Guru.pdf

(66 KB) Pobierz
Powszechna Encyklopedia Filozofii (wersja dla WWW)
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
• Guruwhinduizmie
• Guruwbuddyzmie
• Guruwsikhizmie
GURU —wkulturzeind.nauczycielobdarzonyautorytetemiprzekazuj¡cy
religijnenauki,cz¦stomistyk.
Guruwhinduizmie. Whinduizmieg.tonauczycielreligijny,czyliosobisty
przewodniknadrodzedowyzwolenialubbramindokonuj¡cyobrz¦duinicjacji
wdojrzałe»ycie(upanayana)iudzielaj¡cyzwi¡zanychztympoucze«.Pierwsze
zeznacze«uchodzidzi±zapodstawowe,drugieuzna¢mo»nazapozostało±¢
starszejtradycji.Terminemtympocz¡tkowonazywanowszystkieosobyczci-
godne(m.in.rodziców);pierwszeznanejegou»yciejakookre±lenienauczyciela
znajdujesi¦wupanis . adzie Ch¯andogya (8,15,1).
„Instytucja”hinduskiegog.wywodzisi¦zwedyjskiejtradycjireligijnejini-
cjacjichłopców.Rytuał„inicjacji”zwi¡zanybył±ci±lezedukacj¡młodegopo-
kolenia:braminnauczałpodstawtradycyjnejwizjirzeczywisto±ciiwła±ciwego
zachowania.Zwi¡zekmi¦dzynauczycielemauczniempojmowanojakorelacj¦
duchowegoojcostwa,chodziłobowiemokulturowe„narodziny”młodegoczło-
wieka,czyliosi¡gni¦ciereligijnejispołecznejdojrzało±ci.Zbr¯ahman . wiemy,»e
edukacjawi¡załasi¦zkonieczno±ci¡pozostawaniauczniawdomubramina,
cosprzyjałowła±ciwemuprzygotowaniudopełnieniareligijnychispołecznych
obowi¡zków.Nauczycielzapoznawałuczniam.in.zodpowiedni¡cz¦±ci¡ Ved .
Tenmodelkształceniazostałzaakceptowanyprzezpó¹niejszyhinduizm,cho¢
jegorealizacjapozostawiałacz¦stowieledo»yczenia.Okrespobieranianauk
(brahmacarya)wdomumistrzauznawanozapierwsz¡faz¦(¯a±rama)wzorco-
wego»yciahindusa.Jejregułydokładnieopisanowliteraturzesmr . ti.Ucze«
(brahmac¯arin)zobowi¡zanybyłm.in.dozachowaniawstrzemi¦¹liwo±ciseksu-
alnej,szacunkuipełnegoposłusze«stwawobecnauczyciela(g.),wykonywania
wskazanychpracwjegogospodarstwie(gdybramin-nauczycielbyłgłow¡ro-
dziny)lubwpustelni.Powy»szepraktykidotyczyłytylkoprzedstawicielitrzech
wy»szychstanów(varn . a)społecze«stwa,którymprzyznanoprawodoobrz¦-
duupanayany.Brakinicjacjiwykluczałuczestnictwowtradycyjnymsystemie
edukacji.
Wgautorów Upanis . ad ,celemludzkiego»yciajestuzyskaniewyzwalaj¡cej
wiedzyonaturze¯atmana;niemainnegosposobujejzdobyciani»wtajemni-
czenieprzezg.NawetbógIndrapotrzebujepouczenia,arol¦jegonauczyciela
pełnibógPraj¯apati.Jesttopouczenieezoteryczne,októrezabiegaj¡doro±li,
nawetbramini.Rolag.wykraczawi¦cpozafunkcjewyznaczonenauczycielowi
wramachpowszechnegobrami«skiegomodelukształcenia.Wpó¹niejszymhin-
duizmietawła±nieposta¢g.,jako±wi¦tegowprowadzaj¡cegoucznianaelitarn¡
drog¦wyzwolenia,zyskujeprzewag¦nadpostaci¡nauczycielaprzygotowuj¡ce-
godonale»ytego,leczzwyczajnego»ycia.Przeniesienieakcentuzegzoteryzmu
naezoteryzmpozostajew±cisłymzwi¡zkuzpogł¦bianiemsi¦dywersyfikacji
hinduizmu.
Whinduizmiepowedyjskimwyra¹niezaznaczasi¦tendencjadoubóstwie-
niag.Ow¡skłonno±¢orazpopularno±¢koncepcjiavat¯arówmo»nauwa»a¢za
guru 1
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
przejawytejsamejreligijnejpotrzebyuczczenia±wi¦to±ciuosobionejiwcielo-
nej.Wtymkontek±ciejeszczewi¦kszegoznaczenianabieraj¡religijne,moralne
iintelektualnekwalifikacjenauczyciela.Pojawiasi¦doktrynałaski(pras¯ada)
g.ikultpodobiznduchowychmistrzów.Mianemg.okre±lanyjestcz¦stosam
Bógijegoaktywnaobecno±¢wczłowieku.Zakładatopogl¡d,»eBógjestNaj-
wy»szymG.(Parama-G.),aczłowiekmo»eprowadzi¢innychdowyzwolenia
wnast¦pstwiewewn¦trznejprzemiany,polegaj¡cejnaintegracjielementuludz-
kiegoiboskiego.Wtantryzmie,silnieoddziałuj¡cymnainnenurtyind.re-
ligijno±ci,g.(mo»enimby¢kobieta)uwa»anyjestzamediumboskiejmocy
udzielanejuczniowiwtrakcierytuałuinicjacji(d¯ıks . ¯a).Przekonanieointegracji
zbóstwemstanowiuzasadnieniestatusupreceptorajakocentrumreligijnejczci.
Charyzmatyczninauczycielepostrzeganiwtensposóbcz¦stodawalipocz¡tek
grupomiruchomodchodz¡cymodbrami«skiejortodoksjiczywr¦czotwarcie
si¦jejprzeciwstawiaj¡cym.Uwzgl¦dniaj¡ctradycje,któreniekoncentruj¡si¦
na±wi¦to±cirozumianejosobowo,mo»nastwierdzi¢,»educhowekompetencje
orazdobroczynneskutkicho¢bysamegoprzebywaniawobecno±cig.wi¡zane
s¡zjegozaawansowaniemnadrodzedowyzwolenia(radykalniemodyfiku-
j¡cymjegostatusontyczny).G.uwa»anis¡cz¦stozaosobyju»wyzwolone,
wyzwoloneza»ycia(j¯ıvanmukta).
Wobr¦bietradycjimistycznychbardzowa»nyjestwła±ciwywybórg.,po-
niewa»kompetentnyiosobistyinstrukta»uznawanyjestzaniezb¦dnydozrozu-
mieniaezoterycznychtekstów.Wzrostduchowywymaga»yczliwegonadzoru,
awi¦cistnieniabliskiejwi¦zimi¦dzyuczniemimistrzem.Wramachtradycji
mistycznychprzynale»no±¢stanow¡nauczycielacz¦stouznawanozanieistotn¡;
wa»niejszeni»brami«skiepochodzenies¡kwalifikacjeduchowe,którychgwa-
rancj¡maby¢udziałwnieprzerwanejsukcesjiwtajemniczenia.Wiarygodnelinie
przekazuwyzwalaj¡cejwiedzywywodzisi¦cz¦stozbezpo±redniegoobjawie-
niaudzielonegoprzezbóstwo.Whinduizmiepowedyjskimnadalakceptowana
jestnauczycielskapowinno±¢klasykapła«skiej:studiowanieinauczanie Ved
(objawionetekstymusz¡by¢przekazywanekolejnympokoleniom,by±wiatnie
popadłwchaos).Wpur¯an . achznajdujewyrazlekcewa»eniebraminów,którzy
niemaj¡uczniów.
Wguj¦ciaa˙nkary,głównymzadaniemg.jestwła±ciwezapoznanieadep-
taadvaita-ved¯antyztekstami±ruti,któregłosz¡jedno±¢¯atmanaibrahmana.
Bezinstrukcjikompetentnegomistrza(j¯ıvanmukta)wyzwolenieniejestmo»-
liwe.Procesprowadz¡cydowyzwoleniamasi¦koncentrowa¢(wnawi¡zaniu
do Upanis . ad )wokółstudiowaniaobjawionychtekstówiobejmowa¢:rozumiej¡ce
słuchanie(±ravan . a),rozumowanieupewniaj¡ceoprawdziwo±ciprzesłania(ma-
nana)orazprzekraczaj¡c¡dyskursmedytacj¦nadpoznan¡doktryn¡jedno±ci
(nididhy¯asana).Drugietapzakładanieprzeci¦tn¡wiedz¦filozoficzno-teologicz-
n¡orazwybitneumiej¦tno±cianalityczneg.Naczeleka»degozzało»onych
przeza˙nkar¦klasztorów(mat . ha)stoitzw.jagad-g.,czylinauczyciel±wiata.
