Grom jako instrument polityki zagranicznej i bezpieczeństwa RP.pdf

Dr Marcin Lasoń

10 XII 2005

Wojskowa Formacja Specjalna im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

GROM jako instrument polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej.

Wstęp

W jednym z wywiadów generał Sławomir Petelicki, pierwszy dowódca Wojskowej Formacji

Specjalnej GROM imienia Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej powiedział, iż GROM „Jest

takim mięśniem polskiej polityki zagranicznej, bo gdybyśmy nie mieli GROM-u, to pewnie w ogóle by

się nie liczono z tym, co mówi polska dyplomacja” 1 . Teza wydaje się na tyle śmiała i intrygująca, że

nie sposób przejść obok niej obojętnie. Tym bardziej, że poproszony o jej ocenę generał M. Bieniek

stwierdził: „generał Petelicki powiedział dużo różnych rzeczy, nie zamierzam go krytykować, ale

odsyłam do Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP i informacji o strategii obronności, gdzie można

znaleźć informacje, kto jest za co odpowiedzialny, jakie są kompetencje poszczególnych organów

państwa i zakres ich odpowiedzialności, łącznie z siłami zbrojnymi” i dalej „GROM to malutka

jednostka do wykonywania zadań specjalnych. O polskiej polityce zagranicznej decydują politycy, dla

których siły zbrojne są tylko instrumentem. Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP i dokumenty

dotyczące strategii obronności to pozycje, do których ja bym odesłał panów, którzy wypowiadają się

autorytatywnie o miejscu jednostki GROM” 2 .

Zgodnie z uwagami generała M. Bieńka warto zacząć analizę tego zagadnienia od ukazania

miejsca sił zbrojnych w polityce zagranicznej państwa. Kolejnym krokiem winno być ustalenie roli, jaką

odgrywają lub mogą odgrywać siły specjalne. W tym konkretnym wypadku analiza skoncentruje się na

jednostce GROM. Celem publikacji będzie przeprowadzenie analizy powyższych zagadnień i

ustalenie miejsca GROM w polityce bezpieczeństwa państwa oraz jej potencjału, jako instrumentu

polityki zagranicznej. Zatem podejmę próbę wskazania w jakim stopniu tego typu jednostka jest

wykorzystywana jako atut polityki zagranicznej oraz jakie jest jej umiejscowienie w systemie

bezpieczeństwa państwa- lub być powinno, by możliwości w niej drzemiące były w pełni

wykorzystane.

Publikacja oparta zostanie o dostępne źródła oraz materiały zawarte w opracowaniach

książkowych. Ze względu na specyfikę poruszanej tematyki część informacji nie jest dostępna,

dlatego tekst nie zawiera żadnych informacji niejawnych. Obok dokumentów szeroko cytowane są

wypowiedzi rozmówców, z którymi autor przeprowadzał wywiady na omawiany temat np. ze

Sławomirem Petelickim, Krzysztofem Kozłowskim, czy Pawłem Grasiem. Ze źródeł prasowych na

podkreślenie zasługują informacje zwarte w artykułach S. M. Katza, uznawanego za specjalistę w

dziedzinie sił specjalnych. Równie szeroko tekst odwołuje się do informacji i opracować zawartych na

stronach internetowych. Z opracowań książkowych warto podkreślić publikację Huberta

Królikowskiego „Działania specjalne w strategii wojskowej III Rzeczypospolitej Polskiej” Siedlce 2005,

1 Nieprzygotowani na atak, rozmowa A. Talagi z S. Petelickim i P. Mosznerem

http://www.nowe-panstwo.pl/05_2004_miesiecznik/005_2004_forum.htm

2 O polskim wojsku, siłach specjalnych i misji w Iraku, rozmowa M. Lasonia z M. Bieńkiem

http://www.eir.pl/drlason/wywiadzGen%5b1%5d.M.BienkiemAutoryzowany.doc

Henryka Hermanna „Działania specjalne (wczoraj- dziś- jutro)” Toruń 2002 oraz Ireneusza

Topolskiego „Siła militarna w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej” Lublin 2004. Podstawą

informacji na temat jednostki GROM (oprócz materiałów źródłowych ) są liczne publikacje na jej temat

np. Jarosław Rybak „GROM.PL Tajne operacje w Afganistanie, Zatoce Perskiej i Iraku” Warszawa

2005. Zebrana literatura uzupełniona źródłami pozwala w sposób rzetelny zrealizować stawiany przez

autora cel pracy. Szczegółowe informacje dotyczące wykorzystywanych materiałów zawarte są w

przypisach.

1. Siły zbrojne jako instrument polityki zagranicznej państwa.

Nie wnikając w występującą w literaturze przedmiotu mnogość definicji możemy stwierdzić za

profesorem E. Cziomerem, iż polityka zagraniczna państwa jest to: „proces formułowania i realizacji

interesów narodowo-państwowych w stosunku do innych państw i uczestników systemu

międzynarodowego.” 3 Z definicji jasno wynika, że jest ona jedynie funkcją polityki wewnętrznej

państwa, pełni zatem wobec niej funkcję służebną. Siła militarna (potencjał militarny) jest jednym z

wyznaczników decydujących o możliwościach państwa w polityce zagranicznej. Stanowi również

jeden ze środków jej realizacji, obok politycznego i prawnego, ekonomicznego i psychologicznego 4 .

Zatem siły zbrojne w poważnym zakresie decydują o realizacji podstawowych celów polityki

zagranicznej, do których profesor J. Kukułka zalicza cele: egzystencjalne, koegzystencjalne i

funkcjonalne, określając jednocześnie ich zakres jako: zapewnienie bezpieczeństwa, wzrost siły

państwa i wzrost jego pozycji międzynarodowej 5 .

Pojęcie „siła militarna”- funkcjonującym w literaturze anglojęzycznej jako „power” 6 , które w

literaturze przedmiotu jest szeroko omawiane 7 kryje w sobie wiele składników, które wpływają na brak

jednej powszechnie akceptowalnej definicji. Jest tak przede wszystkim ze względu na ciągły rozwój

przemysłu zbrojeniowego, a zatem środków prowadzenia walki, szczególnie widoczny w ostatnim

półwieczu i towarzyszący wyścigowi zbrojeń. Wystarczającym dowodem na tę tezę będzie powstanie

w okresie zimnej wojny- ze względu na rozwój jakościowy- nowej triady sił militarnych, a więc formacji

wyposażonych w broń ądrową, na które składają się: rakiety międzykontynentalne, rakiety

umieszczane na okrętach podwodnych oraz ciężkie bombowce dalekiego zasięgu przenoszące broń

jądrową. W ten sposób ukształtowała się triada atomowa, w miejsce tradycyjnej, a więc wojsk

lądowych, morskich i powietrznych 8 .

Ważnym powodem jest również zmieniające się miejsce i znaczenie sił zbrojnych w polityce

państwa, a przede wszystkim w polityce zagranicznej. Obecnie siła militarna jest tylko jednym ze

składników siły państwa, nie decyduje jednoznacznie o jego pozycji międzynarodowej 9 , bowiem

niezwykle ważne są również inne czynniki, np. potencjał gospodarczy czy naukowo- techniczny.

3 E. Cziomer, L. Zyblikiewicz Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Warszawa 2004 str. 106

4 Tamże str. 122- 123

5 Za E. Cziomer, L. Zyblikiewicz Zarys... op. cit. str. 114

6 Zobacz szerzej B. Balcerowicz Obronność państwa średniego Warszawa 1997 str. 21- 23

7 Zobacz szerzej I. Topolski Siła militarna w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej Lublin 2004 str. 15- 21

8 W. Malendowski Zbrojenia w Międzynarodowe stosunki polityczne pod redakcją W. Malendowskiego i Cz.

Mojsiewicza Poznań 1997 str. 300

9 Zobacz szerzej Z. Cesarz Współczesne problemy polityczne świata, Wrocław 1994 str. 17- 18

Zależnie od okresu historycznego sytuacja wyglądała odmiennie. Przyjmując za I. Topolskim, można

wyróżnić i scharakteryzować następujące epoki: przedindustrialną („kamienia i żelaza” 3000 r. p.n.e. –

1815), industrialną („pary” 1815- 1945), nuklearną („atomu” 1945- 1991) i informatyczną („krzemu”

1991, wojna w Zatoce Perskiej jako pierwsza w nowej epoce). Zostały one wyodrębnione ze względu

na czynnik postępu technologicznego i jego wpływ na siłę militarną państwa 10 . W epoce

przedindustrialnej siła militarna decydowała o sile państwa i była jego podstawowym instrumentem w

polityce zagranicznej, bez którego dyplomacja nie mogła się obejść. Służyła m.in. do podboju,

interwencji, pacyfikacji czy obrony własnej państwowości. W epoce industrialnej siła militarna

pozostawała decydującym składnikiem siły państwa, jednak co raz większe znaczenie zaczęła

zyskiwać gospodarka, która odpowiadała za kompleks przemysłu zbrojeniowego, zatem za niezbędny

składnik potencjału wojskowego. Dyplomacja, mając za sobą siłę militarną, mogła używać jej za

środek do prowadzenia klasycznych wojen, interwencji zbrojnych, utrzymywania stref wpływów,

narzędzie gróźb czy demonstracji siły. W epoce nuklearnej postęp naukowo techniczny całkowicie

odmienił znaczenie siły zbrojnej dla polityki zagranicznej państwa. Podstawowym jej komponentem

stała się broń jądrowa. To z powodu możliwości jej użycia podczas wojny w Korei w latach 1950- 1953

żadna ze stron nie osiągnęła ostatecznego zwycięstwa. Świadomie zrezygnowano z tego środka

prowadzenia walki, bowiem w innym wypadku mogłaby wybuchnąć trzecia wojna światowa- wojna

atomowa. Zatem podstawowy element siły militarnej stał się poniekąd bezużyteczny, bowiem jego

zastosowanie wiązałoby się w praktyce z brakiem zwycięzcy i groźbą zapanowania „pokoju

cmentarnego”. Pozostał jej zatem przede wszystkim czynnik odstraszania oraz użycie w nowej,

ograniczonej formie, jako tylko jednego ze środków polityki zagranicznej. Była wsparciem dla środków

dyplomatyczny, politycznych i ekonomicznych, a jednocześnie sama w znaczący sposób zależna od

potencjału gospodarczego i naukowo- technicznego. Siłę militarną w epoce nuklearnej polityka

zagraniczna wykorzystywała m.in. w następujący sposób: odstraszanie, wyścig zbrojeń, ochrona

własnej niezależności, interwencje zbrojne, inwazje oraz groźba użycia. W epoce informatycznej

tworzącej się obecnie siła militarna ma mieć niewielką rolę, ponieważ dominować będzie wiedza i

związany z nią potencjał techniczny i gospodarka. Dopiero w sytuacji, gdy zawiodą inne środki,

polityka zagraniczna sięgać ma po siły zbrojne składające się z nowoczesnych, mobilnych i

elastycznych jednostek wyposażonych w broń nowej generacji, które będą zdolne do rozwiązywania

problemów przed nimi postawionych, np. terroryzm, spory graniczne, migracje, przestępczość

międzynarodowa, proliferacja broni masowego rażenia. To właściwa rola dla sił specjalnych i stąd ich

stosowanie w konfliktach poniżej progu wojny. Zatem dochodzić będzie do sytuacji, gdy armie państw

znajdujących się jeszcze w określanej przez A. i H. Toffler tzw. „drugiej fali” ścierać się będą z

przeciwnikiem używającym już doktryny „trzeciej fali” 11 . Można się zgodzić, że do takie wojny już się

odbywają, jednak wątpliwym pozostaje sięganie do siły militarnej, jako ostatecznego środka polityki

zagranicznej, czyli wyczerpanie innych możliwości rozwiązania konfliktu.

Dlatego możemy przyjąć, że w tym okresie polityka zagraniczna państwa używa siły militarnej

poprzez interwencje zbrojne celem deklarowanym walki z terroryzmem międzynarodowym, ochrony

10 Zobacz szerzej I. Topolski Siła...op. cit. str. 23- 36

11 Zobacz szerzej A. Toffler, H. Toffler Wojna i antywojna, Warszawa 1998

praw człowieka, utrzymania pokoju międzynarodowego, czy nieproliferacji broni masowej zagłady.

Obok sił powietrznych (tzw. „wojna w białych rękawiczkach”, czyli precyzyjne, wręcz chirurgiczne

uderzenia z powietrza na cele naziemne- koncepcja zastosowana podczas interwencji NATO w

Kosowie począwszy od 24 III 1999 roku) najczęściej do wymienionych powyżej celów używa się sił

specjalnych, których zakres działań i skala zaangażowania ulega ciągłej ewolucji w kierunku

zwiększania ilości ich funkcji i zadań. Obok powyższego bezpośredniego użycia siły militarnej przez

politykę zagraniczną, pamiętać należy również o wykorzystywaniu jej poprzez tworzenie systemów

antyrakietowych (tarcza antyrakietowa), wywiad satelitarny i elektroniczny oraz infiltrowanie i

paraliżowanie sieci komputerowych przez specjalnie do tego celu wyszkolonych hakerów w

mundurach.

Podsumowując, zgodnie z definicją I. Topolskiego pod pojęciem siły militarnej należy

rozumieć: 1) kompleks militarno- przemysłowy (zakłady produkcyjne, ośrodki naukowo- badawcze,

poligony doświadczalne, surowce i materiały), 2) siły zbrojne (armia regularna, formacje paramilitarne,

wywiad, przeszkolone rezerwy, infrastruktura wojskowa). Jest ona częścią potencjału militarnego

państwa, który w danym okresie czasu może ono wykorzystać 12 . W podanej powyżej definicji brak

jest jednak w mojej ocenie niezwykle ważnego składnika współczesnych sil zbrojnych, którym są siły

specjalne, a które to nie dają się zamknąć w pojęciu „armia regularna”, czy też „formacje

paramilitarne”. Takie stanowisko postaram się szczegółowo uargumentować, chociaż już pobieżne

spojrzenie na źródła problemów epoki „krzemu” zdają się je potwierdzać.

2. Pojęcie działania i sił specjalnych.

Pojęcie sił specjalnych (Special Operations Forces- SOF) jest związane nieodłącznie z

działaniami specjalnymi (Special Operations- SO). Obowiązujące w USA określenie sił i zadań

specjalnych zamieszczono w „Doctrine for Joint Special Operations” 13 z 17 XII 2003 roku. Stwierdza

m.in, iż działania specjalne są to operacje przeprowadzane we wrogim lub politycznie wrażliwym

środowisku dla osiągnięcia celów o charakterze militarnym, politycznym, informacyjnym i/lub

ekonomicznym z wykorzystaniem środków, którymi nie dysponują siły konwencjonalne. Mogą być one

przeprowadzane niezależnie lub w związku z działaniami armii regularnej i agencji rządowych.

Działania specjalne wyróżnia od tradycyjnych m. in. stopień politycznego i fizycznego ryzyka,

stosowane techniki operacyjne i zależność od szczegółowego rozpoznania i wywiadu. Często są one

integralną częścią prowadzonej kampanii wojennej i pełnią wobec niej rolę służebną. Jednak

prowadzone są również zupełnie niezależnie i polegają np. na organizowaniu i szkoleniu partyzantek

czy armii innych państw, przeprowadzaniu ataków na wskazane cele, by wyeliminować potencjalne

zagrożenie czy działania antyterrorystyczne. H. Hermann po gruntownej analizie dostępnych w

literaturze definicji stwierdza, że współcześnie pod pojęciem działania specjalne rozumie się:

„kompleks przedsięwzięć o charakterze wojskowym, zmierzających do osłabienia potencjału

politycznego, ekonomicznego, militarnego i moralnego przeciwnika. Przedsięwzięcia te są

realizowane w sposób odmienny niż czynią to wojska regularne” i dalej „Działania specjalne prowadzą

12 Topolski Siła..., op. cit. str. 29

13 Doctrine of Joint Special Operations http://www.dtic.mil/doctrine/jel/new_pubs/jp3_05.pdf

siły (wojska) specjalne, a także związki taktyczne (ZT) i związki operacyjne (ZO) sił zbrojnych w

zakresie swojego udziału w działaniach wojennych oraz również inne instytucje państwa i organizacje

spoza sił zbrojnych, np. agencje wywiadowcze itp. Wyspecjalizowanymi siłami, np. grupami

specjalnymi, oddziałami partyzanckimi, grupami sabotażowo- dywersyjnymi itp.” 14 H. Królikowski i K.

Piątkowski przedstawili zaś następującą definicję: „Działania specjalne są nieregularną formą walki,

stosowaną w czasie pokoju, jak i wojny, polegającą na osiąganiu celów strategicznych, niemożliwych

do osiągnięcia na drodze działań regularnych lub dyplomatycznych. Mogą być one prowadzone jako

działania samodzielne, lub wspierające inne formy działań. Działania specjalne są prowadzone w skali

taktycznej z wykorzystaniem czynnika zaskoczenia i innowacji taktycznych. Efekt działań specjalnych

w wymiarze politycznym jest strategiczny, a w wymiarze militarnym strategiczny lub operacyjny.” 15

Zatem autorzy podkreślają wymiar politycznych efektów działań sił specjalnych, które określają jako:

„formacje wojskowe lub paramilitarne, zawodowe (czasem improwizowane) przeznaczone i

wyszkolone do prowadzenia działań specjalnych samodzielnie lub we współpracy z innymi

jednostkami wojskowymi, paramilitarnymi oraz organizacjami rządowymi. Siły specjalne są formowane

spośród starannie wyselekcjonowanych żołnierzy pod kątem posiadanych warunków i predyspozycji

psychicznych oraz fizycznych, jak też zdolności do prowadzenia działań specjalnych” 16 Cechuje je

ciągły rozwój, co wiąże się ze zwiększaniem ilości stawianych przed nimi zadań a zatem i rodzajów

podejmowanych działań. Konieczność ciągłego rozwoju sił specjalnych i struktur w ramach jakich

funkcjonują podkreśla pułkownik rezerwy R. Polko stwierdzając, iż: „... nie jest możliwe utworzenie tak

elastycznej organizacji, która nie wymagałaby już żadnych zmian.” i dalej „Podstawą do

rozbudowy/przebudowy sił specjalnych byłyby realne potrzeby wynikające z przyjętej koncepcji polityki

państwa oraz prowadzonych analiz zdolności sił specjalnych.” 17 W wymiarze deklaratywnym z

konieczności rozbudowy sił specjalnych zdają sobie sprawę również decydenci: „Rozwój jednostek

specjalnych jest naturalnym rozwinięciem nowoczesnej doktryny militarnej, która zakłada tworzenie

wysoce wyspecjalizowanych sił, w pełni uzawodowionych, zdolnych do realizacji różnorodnych i

specyficznych celów. Tworząc stosunkowo niewielkie i wyspecjalizowane jednostki uzyskuje się

możliwość osiągania różnorodnych celów będących poza zasięgiem możliwości zwykłych jednostek

wojskowych.” 18 Niestety świadomość tej naturalnej konieczności nie idzie w parze z podejmowaniem

działań na rzecz jej realizacji.

Zakres działań sił specjalnych zwiększa się stale 19 . Z początkowo wyodrębnianych rodzajów,

takich jak: partyzanckie, dywersyjno- rozpoznawcze, przeciwpartyzanckie, sabotażowe i

psychologiczne 20 poprzez ich rozwinięcie do form działań: szturmowych, rajdowych, dywersyjnych,

14 H. Hermann Działania specjalne (wczoraj, dziś, jutro), Toruń 2002 str. 21

15 H. Królikowski, K. Piątkowski Miejsce sił specjalnych w systemie obronnym RP, w Nowa technika wojskowa

3/2004 str. 15 oraz podobna definicja H. Królikowski Działania specjalne w strategii wojskowej III

Rzeczypospolitej Polskiej, Siedlce 2005 str. 105

16 H. Królikowski Działania... op. cit. str. 106

17 R. Polko Siły specjalne w polityce bezpieczeństwa państwa www.stosunki.pl/main243826020210,2,yisvp.htm

18 Ministerstwo Obrony Narodowej, Jednostki specjalne Wojska Polskiego

http://www.wp.mil.pl/start.php?page=1011100000

19 Zobacz szerzej M. Brailey Not many jobs take a whole army: Special operations forces and the revolution in

military affairs, http://www.ntu.edu.sg/idss/publications/WorkingPapers/WP64.PDF

20 H. Hermann Działania..., op. cit., str. 22

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: