Jan Kochanowski-Szachy.pdf

Jan Kochanowski

Szachy

SZACHY

JEGO MIŁOŚCI PANU

JANOWI KRYSZTOFOWI,HRABI Z

TARNOWA,

KASZTELANOWI WOJNICKIEMU

PRZYPISANE

PRZEDMOWA

Wojnę powiedzieć myśli serce moje,

Do której miecza nie trzeba ni zbroje,

Ani pancerzów,ani arkabuzów.

Ta walka czyście może być bez guzów.

K ’temu wyjeżdżać nie potrzeba w pole,

Wszystka się sprawa ogląda na stole:

Jako dwa króle przeciw siebie siędą,

A równym wojskiem potykać się będą.

Jeden z nich w jasnej,drugi w czarnej zbroi;

Ten wygra,przy kim dobry hetman stoi.

Tym cię na ten czas,mój hrabia,daruję;

Przyjmi za wdzięczne,póki nie zgotuję

Co godniejszego,czym bych mógł zabawić

Uszy twe i sam lepiej się postawić.

Masz przed oczyma domowe przykłady,

Jakiej potrzeba czasu wojny rady,

Jakiego miejsca szukać obozowi,

Jako szykować ufy ku bojowi;

Gdzie czas po temu,jako bitwę zwodzić;

Kiedy nierówno,jako lud uwodzić.

Ja zaś,czym mogę,tym się popisuję,

Drewniane wojska przed tobą szykuję.

A ty się nie wstydź,masz li czas spokojny,

Przesłuchać tej to krotochwilnej wojny,

Bo i Apollo łuku bez przestania

Nie ciągnie,pilen czasem i śpiewania.

Tarses,król duński,miał dziewkę nadobną,

We wszytkich sprawach swoich tak osobną,

Że jej natenczas równia [1] mieć nie chciano.

Przeto z dalekich krain przyjeżdżano

Chcąc się przypatrzyć jej zbytniej gładkości,

A uczestnikiem być takiej miłości.

Pełen dwór zawżdy bywał cudzoziemców:

Czechów,Polaków,Francuzów i Niemców.

Ale dwa jednak-przed wszystkimi byli,

Którzy na dworze czas długi służyli:

Fiedor a Borzuj,wielkich domów oba,

Co sama mogła pokazać osoba.

Ci dwa przed sobą często się skradali,

A o królewnę króla nalegali.

Na koniec oba taką chuć k ’niej mieli,

Że się bić o nię pojedynkiem chcieli.

Póki mógł ojciec,na słowie je chował,

Abowiem obu jednako miłował;

Ale że końca ich prośbie nie było,

Odmawiać mu się dalej nie godziło.

Wziąwszy je tedy na spokojne gmachy,

Ukazał palcem na toczone szachy

I rzekł:„W tych szrankach wasza bitwa będzie;

Duższy na łonie u mej córy siędzie.”

Oba królowi z chucią dziękowali,

O czas i miejsce pilnie się pytali.

Miejsce na zamku,czas we dwie niedzieli

Z wolej królewskiej naznaczony mieli.

Obiema potym po karcie posłano,

Gdzie wszytek sposób [2] tak im opisano:

Kto grze rozumie,może śmiele sadzić,

A kto nieświadom,lepiej się poradzić.

Tablica naprzód malowana będzie,

Tę pól sześćdziesiąt i cztery zasiędzie.

Pola się czarne z białymi mieszają,

Te się owymi wzajem przesadzają.

W tym placu wojska położą się obie,

A po dwu rzędu wezmą przeciw sobie.

Czterykroć czterzej z każdej strony siędą,

A tym sposobem szykować się będą:

Rochowie z brzegów,więc Rycerze po nich,

A potym Popi przysiędą się do nich.

Król z Panią bierze w pojśrzodku dwie poli;

On rózną barwę,a ta swoję woli.

Piechota przed nie wyciąga na czoło,

A między wojski pół tablice goło.

Każdy z tych tedy swoją drogą chodzi,

A przez drugiego skakać się nie godzi,

Chyba Jezdnemu,bo ten świadom drogi,

By też nacieśniej,nie zawadzi nogi.

Roch ma tę wolność i nadane prawo:

Przodkiem i zadkiem,w lewo bić i w prawo.

W trzeci rząd Rycerz zakoliwszy wpada,

Ale na inszej coraz barwie siada.

Białe a czarne,co na ukoś idą,

Na popy spółem wszytki pola przydą.

Babie się prózno nawijać:i w oczy,

I w zad uderzy,w stronę także skoczy;

Czasem i z Popy jedną drogą chodzi,

Jeno się z samym Rycerzem nie zgodzi.

Król pospolicie swego miejsca pilen,

A wszakoż może swemu też być silen,

Bo w okrąg siebie wszytki miejsca trzyma,

Kto się nawinie,tego i sam ima;

A kiedy głodzien,do kuchnie rad skoczy,

Dokąd z pierwszego miejsca nie wykroczy.

Drab na prost chodzi,ale z boku kole,

A jego wszytek skok na pierwsze pole;

Chyba gdy z placu pierwszego zstępuje,

Wtenczas trzeciego pola doskakuje.

Gdzie też na zagon ostateczny padnie,

Tak wiele jako i Królowa władnie,

Szachu zarazem przedsię nie zyskuje,

Bo Pieszek na kres,nie Baba wskakuje.

Toteż na koniec przypomnieć nie szkodzi:

Jeden po drugim zawżdy w tej grze chodzi,

A nigdy więcej mknąć jednym nie dadzą,

A gdzie co wezmą,tam swego posadzą.

Gra koniec bierze,kiedy najachany

Król nie ma nigdziej uciec pewnej ściany.

Gdzie by wpadł w sidło,kiedy lud potraci,

A szachu nie wziął,taki met nie płaci [3].”

Te w sobie karta zamykała sztuki.

Oni,choć mieli z potrzebę nauki,

Wszakoż ją przedsię radzi przeczytali,

A dla ćwiczenia zawżdy szachy grali.

Kiedy czas przyszedł,wsiedli na swe konie

Nic nie czekając,żeby słano po nie.

Nadzieja dobra obudwu cieszyła,

A z drugiej strony bojaźń je trapiła;

Abowiem tam już miało się pokazać,

Komu tak miły zakład miano skazać,

Kto zaś z lekkością miał z pałacu wynić;

Każdy miał z sobą nie lada co czynić.

Ale że była tak królewska rada,

Niż co poczęli,siedli do obiada,

Gdzie drudzy goście i z królem siedzieli,

A ci zeznawać z obudwu stron mieli.

Gdy się najedli,obrusy zebrano,

A potym na wet szachownicę dano.

Król pomilczawszy rzecz do nich uczynił

Prosząc,żeby go żaden z nich nie winił,

Iż ocz był proszon,aż dotąd odkładał,

Wszytko na same a ich godność składał,

Bo nie chciał na się brać rozsędku tego,

Kto by godniejszy był z nich dziewki jego.

„Lecz teraz niechaj fortuna pokaże,

Komu przysądzić królewnę dziś każe.

A to wam mówię,coście tu zostali,

Byście żadnemu z tych nie pomagali.

W czym się nie zgodzą,zdanie swe powiecie,

Dalej nic;o co idzie,sami wiecie.”

Zatym oni dwa tablice się jęli,

A wojska na niej szykować poczęli:

Biały się zastęp dostał Borzujowi,

A czarny przyszło wodzić Fiedorowi.

Stanęli przeciw sobie dwa Królowie,

Korona złota na obudwu głowie;

Tamże zarazem wedle boku żony,

Ta swego z lewej,owa z prawej strony.

Pop jeden słucha Królowej spowiedzi,

A drugi sobie wedle Króla siedzi.

Po nich Rycerze na koniach,we zbroi,

Każdy z nich pewnie swego się nie boi.

Na skrzydła srogie słonie postawiono,

A z nich się Rochom bronić polecono.

Wtóry rząd wszytek pieszy zastąpili.

A gdy już wszyscy tak gotowi byli,

Napierwej losy (chocia na tym mało)

Rzucić o przodek obiema się zdało.

Dwie pięści Borzuj zamknione pokazał,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: