Imaga ss. 1, 08-02-18
Tatarkiewicz – Historia filozofii - opracowanie
Filozofia – nauka obejmująca wszystko, co istnieje - mająca najszerszy zakres i najogólniejszy przedmiot, przy tym obejmująca zagadnienia najważniejsze i najcenniejsze z punktu widzenia ludzi
Przedmiot filozofii (=wszystko) ulegał przemianom wraz ze zmianą pojęcia „wszystko” (zmieniał się zakres pojęcia „rzeczywistość”, ocena ważności poszczególnych przedmiotów poznania, zmiana poglądów na możliwość poznania) – punktem centralnym była przyroda; normy moralne, Bóg i dusza; doświadczenia ludzkie i psychologia (rzeczywisty świat, zjawiska, myśli ludzkie o świecie)
Chronologicznie: zasięg filozofii poszerzał się od filozofii przyrody, przez ogólną teorię bytu, teorię poznania i działania, równocześnie wydzielały się z niej nauki szczegółowe (mające wąski przedmiot i własne metody) – logika, socjologia, psychologia
Działy filozofii:
a) ontologia/ metafizyka (o bycie): kosmologia (przyroda, kosmos), psychologia (dusza), teologia (Bóg), antropologia (człowiek)
b) epistemologia (o poznaniu): teoria poznania (procesy poznania, źródło poznania) i krytyka poznania (wiedza i jej krytyka)
- też: logika formalna, metodologia
c) aksjologia (o wartościach): etyka (dobro), estetyka (piękno), prakseologia (działanie)
- z etyką też: filozofia prawa, państwa, społeczeństwa religii
- z estetyką też: filozofia sztuki
Filozofia etymologicznie – philos (miłość) i sophia (mądrość) = umiłowanie/ miłość mądrości (dążenie do wiedzy/ prawdy i życie zgodne z wiedzą/ prawdą)
- u Platona: to wiedza o ideach, o bycie, jest najistotniejsza, najogólniejsza, najprawdziwsza i najtrwalsza (inne nauki są gorsze);
- u Arystotelesa: „filozofia pierwsza” to wiedza o najogólniejszych właściwościach rzeczy, o bycie jako takim, o pierwszych zasadach i przyczynach (przeciwieństwo – nauki szczegółowe)
Okresy filozofii europejskiej:
a) starożytna (VI p.n.e.– VI n.e.),
b) średniowieczna (VI n.e. – XIV n.e.),
c) nowożytna (od XV n.e.).
W każdym okresie można wyróżnić etapy:
rozwój (zainteresowanie problemem) ->
krytyka i oświecenie (nieufność, filozofia negatywna – obalenie fałszu i oświecenie umysłu) ->
systemy -> (podziw, chęć opisu i zrozumienia, filozofia pozytywna – poszukiwanie prawdy) ->
szkoły (pielęgnacja i rozwój ustalonych stanowisk)
Filozofia Zachodu (Europy, potem Ameryki) narodziła się w starożytnej Grecji.
Przyczyną były prawdopodobnie specyficzne warunki:
a) ziemia uboga i oddzielona od innych krajów morzem, nie dająca samowystarczalności – nie wywoływała wojen, była podstawą kolonizacji dokonywanych przez Greków oraz handlu wymiennego z innymi krajami,
1. umożliwiało to poznanie innych kultur
b) duża ilość małych i zróżnicowanych państw/ miast (polis), oddzielonych od siebie geograficznie
1. umożliwiało to wykształcenie się obok siebie różnorodnych kultur,
c) duża ilość utalentowanych wszechstronnie ludzi, zainteresowanych światem
1. umożliwiało to wykształcenie się różnorodnych systemów myślowych.
Źródła poznania filozofii:
a) pisma filozofów (Platon, Arystoteles, eklektycy– Cyceron, Plutarch, stoicy – Seneka i inni, ojcowie Kościoła),
b) pisma starożytnych historyków filozofii (biograficzne, doksograficzne – np. Diogenes Laeritos, Żywoty i poglądy tych, się odznaczyli w filozofii).
Poprzednicy filozofii:
a) poeci i wierzenia religijne (mitologia -> brak związku z filozofią; wierzenia połączone z potrzebami moralnymi i pojęciem duszy, sprawiedliwości, nagrody, kary -> nawiązywał do tego Pitagoras, Platon; koncepcje poznawcze i teogonia -> pierwsza filozofia szukała odpowiedzi na pytanie o początek świata i jego zasadę)
b) technicy i umiejętności praktyczne (rachunki - handel, Chadejczycy; mierzenie - rolnictwo, Egipt; orientacja na lądzie i morzu; leczenie –> miały wyłącznie znaczenie praktyczne, ale dały podstawę do rozważań naukowych),
a) „mędrcy” i reguły życiowe (uogólnienie doświadczeń osobistych i publicznych w firmie przepisów, formułowanych przez „siedmiu mędrców” VII/ VI p.n.e., obejmowały zalecanie umiaru i rozsądku w celu utrzymywania ustroju społecznego -> znalazły odbicie w pierwszych koncepcjach etycznych).