Te±wi¡tobliweiwykształconeosobyciesz¡si¦dzi±powszechnymszacunkiem
orazdu»ymiwpływami,pełni¡funkcjenauczycielskie,rytualneiadministracyj-
ne,aczasaminawetanga»uj¡si¦politycznie.
Wniezachwianejprzezwiekipozycji±wi¦tychnauczycielitkwijednoze
¹ródeł»ywotno±ciielastyczno±cihinduizmu.Szacunekdomistrzawi¡»eg.
ztradycj¡,pozostawiajednakmiejscenainnowacjeuznaneprzezniegozaza-
guru 2
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
sadneiniegodz¡cewistot¦otrzymanegoprzekazu.Wewspółczesnymhindu-
izmieprzewodnikiemduchowymmo»nazosta¢dzi¦kiumartwieniom,±wi¦to±ci
»ycialubdzi¦kiwypowiedziommaj¡cymwskazywa¢nabosk¡inspiracj¦b¡d¹
wyzwalaj¡cywgl¡d.Wyj¡tkowotylkouznajesi¦kompetencjepreceptora,któ-
ryniejestformalnymspadkobierc¡pewnejezoterycznejtradycji(je±linawetnie
miałosobistegomistrzawtymwcieleniu,mógłgomie¢wpoprzednich).G.czci
si¦jakopo±rednikami¦dzyczłowiekiemabóstwem.Jakoosoba±wi¦tamo»e
onnaró»nesposobywpływa¢dobroczynniena»yciekontaktuj¡cychsi¦znim
osób.Wpewnychkr¦gachg.odprawiadomoweobrz¦dyidokonujeinicjacji
chłopców,pozostaj¡ccz¦stoichmentoremwdorosłymju»»yciu.Podstawow¡
rol¡g.jestjednakprowadzeniedowyzwoleniauczniówdotegopredyspono-
wanych.Wa»nymobrz¦demwspółczesnegohinduizmujestrytuałwy±wi¦cenia
naucznia(±is . ya),ajegogłównyelementtozazwyczajprzekazanieinicjowane-
muwła±ciwejmantry.Opiek¦mistrzauznajesi¦zaniezb¦dn¡doosi¡gni¦cia
wyzwolenia.
Popularno±¢wielug.naZachodziemo»nauwa»a¢zajedenzprzejawów
kryzysutradycyjnychsystemówwarto±cicywilizacjizachodniejorazzawyraz
zapotrzebowanianaautentyczneautorytetyreligijne.
Guruwbuddyzmie. Wniektórychnurtachbuddyzmucharakterirola
religijnegonauczycielazbli»ones¡domodeluukształtowanegowhinduizmie.
Szczególniewyrazistyjestprzykładbuddyzmutantrycznego,wobr¦biektórego
funkcjonujete»termin„guru”.Wbuddyzmietyb.g.(tyb.—bla-ma)too±wie-
conaosoba,którazapoznajeuczniazdoktryn¡,wprowadzawtajnikipraktyki
medytacyjnejorazczuwanadwła±ciwymjejprzebiegiem.Gwarancj¡wiarygod-
no±ciduchowegoprzewodnikajestjegoudziałwjednejzliniibezpo±redniego
przekazuezoterycznychnauk,liniisi¦gaj¡cychjakobypocz¡tkówbuddyzmu.
Bezkompetentnegopreceptoratantrycznapraktykajestniemo»liwa.Bla-ma
poddajeuczniainicjacjikonstytuuj¡cejszczególn¡wi¦¹mi¦dzyuczestnikami
obrz¦duibóstwemmedytacyjnym.Zachowanietejrelacjiwymagabezwzgl¦d-
negoposłusze«stwawobecnauczycielainiezachwianejwiarywjegokompe-
tencje(dlategotakwa»nyjestwła±ciwywybórmistrza).Adeptg.-yogizmierza
dopostrzeganiaswegoduchowegoprzewodnikajakouciele±nieniastanubud-
dhy,czemusłu»¡odpowiednietechnikiwizualizacyjne.G.uosabiaostateczny
celpraktykreligijnych.
Guruwsikhizmie. Wgteologiisikhijskiejsłowo„gur¯u”oznaczaprzede
wszystkimBoga,PrawdziwegoGuru(SatGur¯u)jako¹ródłowszelkiegoob-
jawienia—wludzkichduszachi,wtórnie,wprzekazanychprzeznatchnione
osobytekstach.Poj¦cieg.jakoziemskiegonauczycielaobejmujedziesi¦ciuko-
lejnychprzywódcówwspólnotysikhijskiej:zało»ycielsikhizmuN¯anak(1469–
–1539),A˙ngad(1504–1552),AmarD¯as(1479–1574),R¯amD¯as(1534–1581),Arjan
(1563–1606),Hargobind(1595–1644),HarR¯a¯ı(1630–1661),HarKris . an . (1656–
–1664),TeghBah ¯ adur(1621–1675),GobindSingh(1666–1708).Podkre±lasi¦du-
chow¡jedno±¢wszystkich.Sikhowienieograniczaj¡przekazuobjawieniado
wymienionychprzywódców.
Zanajwa»niejszeuznawanes¡funkcjereligijneg.,któryprze»yłboskie
objawienie(aktłaski)imiałobowi¡zekpodzieli¢si¦nimzinnymi.G.jestna-
rz¦dziemBoga,przekazuj¡cjegoprzesłanie,wnosz¡cwmrok(gu-)ignorancji
guru 3
PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu
±wiatło(-ru)wiedzy.Pookresieorganizacjiwspólnotycorazwi¦kszegoznacze-
nianabierałapolitycznaaktywno±¢przywódców.DlategoG.Hargobindzmienił
insygniumprzywództwa:wełnianypowróz,sufijskisymbolwyrzeczenia,za-
st¡piłpasemzdwiemaszablamisymbolizuj¡cymiwładz¦duchow¡i±wieck¡.
Bezkompromisowymonoteizmnieprzeszkadzasikhomokazywa¢czciswymg.
jakoludziom,którzy»yj¡wmistycznejjedno±cizBogiemiprzezktórychBóg
si¦objawia.
G.GobindSinghwskazałjakoswegonast¦pc¦niekonkretn¡osob¦,jak
poprzednicy,ale ¯ AdiGranth —zbiórhymnówuwa»anychprzezsikhówzana-
tchnioneprzezBoga(s¡tohymnyuło»oneprzezg.,atak»eutworyautorów
niesikhijskich).wi¦taksi¦gazostałauhonorowanatytułem G.GranthS¯ahib ,oto-
czonaczci¡ipełniwa»n¡rol¦wewszystkichobrz¦dach.Jejegzemplarzzajmuje
honorowemiejscewka»dej±wi¡tyni,a±piewanie,recytacjaiegzegeza±wi¦tych
hymnówstanowi¡trzonnabo»e«stw.Wybraneprzypadkowofrg. ¯ AdiGranth
uwa»anes¡zaobjawionewskazówki.Powy»szerozumienieg.niezrywazide¡
jedno±cireligijnegoipolitycznegoautorytetu,nadprzyrodzonainspiracjag.sta-
nowibowiemgwarancj¦słuszno±cidecyzjigminyzapadaj¡cychwobecno±ci
G.GranthS¯ahib .Ostatnizprzywódcówzapewniłoswejobecno±cipo±ródka»-
degozgromadzeniapi¦ciuczłonkówkh¯alsy,czylibractwainicjowanychsikhów.
Bibliografia: M.A.Macaulie, TheSikhReligion.ItsG.,SacredWritingsandAuthors ,I–VI,
Ox1909,Delhi1993;J.Gonda, ChangeandContinuityinIndianReligion ,Hg1965;D.Miller,
TheG.astheCentreofSacredness ,StudiesinReligion6(1976–1977),527–533;S.S.Uban, The
G.ofIndia ,Lo1977;W.O.Cole,P.S.Sambhi, TheSikhs.TheirReligiousBeliefsandPractices ,Lo
1978,1989 2 ( Sikhowie.Wiarai»ycie ,Łód¹1987);D.Acharuparambil, The„G.”inHinduTradition ,
EphemeridesCarmeliticae31(1980),4–28;W.Cenkner, ATraditionofTeachers.a˙nkaraandthe
JagadgurusToday ,Delhi1983;J.Powers, IntroductiontoTibetanBuddhism ,It1995( Wprowadzenie
dobuddyzmutybeta«skiego ,Kr1999);M.St.Zi¦ba, Miejsceg.windyjskiejtradycjiduchowej ,w:
Wierno±¢rzeczywisto±ci ,Lb2001,785–804.
MarekSzyma«ski
guru 4

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin