Inseminacja bydła.doc

Inseminacja bydła

Dlaczego inseminować?

Inseminacja bydła ma w Polsce już ponad 50-letniq tradycję i dziś trudno wyobrazić sobie hodowcę, który byłby skłonny zrezygnować z usług inseminatora. Zasięg i znaczenie inseminacji szczególnie wzrosły z chwilą wprowadzenia do praktyki sposobu przechowywania nasienia w temperaturze -196 °C czas i odległość dzielące kojarzonych ze sobą partnerów przestały odgrywać jakąkolwiek rolę.

Oto niektóre tylko zalety tej nowoczesnej metody rozrodu:

·         Szybkie i łatwe uzyskiwanie postępu hodowlanego nie tylko w oborach elitarnych, ale także w pogłowiu masowym dzięki temu, że od jednego buhaja przygotowuje się w roku kilkadziesiąt tysięcy dawek inseminacyjnych i tyle też samic można nimi unasiennić.

·         Możliwość korzystania z nasienia buhajów o najwyższym potencjale genetycznym i produkcyjnym bez względu na to, w jakim kraju czy na jakim kontynencie one żyją.

·         Możliwość realizowania przez hodowcę różnych koncepcji hodowlanych lub produkcyjnych (np. podnoszenie ilości albo poprawianie składu mleka, produkcja określonego typu materiału rzeźnego) poprzez dobór buhajów o odpowiednich parametrach wyceny.

·         Pewność, że nasienie użyte do inseminacji pochodzi od buhajów zdrowych, pozostających pod stałym nadzorem lekarsko-weterynaryjnym, a zabieg unasieniania jest wykonywany w sposób perfekcyjny, nie zagrażający zainfekowaniem samicy.

·         Oszczędność sił i czasu hodowcy-właściciela samicy, bowiem to inseminator dojeżdża do jego zagrody na każde praktycznie wezwanie i na miejscu, w oborze, wykonuje zabieg unasieniania.

Od hodowcy oczekuje się:

·         wnikliwej obserwacji swego stada i terminowego zgłaszania krów i jałówek do inseminacji,

·         udzielania inseminatorowi rzetelnych informacji o dotychczasowym przebiegu rozrodu, czasie wystąpienia i objawach rui itp.

·         ewentualnej pomocy w czasie wykonywania zabiegu unasieniania jeśli samica jest niespokojna .

Jak przebiega cykl płciowy?

O prawidłowym, nie zakłóconym przebiegu rozrodu, a pośrednio także o prawidłowym przebiegu laktacji, decyduje skuteczność zabiegów unasieniania. Dlatego muszą być one wykonane we właściwym czasie, który powinien umieć określić hodowca na podstawie zachowania się i wyglądu krowy lub jałówki.
Cykl płciowy u nie zacielonych krów i jałówek trwa średnio 21 dni (z wahaniami od 18 do 24) i w tym samym rytmie powtarza się krótki okres pobudliwości płciowej zwany rują. Dzieli się ona na trzy następujące po sobie fazy:

FAZA PRZEDRUJOWA, podczas której występuje:

- podniecenie, szukanie kontaktu z innymi krowami i wspinanie się na nie,

- porykiwanie, spadek apetytu i obniżenie wydajności mleka,

- zaczerwienienie ścian przedsionka pochwy i lekkie obrzmienie warg sromowych,

- wyciek niewielkiej ilości bardzo rzadkiego, wodnistego śluzu.

FAZA RUI WŁAŚCIWEJ, którą charakteryzuje:

- tolerancja na obskakiwanie przez inne krowy, a także obskakiwanie ich,

- obfity wyciek przejrzystego, bardzo ciągliwego śluzu rujowego, zwisającego w kształcie sopla,

- silne obrzmienie warg sromowych, zaczerwienienie, wilgotność i połyskliwość ścian przedsionka pochwy,

- szukanie kontaktu z innymi krowami i lizanie ich.

FAZA PORUJOWA, podczas której można zaobserwować:

- brak tolerancji na obskakiwanie przez inne krowy oraz chęć wspinania się na nie,

- stopniowe zanikanie niepokoju i pobudzenia, powrót apetytu,

- zmniejszanie się obrzmienia warg sromowych i zaczerwienienia ścian przedsionka pochwy,

- zanikający wyciek śluzu porujowego, który jest mętny i bardzo lepki, czasem z domieszką krwi.

Jak zaobserwować i zgłosić ruję.

Warunkiem terminowego wykonania zabiegu, a więc skutecznego unasiennienia, jest możliwie dokładne określenie początku rui właściwej i powiadomienie o tym inseminatora. Dlatego hodowca powinien systematycznie obserwować swoje stado, najlepiej na okólniku albo podczas przepędów.
Obserwację stada należy prowadzić 2-3 razy dziennie, co najmniej przez 20 minut, bowiem tylko wtedy jest szansa zauważenia 60-90 % krów będących w rui. Potwierdzeniem rui u krowy lub jałówki jest równoczesne wystąpienie kilku spośród wielu jej zewnętrznych objawów.

Najwłaściwszym terminem unasiennienia jest druga połowa fazy rujowej i początek fazy porujowej (patrz schemat), tj. między 12. a 24. godziną od początku rui właściwej. U jałówek ruja trwa krócej i dlatego należy je unasieniać dwie godziny wcześniej niż krowy, tj. między 10. a 22. godziną od początku rui właściwej.
Niekiedy wskazana jest reinseminacja, tj. ponowny zabieg unasieniania wykonany w tej samej rui nasieniem tego samego buhaja. Wykonuje się ją 10-12 godzin po pierwszym zabiegu.

Wzywając inseminatora do zabiegu unasienienia, powinien hodowca wstępnie poinformować go:

- o wieku latującej się samicy (jałówka czy krowa),

- o czasie wystąpienia rui i o zauważonych objawach,

- o tym, jakim buhajem ma być samica unasieniona.

Szczegółowych informacji udzieli najbliższy Punkt Unasieniania Zwierząt.

"Haefizacja" drogą do podniesienia wydajności mlecznej.

Rolnicy hodujący bydło mleczne muszą zdawać sobie sprawę, że podstawowym czynnikiem decydującym o opłacalności obranego kierunku produkcji jest wysokość jednostkowej wydajności mleka od krowy. W polskich warunkach za próg opłacalności uważa się wydajność 4.000 kg mleka, natomiast w populacji masowej uzyskuje się niewiele ponad 3.000 kg mleka od krowy.

Hodowcom decydującym się na intensywną produkcję mleka i chcącym czerpać z niej dochód, można wskazać tylko rasę holsztyńsko-fryzyjskq, dziś najpopularniejszą na świecie rasę mleczną. Rasa ta użyta do kojarzeń z rodzimą rasą co zdecydowanie poprawia budowę i zawieszenie wymienia, poprawia budowę i ustawienie kończyn, poprawia kształt i twardość racic, zwiększa szybkość oddawania mleka, ale przede wszystkim podnosi jego ilość.

W krajach, gdzie "haefizację" rozpoczęto wiele lat wcześniej, wydajność populacji masowej osiąga 8-9 tys. kg, a wydajność najlepszych obór- kilkanaście tysięcy kg mleka od krowy !

Do wysoko produkcyjnego stada krów mlecznych, stada o wysokim udziale genów hf, można dojść dwiema drogami:
- krótszą, radykalną, ale kosztowną - poprzez zakup jałówek 100°/ hf, o wysokich walorach genetycznych i produkcyjnych,
- dłuższą, wolniejszą, ale tańszą – poprzez używanie do kojarzeń buhajów o wysokim udziale genów hf.
W tym drugim przypadku obowiązuje bezwzględna zasada, że krowę lub jałówkę o określanym genotypie hf trzeba kojarzyć z buhajem o wyższym genotypie hf. Na przykład krowę 75% hf trzeba unasiennić buhajem 100% hf, ewentualnie 87,5% hf, ale nigdy 50% hf!

Rasę hf charakteryzuje intensywna przemiana materii, a zatem chcąc w pełni wykorzystać możliwości produkcyjne krów, trzeba im zapewnić optymalne warunki środowiskowe, przede wszystkim żywienie na właściwym poziomie.

Wydajność rzeźna mieszańców cb x hf jest zbliżona do wydajności czystej rasy cb. Wymagają jednak nieco dłuższego czasu odchowu do uzyskania ciężaru 600-650 kg, a także intensywniejszego żywienia w końcowej fazie opasania.