ð poeci kosmogoniczny, technicy i mędrcy byli poprzednikami filozofów greckich
· OKRES POWSTANIA (VI – V p.n.e.): filozofia kosmologiczna (przyrody)
· OKRES OŚWIECENIA STAROŻYTNEGO (V p.n.e.): filozofia humanistyczna
· OKRES SYTEMÓW STAROŻYTNYCH (IV p.n.e.): klasyczny, szczytowy okres filozofii starożytnej – synteza poprzednich okresów, jednolitość
· OKRES SZKÓŁ STAROŻYTNYCH (III – I p.n.e.): okres poklasyczny i szkoły starożytne – filozofia etyczna, widać wpływ innych kultur (okres hellenizmu) i synkretyzm
· OKRES SYNKRETYCZNY (I p.n.e. – V n.e.) – zagadnienia religijne
FILOZOFIA STAROŻYTNA DO V P.N.E. (POCZĄTEK)
NURT JOŃSKI (oparty na umiejętnościach, bardziej empiryczny) – wschód (Jonia i kolonie Jonii)
NURT ITALSKI (oparty na wierzeniach i mitach religijnych, bardziej spekulatywny) – zachód, Wielka Grecja (zachodnie kolonie Jonii)
-> zasada świata: woda; hylozoizm (nierozdzielność siły i materii, ruch własnością materii), brak oddzielania materii od kształtu
i jońska filozofia przyrody:
Anaksymander (II p.- ok. 570 p.n.e.)
-> zasada: bezkres (apeiron), nieokreślony, z którego wyłaniają się przeciwieństwa; hylozoizm
Anaksymenes (III p.- ok. 540 p.n.e.)
-> zasada: powietrze, które poprzez gęstnienie i rozrzedzanie się zmienia swoje skupienie; hylozoizm
Eleaci
Ksenofanes (poprzednik)
-> zasada: ziemia, Bóg jako wewnętrzna siła świata; odrzucenie hylozoizmu i wariabilizmu
i Parmenides (IV p.- ok. 500 p.n.e.),
-> jedność, niezmienność i niesprzeczność bytu; odrzucenie hylozoizmu
Zenon z Elei (V p.- ok. 460 p.n.e.)
-> dialektyka: udowadnianie, iż zmienność (w tym ruch), mnogość i sprzeczność są niemożliwe
Gorgiasz, Szkoła megarejska (VI p. – 400 p.n.e.)
-> dialektyka negatywna, erystyka: sztuka prowadzenia sporów i przekonywania do dowolnych tez, oderwanie od rzeczywistości i doświadczenia
Heraklit (IV p.- ok. 500 p.n.e.)
-> zasada: ogień, stale przekształcający się w inne zjawiska, zgodnie z zasadami rozumu; wariabilizm (hieraklityzm) – powszechna zmienność bytu
Pitagoras (IV p.n.e.) i związek pitagorejski (V p. – 460 p.n.e.)
-> twierdzenia religijne, etyczne i polityczne)
-> mało twierdzeń naukowych, początki (wpływ atomizmu i symboliki liczb)
Empedokles (V p.- około 460 p.n.e.)
-> pluralizm (4 żywioły jako podstawowe i niezmienne składniki rzeczywistości – odejście od monizmu), zewnętrzna siła – miłość i niezgoda (odejście od hylozoizmu); teoria postrzegania podobieństw, uczuć, temperamentu
Anaksagoras (V p.- około 460 p.n.e.)
-> pluralizm, infinityzm (nieskończona ilość jakościowo zróżnicowanych zarodków, w różnych proporcjach obecnych w każdej rzeczy – odejście od monizmu), zewnętrzna, celowa siła – rozumny duch (odejście od hylozoizmu); teoria postrzegania przeciwieństw i względności poznania
i atomiści – Demokryt (VI p. – około 400/ 300 p.n.e.)
-> atomizm, materializm, hylozoizm, przyczynowość (świat zbudowany jest z nieskończonej ilości zróżnicowanych ilościowo atomów, w próżni, których cechą jest ruch, które łączą się w przypadkowe układy odbierane jako zjawiska), subiektywność i relatywizm postrzeżeń (złudzenia), eudajmonizm i intelektualizm w etyce (cel to zadowolenie przez rozum i umiar)
matematycy pitagorejscy (VI p – równolegle do Platona)
-> zasada świata: liczba (własności arytmetyczne = geometryczne), kształtująca bezkres dzięki zawartej w sobie sile, dążąca do stosunków harmonijnych; dualizm
-> wszystkie własności mają charakter liczbowy
-> wszechświat to uporządkowany kosmos, zgodny z teorią liczb i ich harmonią (nowy naukowy obraz rzeczywistości – ziemia kręcąca się wokół własnej osi lub osi układu, powietrze tylko wokół ziemi, ruch własny planet itp.)
CHARAKTER OKRESU
1. Mały, stopniowo zwiększający się zakres zagadnień:
a) koncentracja na kosmologii (kosmosie, zewnętrznej przyrodzie)
· „arche” i poszukiwanie zasady (rozumianej jako początek, potem główny składnik, właściwa natura rzeczywistości – cały okres) oraz ilości zasad (monizm nieuświadomiony i świadomy – eleaci; potem pluralizm – od Empedoklesa)
o Jaki był początek rzeczywistości? Jaka jest natura/ główny składnik rzeczywistości? Z ilu składników składa się rzeczywistość?
...
Likonks