Z dniem 1 stycznia 2009 r. weszła w życie ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656).
Ustawa wprowadziła dla osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nowy rodzaj świadczenia, jakim jest emerytura pomostowa. Ustawa wprowadziła także dodatkowe świadczenie w postaci rekompensaty dla osób, które nie uzyskały prawa do emerytury pomostowej.
Podjęcie ustawy, która, jak się szacuje, obejmie łącznie ok. 270 tys. osób, zapewniło prawo do świadczeń części osób, które poprzednio miały uprawnienia do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Przepisy ustawy o emeryturach pomostowych nie dotyczą osób, które urodziły się przed 1 stycznia 1949 r. Osoby te przechodzą na emeryturę na zasadach obowiązujących przed wejściem w życie reformy emerytalno - rentowej, co oznacza w szczególności, że korzystają one z możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, z późn. zm.)
Prawo do emerytury przysługuje pracownikowi urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r. Pracownik ten może przejść na emeryturę pomostową po osiągnięciu wieku co najmniej 55 lat przez kobietę i co najmniej 60 lat przez mężczyznę, jeżeli spełni łącznie następujące warunki:
1) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wynoszący co najmniej 15 lat,
2) ma okres składkowy i nieskładkowy (uwzględniony w wymiarze nie większym niż 1/3 udowodnionego okresu składkowego), wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn wg ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
3) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał (co najmniej przez 1 dzień) prace:
a) w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz w myśl rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 r., a więc ustalone na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2009 r. - nawet jeżeli praca taka nie została wymieniona w nowych wykazach prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze albo
b) w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w nowych wykazach prac.
4) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał (co najmniej przez 1 dzień) prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w nowych wykazach prac, obowiązujących od 1 stycznia 2009 r.
5) rozwiązał stosunek pracy.
Przy ustalaniu, czy został spełniony warunek co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uwzględnia się zarówno okresy, w których były wykonywane prace ustalone na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2009 r., jak też okresy, w których wykonywane były prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w nowych wykazach prac. Okresy te podlegają sumowaniu.
Ustawa przewiduje również możliwość uzyskania przez ubezpieczonego urodzonego po dniu 31 grudnia 1948 r. prawa do emerytury pomostowej w wieku niższym niż 55 lat dla kobiety i 60 lat dla mężczyzny. Warunki te są określone w art. 5-10 ustawy. Osoby ubiegające się o emeryturę pomostową na podstawie jednego z tych przepisów wskazanych wyżej w pkt 2 - 5, muszą spełnić, oprócz warunków wskazanych wyżej, także dodatkowe warunki w tym m.in.:
- wykonywania przez okres 15 lat lub - w niektórych przypadkach - przez okres 10 lat określonej w przepisie pracy lub prac wymienionych w nowych wykazach,
- uzyskanie - w niektórych przypadkach - orzeczenia lekarskiego o niezdolności do wykonywania określonych prac (wskazanych w poszczególnych przepisach).
Prawo do emerytury pomostowej uzyskali również pracownicy urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., wykonujący prace górnicze, o których mowa w art. 50 c ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Nabywają oni prawo do tej emerytury w wieku 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna), jeżeli spełniają warunki wskazane wyżej w pkt 2 - 5 i wykonywali prace górnicze przez co najmniej 15 lat.
Ustawa gwarantuje również uzyskanie prawa do emerytury pomostowej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy wprawdzie po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywali pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionej w nowych wykazach prac, ale spełnili inne warunki określone w ustawie dla uzyskania prawa do emerytury pomostowej. Jednym z tych warunków jest posiadanie w dniu 1 stycznia 2009 r. wymaganego w przepisach regulujących nabycie uprawnień do emerytury pomostowej, okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionej w nowych wykazach prac.
Postępowanie w sprawie emerytury pomostowej wszczyna się na wniosek osoby ubiegającej się o emeryturę pomostową zgłoszony bezpośrednio w odpowiednim oddziale ZUS lub za pośrednictwem płatnika składek.
Emerytury pomostowe
30.01.2009
1. Uwagi wstępne
Z dniem 1 stycznia 2009 r. zaczęła obowiązywać ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656). Ustawa wprowadziła dla osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nowy rodzaj świadczenia emerytalnego, jakim jest emerytura pomostowa.
Należy podkreślić jednak, że prawo do emerytury pomostowej nie przysługuje wszystkim osobom urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., które przed dniem 1 stycznia 2009 r. wykonywały pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zgodnie z przepisami art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43, z późn. zm.)
W ustawie o emeryturach pomostowych, dążąc do realizacji jednego z założeń reformy ubezpieczeń społecznych, tj. stopniowej likwidacji możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, przyjęto bowiem zasadę, że emerytury pomostowe będą przysługiwać tylko tym osobom, które przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywały pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie dotychczasowych przepisów (art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.) ewentualnie pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Przyjęcie takiego wymogu spowodowało, że emerytury pomostowe będą miały charakter wygasający.
Ponadto przewidziano, że warunkiem koniecznym uzyskania emerytury pomostowej (wyjątek stanowi jedynie sytuacja określona w art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych; art. 49 ustawy jest wykonywanie przez ubezpieczanego po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnych charakterze określonej w wykazach pracy w szczególnych warunkach i pracy o szczególnym charakterze, stanowiących załączniki nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.
Wprowadzenie takiego warunku oznacza likwidację możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę przez niektóre grupy zawodowe, które dotychczas mogły uzyskiwać prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Było to spowodowane nie tylko dezaktualizacją rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r. (w związku z postępem technologicznym i zmianami w gospodarce), ale również jego odmienną metodologią. W rozporządzeniu tym wskazywano bowiem bardziej na określone stanowiska pracy, na których była wykonywana praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, aniżeli na rodzaje prac zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. Taka metodologia była niewłaściwa, ponieważ pracownicy wykonujący taki sam zawód w różnych zakładach pracy mogą wykonywać prace o różnej intensywności i w różnych warunkach środowiska. Z tego powodu w nowych wykazach, przygotowanych przez ekspertów medycyny pracy, przy uwzględnieniu kryteriów medycznych i kryteriów związanych z ochroną pracy, zostały wskazane jedynie rodzaje prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze, które spełniają kryteria definicji prac w szczególnych warunkach i prac o szczególnym charakterze, zamieszczonej w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.
2.Warunki ustalenia prawa do emerytury pomostowej
a) uregulowanie ogólne
Zgodnie z art. 4 ustawy emeryturach pomostowych, prawo do emerytury pomostowej przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r., po osiągnięciu wieku co najmniej 55 lat przez kobietę i co najmniej 60 lat przez mężczyznę, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:
1) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wynoszący co najmniej 15 lat;
2) ma okres składkowy i nieskładkowy (uwzględniony w wymiarze nie większym niż 1/3 udowodnionego okresu składkowego), wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;
3) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał (przez co najmniej 1 dzień) prace:
- w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. albo,
- prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (wykaz prac);
4) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych:
5) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.
Badając warunek posiadania co najmniej 15-letniego okresy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, uwzględnia się zarówno okresy, w których były wykonywane prace ustalone na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2009 r., jak też okresy, w których wykonywane były prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienione w nowych wykazach prac. Okresy te mogą być sumowane.
b) uregulowania szczególne
Dla niektórych grup ubezpieczonych wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przewidziano obniżenie wymagań związanych z wiekiem i szczególnym stażem pracy, od których zależy nabycie prawa do emerytury pomostowej; przy czym w niektórych wypadkach, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej konieczne będzie uzyskanie orzeczenia o niezdolności do wykonywania określonego rodzaju pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
I tak:
· pracownicy, wykonujący prace w szczególnych warunkach, wymienione w pkt 25 załącznika nr 1 do ustawy (prace w powietrzu wykonywane na statkach powietrznych przez personel pokładowy) lub prace o szczególnym charakterze, wymienione w pk1 załącznika nr 2 do ustawy (prace pilota lub instruktora statków powietrznych) nabędą prawo do emerytury, jeżeli:
- osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn;
- uzyskali orzeczenie o niezdolności wykonywania takiej pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze - Dz. U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696, z póź. zm. (zgodnie z art. 5 ustawy o emeryturach pomostowych oraz pkt 25 zał. Nr 1 i pkt 1 zał. nr 2),
· pracownicy wykonujący w morskich portach handlowych oraz przedsiębiorstwach działających na rzecz tych portów, prace w szczególnych warunkach, wymienione w pkt 21 załącznika nr 1 do ustawy (prace fizyczne ciężkie bezpośrednio przy przeładunku w ładowniach statku) lub prace o szczególnym charakterze, wymienione w pkt 12 załącznika nr 2 do ustawy (prace operatorów żurawi wieżowych, do obsługi których są wymagane uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne oraz dźwignic portowych lub stoczniowych) nabędą prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:
- ukończyli wiek 55 lat;
- wykonywali tego rodzaju pracę przez okres 15 lat (art. 6 ustawy oraz pkt 21 zał. Nr 1 i pkt 12 zał. nr 2),
· pracownicy wykonujący w hutnictwie prace w szczególnych warunkach, wymienione w pkt 4-12 załącznika nr 1 do ustawy nabędą prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:
- osiągnęli wiek, wynoszący co najmniej 55 lat;
- mają okres pracy w szczególnych warunkach w hutnictwie wymienionej w pkt 4-12 załącznika nr 1 do ustawy, wynoszący co najmniej 15 lat;
- lekarz medycyny pracy wydał orzeczenie o niezdolności do wykonywania prac w szczególnych warunkach, wymienionych w pkt 4-12 załącznika nr 1 do ustawy (zgodnie z art. 7 ustawy oraz pkt 4-12 zał. nr 1),
· pracownicy wykonujący prace w szczególnych warunkach, wymienione w pkt 20, 22 i 32 załącznika nr 1 do ustawy (prace nurka lub kesoniarza, prace w komorach hiperbarycznych, prace rybaków morskich, prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów, zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem) nabędą prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:
- mają okres takiej pracy wynoszący co najmniej 10 lat ( art. 8 ustawy oraz pkt 20, 22, 32 zał. nr 1),
· pracownicy wykonujący prace maszynistów pojazdów trakcyjnych, wymienione w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy (prace maszynisty pojazdów trakcyjnych, maszynisty instruktora, maszynisty zakładowego, maszynisty wieloczynnościowych i ciężkich maszyn do kolejowych robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej, kierowcy lokomotywy spalinowej o mocy do 300 KM oraz pomocnika maszynisty pojazdów trakcyjnych) nabędą prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:
- ukończą wiek 50 lat (w wypadku kobiet) i wiek 55 lat (w wypadku mężczyzn);
- mają okres pracy jako maszynista pojazdów trakcyjnych, wynoszący co najmniej 15 lat;
- uzyskają od lekarza medycyny pracy orzeczenie o niezdolności do wykonywania pracy jako maszynista pojazdów trakcyjnych (art. 9 ustawy, pkt 5 zał. nr 2),
· członkowie zawodowych ekip ratownictwa górskiego mogą nabyć prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:
- mają okres pracy jako członek zawodowych ekip ratownictwa górskiego, wynoszący co najmniej 10 lat (art. 10 ustawy),
· pracownicy wykonujący prace górnicze w rozumieniu przepisów art. 50 c ustawy o emeryturach i rentach z FUS nabędą prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:
- osiągnęli wiek, wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;
- mają okres pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat (art. 11 ustawy).
Należy wyraźnie podkreślić że prawo do emerytury pomostowej dla w/w grup pracowników będzie przysługiwać wówczas, jeżeli spełnią oni również pozostałe warunki wymienione w art. 4 pkt 1, 4-7 ustawy o emeryturach pomostowych (art. 4 ustawy).
c) możliwość ustalenia prawa do emerytury pomostowej ubezpieczonym, którzy po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywali pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.
Przepis art. 49 ustawy umożliwia również ustalenie prawa do emerytury pomostowej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy wprawdzie po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywali pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionej w nowych wykazach prac, lecz takiego rodzaju pracę wykonywali przed dniem wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych. Warunkiem uzyskania emerytury na podstawie tego przepisu jest jednak posiadanie na dzień 1 stycznia 2009 r., wymaganego w przepisach regulujących nabycie uprawnień do emerytury pomostowej, okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionej w nowych wykazach prac oraz spełnienie pozostałych ustawowych warunków do uzyskania emerytury pomostowej.
3. Wysokość emerytury pomostowej
Zgodnie z art. 14 ustawy o emeryturach pomostowych, emeryturę pomostową stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie emerytury pomostowej, tablic średniego trwania życia, służących do obliczenia emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Podstawą obliczenia emerytury pomostowej jest zwaloryzowana kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca, poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego.
Jeżeli pracownik jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, składki na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zaewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w Zakładzie.
Należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że kwota emerytury pomostowej nie może być niższa, niż kwota najniższej emerytury, o której mowa w art. 85 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Jeżeli po dniu przyznania prawa do emerytury pomostowej świadczeniobiorca podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość emerytury pomostowej ulega ponownemu ustaleniu na zasadach przyjętych dla emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
4. Postępowanie w sprawach emerytur pomostowych
Postępowanie w sprawie o emerytury pomostowej wszczyna się na wniosek pracownika, zgłoszony bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek w ogarnie rentowym (formularz ZUS - wniosek o emeryturę).
W celu udowodnienia wymaganego szczególnego stażu pracy, do wniosku o emeryturę pomostową winny zostać dołączone świadectwa pracy, potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz zaświadczenia, wydane przez płatników składek, potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.
Okresy zatrudnienia w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, są dokumentowane na zasadach dotychczasowych. Okresy te zost...
MaxQuadro