiego więźnia, np. na łaźni, czyni z dotkniętego "cwela".

Również przypadkowe nawet dotknięcie narządów płciowych innego mężczyzny, jest

równoznaczne z "przecweleniem" się dotykającego.

"Cwele" wykonują w więzieniu prace zabronione szanującym się więźniom: wynoszą śmietniki,

sprzątają "pasy śmierci", zmywają korytarze. Dawniej, gdy więzienia polskie nie były jeszcze

skanalizowane, to oni wynosili pojemniki z odchodami więźniów. Jeśli umieszczano ich w jednej

celi z pozostałymi więźniami, ci pozwalali im przebywać tylko w kącikach sanitarnych, gdzie

musieli spożywać posiłki na sedesie. Do dzisiaj są traktowani jako chodzące kible, którym to

urządzeniem więźniowie obowiązkowo się brzydzą. Ochlapanie się wodą z ustępu lub szczotki

klozetowej również skazuje więźnia na bycie "cwelem". Nie wolno im dotknąć zwykłych więźniów,

ani ich rzeczy, ponieważ mogliby zostać za to ciężko pobici.

Coraz częściej "cwelami" zostają ci, których wykluczono z grona "niegrypsujących", ponieważ

swoją osobą lub postępowaniem wzbudzali niechęć współwięźniów. "Przecwelenia" dokonano

uderzając takiego więźnia szczotką klozetową lub dotykając go narządami płciowymi w głowę.

Czasami przez oblanie moczem, gdyż kontakt z odchodami również przesądza o "przecweleniu".

Iławskie więzienie słynie z takich obyczajów i jest prawdziwą "fabryką cweli". W chwili obecnej

razem z "chronionymi" jest ich tam ponad 200, co przy ogólnej liczbie 1200 iławskich więźniów

stanowi jeden, duży oddział mieszkalny. Najwięcej aktów "przecwelenia" przypisuje się

"cwaniakom". Ludziom, czyli "grypsującym" z zasady nie wolno nikogo "przecwelić", pod groźbą

wykluczenia z podkultury.

Irracjonalność tych wszystkich obyczajów i zachowań, oderwana od realiów prawdziwego życia

mentalność o wieloletniej tradycji, niszczy resztki pojęcia własnego człowieczeństwa więźnia,

wyniesione jeszcze z wolności.

Kara pozbawienia wolności jest więc wyeliminowaniem z życia społecznego i wrzuceniem w krąg

patologicznych zachowań subkultury więziennej (w mniejszym stopniu dla osób ze środowiska

przestępczego). Oddziaływanie "drugiego" życia więziennego, a także charakterystycznych dla

izolacji nudy i marazmu może sprawić, iż kolejny człowiek na zawsze zejdzie na margines

społeczeństwa. Prawdopodobnie wycofa się on z wszelkich wartościowych zadań życiowych, gdyż

zostanie na trwałe zdemoralizowany, a także ze względu na obniżenie poczucia własnej wartości.

Samotność więźnia wykracza z czasem poza sferę emocji, poza odczuwanie samotności. Staje się

sposobem myślenia o sobie i systemem upośledzonego funkcjonowania w większym

społeczeństwie.

Miejsce odbywanie kary

W zależności od wielkości zasądzonego wyroku, charakteru przestępstwa, a z czasem - ogólnej

oceny o zachowaniu, skazany - w celu odbycia kary pozbawienia wolności - zostaje

przetransportowany z aresztu śledczego do odpowiedniego zakładu karnego. Zazwyczaj jest już

zakwalifikowany przez komisję penitencjarną do właściwej mu podgrupy, która stanowi o tym, w

jakim rodzaju więzienia będzie odbywał karę. W Polsce istnieją trzy typy zakładów karnych:

* ZK typu zamkniętego, w którym skazany w sposób kontrolowany przez funkcjonariuszy i

ograniczony grafikami, może uczestniczyć w przysługujących mu na oddziale zajęciach, typu: 1

godzina spaceru dziennie, zajęcia sportowe na świetlicy, siłowni lub hali sportowej, jak również

wizyta u lekarza, dentysty, łaźnia i wymiana pościeli oraz ubrań. Jest to ciężki rodzaj więzienia,

gdzie często występuje zaostrzony rygor. Najcięższym oddziałem tu występującym jest oddział dla

więźniów niebezpiecznych, tzw. "N-ki" oraz cele izolacyjne, do odbycia kary za poważne złamanie

obowiązującego regulaminu. Więźniowie z oddziału zamkniętego mogą podejmować pracę i naukę

na terenie ZK. W praktyce, oddział zamknięty oznacza wieloletnie, całodobowe zamknięcie więźnia

na klucz w celi mieszkalnej.

* ZK typu półotwartego, gdzie skazany może swobodnie poruszać się na terenie swojego oddziału

mieszkalnego od porannego do wieczornego apelu. Może też podejmować pracę i naukę poza

terenem ZK. Będąc zakwalifikowanym do podgrupy półotwartej łatwiej jest uzyskać przepustkę i

przedterminowe warunkowe zwolnienie.

* ZK typu otwartego, które jest najłagodniejszą formą więzienia, ponieważ skazani mogą tam

swobodnie poruszać się po terenie całego ZK. Zakład taki jest oddzielony od wolności tylko siatką,

w budynkach nie ma cel, lecz sale mieszkalne ze zwykłymi drzwiami. Skazani mają tu wszelkie

udogodnienia do podjęcia pracy i nauki na wolności. W tych warunkach więziennych skazanemu

jest najłatwiej utrzymywać częsty kontakt ze swoją rodziną i znajomymi, jak i opuścić więzienie

dzięki przedterminowemu zwolnieniu.

Podgrupa określa także przedział wiekowy więźnia i jego dotychczasową niekaralność, albo

recydywę. Kodeks Wykonawczy stara się odseparować od siebie zarówno recydywę i pierwszy raz

karanych, jak też dorosłych i małoletnich. W praktyce jednak grupy wiekowe mają ze sobą kontakt

na oddziale, a także wspólnych celach mieszkalnych.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: