Medycyna fizykalna należy do tych dyscyplin medycznych, które w ostatnich latach rozwijają się szczególnie intensywnie.
Na umocnienie pozycji fizykoterapii w medycynie klinicznej wpływają:
1. Postęp badań w zakresie nauk medycznych dostarczająca coraz więcej informacji o fizjologii
2. Postęp w zakresie odkryć technicznych, postęp naukowy i rozwój nowych rozwiązań technologicznych.
Homeostaza – stałość naszych procesów życiowych zachowana jest nawet w warunkach chorobowych.
Aby wykonać prawidłowo zabiegi należy:
1. Znać właściwości zastosowanego bodźca fizycznego
2. Zasada bezpieczeństwa pacjenta i fizjoterapeuty (rzetelność, brak pośpiechu)
3. Efekt leczniczy, czyli zastosowanie dawki bodźców; dawka musi być skuteczna
4. Zasada spójności w procesie leczenia i usprawniania (działanie w grupie: lekarz, pielęgniarka, psycholog, socjolog itp.)
5. Indywidualizacja zabiegu
6. Zasada znajomości techniki zabiegu (dlaczego tak a nie inaczej)
7. Zasada rzetelności (przede wszystkim nie szkodzić!)
8. Zasada przestrzegania praw pacjenta
Stosuje się cztery rodzaje energii:
1. Termiczna, czyli ciepło, zimno
2. Elektryczna w postaci prądu elektrycznego i pola elektrycznego
3. Elektromagnetyczna – fala elektromagnetyczna (fala radiowa, światło) z różnych zakresów widma fal elektromagnetycznych
4. Mechaniczna jako różne formy ultradźwięków i wibracji. Zaaplikowana energia bodźców fizycznych wchodzi w reakcje ze strukturami i funkcjami tkanek wywołując procesy zależne od rodzaju zastosowanego bodźca i właściwości tkanek.
Wg Prawa Grothusa – Drappera działanie biologiczne i terapeutyczne wywołuje tylko tą energię, która została zaabsorbowana. Pochłanianie dawek, bodźców fizykalnych mierzy się współczynnikiem absorpcji i jest on charakterystyczny dla różnego rodzaju tkanek oraz zależy od rodzaju zastosowanej energii. Współczynnik absorpcji określa jaki procent (%) dawki jest pochłonięty przez daną strukturę tkanek. Inną miarą jest tzw. wartość połówkowa, która określa warstwę tkanek pochłaniającą połowę zaaplikowanej dawki energii w miejscu zabiegu.
TERMOTERAPIA
Stosowanie zabiegów miejscowych ewentualnie ogólnych.
1. W zakresie zabiegów zimnoleczniczych (wyznacznikiem temperatury skóry po zabiegu, a nie temperatura chłodziwa)
– zimna woda
– zamrożone żele
– pasty borowinowe
– wilgotne tkaniny
– nadmuchy zimnego powietrza
2. W zakresie krioterapii
– pary ciekłego azotu
– śnieg CO2
3. W zakresie zabiegów ciepłoleczniczych
– parafina
– borowina
– fango – mieszanina parafiny i borowiny (zmniejsza objętość w czasie krzepnięcia)
– piasek
– sappropelle (gliny, iły, muły)
– ciepłą i gorącą wodą
– sauna, łaźnia rzymska
ŚWIATŁOLECZNICTWO
1. Z wykorzystaniem promieniowania IR w oparciu o:
– generatory nieświetne
– promienniki ksenonowe i halogenowe
– lampy typu Sollux z możliwością modyfikacji wiązki świetlnej przez zastosowanie filtrów
2. Z wykorzystaniem promieniowana UV
– źródła promieniowania UV generujące wyselekcjonowane promieniowanie UVA, UVB, UVC
– z zastosowaniem leków dermatologicznych
– z zastosowaniem dawek medycznych, w odniesieniu do zmian odczynowości skóry w wyniku: fotoalergii, fotodynamiki, czyli szybkość pokazywania się odczynu, fototoksykności
– stosowanie „kąpieli słonecznych” w ramach helioterapii zgodnie ze wzorcem opracowanym przez WHO
3. Stosowanie zabiegów z zakresu biostymulacji laserowej w oparciu o:
– sondy laserowe niskoenergetyczne
– dobór metod ekspozycji laserowych w zależności od parametrów lasera o konkretnej sytuacji zabiegowej
ELEKTROTERAPIA
1. Stosowanie zabiegów z wykorzystaniem prądu stałego w celu terapeutycznego działania fizykochemicznych podbiegunowego w galwanizacjach i kąpielach wodnoelektrycznych
2. Wykonywanie zabiegów jonoforezy z wodnych roztworów leków
3. Stosować zabiegi na bazie prądów impulsowych o małej częstotliwości w elektrostymulacji czuciowej = przeciwbólowej w oparci pobudzenie zakończeń czuciowych
– prądy Bernarda z komponentami – IZO – dd i prądu galwanicznego
– prądy Treberta
– prądy wysokonapięciowe
– metoda TENS (przedskórna stymulacja przeciwbólowa)
– TENS konwencjonalny
– TENS – BURST (wzmocniony)
– TENS – HPL
– TENS wg. MELZAKA
Jonoforeza – wprowadzenie jonów do skóry za pomocą pola elektrycznego stałego.
4. Stosować zabiegi na bazie prądów impulsowych średniej częstotliwości – sinusoidalnie zmiennych
– zmodulowanych do małej częstotliwości endogennie wg. Nemeka; egzogennie
– stereointerferenyjnych
5. Stosować zabiegi na bazie prądów impulsowych małej częstotliwości w elektrostymulacji motorycznej = pobudzającej
– mięśni normalnie unerwionych w ramach treningu mięśniowego –metoda NMES
– mięśni z zaburzoną akomodacją w oparci o prawo skurczu wg Pflugera
– elektrostymulację funkcjonalną – metodą FES lub FESE
– elektrostymulację w ramach TONOLIZY (u dzieci z porażeniem mózgowym)
– trening naczyniowy
6. Przeprowadzać elektrodiagnostykę w oparciu o metody ilościowe i jakościowe
– współczynnik akomodacji– iloraz akomodacji
– reobazę
– krzywą i|t
– chronaksję
– jakość skurczu pod wpływem prądu galwanicznego, faradycznego
POLA ELEKTROMAGNETYCZNE
1. Stosowanie zabiegów mających na celu uzyskanie ciepła endogennego i sterowania głębokością przegrzania oraz dystrybucję ciepła przez wykorzystanie
– diatermii krótkofalowej stosowana metodą pojemnościową i indukcyjną
– diatermii decymetrowej i mikrofalowej
– diatermii długofalowej i prądów
– Arsonwala (w kosmetyce i do dermatologii)
– impulsowych pól magnetycznych małej częstotliwości w ramach magnetoterapii
Diatermie – przegrzanie wewnątrz falami krótkofalowymi.
ULTRADŹWIĘKI
1. Stosować zabiegi mające na celu wykorzystanie terapeutycznego działania energii mechanicznej w odniesieniu do:
– właściwości fizycznych fali akustycznej
– wskazań i przeciwwskazań
– wartości znamionowych nadajnika zabiegowego
– metod i technik terapeutycznych
INHALACJE
1. Stosować wziewanie w celu leczniczego wykorzystania aerozoli w oparciu o:
– aerozole naturalne i sztuczne
– modyfikacje dotyczące
– składu chemicznego
– temperatury
– parametrów mgły aerozolowej
– wskazania i przeciwwskazania
WODOLECZNICTWO
1. Stosować zabiegi w oparciu o lecznicze działania wody
– o różnej temperaturze
– o różnym ciśnieniu hydrostatycznym i hydrodynamicznym
– o różnym składzie chemicznym i elektrycznym
W 4 grupach zabiegowych:
1. Z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody
– kąpiele całkowite i częściowe
– masaż w środowisku wodnym
– kąpiele wodno – elektryczne, tlenowe, perełkowe, aromatyczne
2. Z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego wody
– polewanie
– natryski stałe
– natryski ruchome o zmiennej temperaturze
3. Za pośrednictwem tkaniny
– zmywanie
– nacieranie
– zawijanie
– okłady
– kompresy
4. Bez ciśnienia wody
– sauna (łaźnia fińska) – mokre powietrze
– kąpiele parowe
– kąpiele suche (łaźnia rzymska) – suche gorące powietrze
BALNEOTERAPIA (wykorzystanie wód mineralnych), KLIMATOTERAPIA, LECZENIE UZDROWISKOWE
1. Stosowanie zabiegów w oparciu o naturalne tworzywa występujące na terenie uzdrowisk: wody mineralne, peloidy, cechy klimatu
– stosować zabiegi przy wykorzystaniu wód mineralnych
– kąpiele
– kuracje pitne
– inhalacje
– przepłukiwania
– stosować zabiegi przy wykorzystaniu peloidów, iłów, mułów w zabiegach miejscowych (okłady) i ogólnych (zawijania)
– ocenić odczyny kąpielowe, uzdrowiskowe, szczególnie u osób z chwiejną reaktywnością anatomiczną i po nadmiernym obciążeniu organizmu bodźcami
Odpowiedzią tkanek ustroju ludzkiego i całego ustroju na działanie bodźcy fizykalnych jest odczyn.
Leczenie fizykalne opiera się na znajomości odczynów i umiejętności ich wykorzystywania.
Odczyny dzielą się wg. następujących kryteriów:
1. Miejsca występowania
– miejscowy – pierwotny, ukazujący się w miejscu zadziałania bodźca
– ogólny – wtórny, charakteryzujący się reakcjami poszczególnych zespołów tkankowych, narządów, układów lub całego ustroju
2. Czasu występowania
– natychmiastowy – występujący w czasie wykonywania zabiegu lub bezpośrednio po zabiegu
– opóźniony – ukazuje się po kilku godzinach
– odroczony – występuje po kilku dniach
– odwracalny – występuje po określonym czasie
– nieodwracalny – uszkadzający tkankę na stale
– utrzymujący się do kilku godzin lub miesięcy
3. Mechanizmów powstania
– progowy – uzyskany po zadziałaniu minimalną dawką
– normalny – uzyskany po zastosowaniu prawidłowej dawki charakterystycznej dla danego bodźca
– paradoksalny – charakteryzuje się obrazem odwrotnym do tego jaki jest uzyskiwany po zastosowaniu określonego bodźca. Odczyn taki występuje przy ukrytych zmianach chorobowych, które mogą się w takich przypadkach ujawnić
W mechanizmie powstania odczynów rozróżnia się:
1. Fizykochemiczne zmiany bierne występujące na poziomie komórkowym i molekularnym w miejscu absorpcji bodźca fizykalnego
ODCZYN
Odpowiedzią tkanek ustroju ludzkiego i całego ustroju na działanie bodźców fizykalnych jest odczyn.
Leczenie fizykalne opiera się na znajomości odczynów i umiejętności ich wykorzystania.
Rozróżniamy odczyny:
1. Progowy – uzyskany po zadziałaniu minimalną dawką bodźca
2. Normalny – uzyskany w wyniku zastosowania prawidłowej dawki, charakterystyczny dla danego bodźca, obraz na skórze – zaczerwienienie
3. Paradoksalny – charakteryzujący się odwrotnym obrazem do tego jaki jest uzyskiwany po zastosowaniu określonego bodźca – niejednokrotnie odczyn taki występuje przy zmianach chorobowych, które mogą się w takich przypadkach ujawnić
4. Miejscowy – pierwotny ukazujący się w miejscu zadawania bodźca
5. Ogólny – wtórny. Charakteryzuje się reakcjami poszczególnych zespołów, tkankowych narządów, układów lub całego ustroju – powstaje w wyniku odruchowych zmian homeostatycznych
6. Odwracalny – ustępujący po określonym czasie
7. Nieodwracalny – uszkadzający tkankę po przekroczeniu granicy tolerancji – nieraz wywoływany w sposób zamierzony
Przy ocenie odczynów należy liczyć się z możliwością występowania:
I. Nadwrażliwości
1. Pierwotnej
– samoistną, niejednokrotnie związaną z indywidualną odczynowością
2. Wtórnej
– nabytej, występującej w wyniku:
– przedawkowania bodźca
– leczenia radiologicznego
– alergii
II. Obniżonej wrażliwości
– patologiczna
– stany pochorobowe
– wyniszczenie organizmu, okresy rekonwalescencji lub spowodowane: alkoholizmem, nikotynizmem, uzależnieniem lekowym i środkami odurzającymi
1. Fizykochemiczne zmiany bierne występujące na poziomie komórkowej i molekularnym w miejscu absorpcji bodźca fizykalnego. Rozległość i głębokość wywoływanych zmian jest proporcjonalna do wielkości dawki, zdolności przenikania danej energii praz absorpcji. Zmiany bierne przemijają na zasadzie rozproszenienia i w wyniku działania mechanizmu homeostazy.
2. Reakcje czynnościowe
Powstawanie drażnienia = stymulacje może wywołać:
– osłabienie reakcji przez przywykanie – habituacje
– nasilenie – wzmocnienie reakcji w wyniku sensytyzacji
W leczeniu fizykoterapeutycznym zmiany występujące po jednym zabiegu sumują się, a po serii ekspozycji pogłębiają i utrwalają pozytywny efekt. Ważne jest również właściwe dobrana do reaktywności tkanek ustroju dawka, jak i liczba prawidłowo wywoływanych reakcji.
Stopniowanie i powtarzanie reakcji stymuluje zmiany morfologiczne, normalizuje oraz trenuje funkcjonowanie mechanizmów fizjologicznych ustroju wywołując zmiany, któ®e są oczekiwane jako wynik terapii.
Opisowe pojęcie dawki, określa się:
1. Mianem fizycznym takim jak: ilość, moc, gęstość energii, natężenie, czas trwania aplikacji, rozległość powierzchni zabiegowej
2. Terminami i pojęciami takimi jak:
– absorpcja – pochłanianie energii, pojemność tkanek
– transmisja – przenikanie, przewodzenie
– dyspersja – rozproszenie
– wartość połówkowa
– rodzaj tkanki docelowej, głębokości tkanek, grubości struktury warstwy tkanki pośredniej
Terapeutyczne miary dawek ustala się wg. skrótów ich działania na tkanki w oparciu o prawo Arnolt – Schulza, które mówi, że:
Małe dawki – pobudzają, średnie dawki – hamują, duże dawki – niszczą.
Indywidualna odczynowość tkanek wpływa na konieczność przewidywania i modyfikacji dawek ze względu na możliwość występowania:
1. Nadwrażliwości pierwotnej, samoistnej
2. Nadwrażliwości wtórnej, nabytej w wyniku:
– zatrucia środowiska
3. Prawa fizjologii, procesów regulacji ustroju takich jak:
– homeostaza
– metabolizm
– przekaz informacji
4. Możliwości modyfikacji w postępowaniu fizykoterapeutycznym w zależności od:
– konkretnej sytuacji zabiegowej
– aktualnego stanu zdrowia pacjenta
– stopnia zaawansowania procesu chorobowego (ostre stany i podostre, potrzebują mniejszych dawek niż przewidziane)
– występowania chorób towarzyszących
– dobory i zastosowania odpowiednich technik zabiegowych, dawek a czasu zabiegu
– ilości zabiegów w serii
– ilość powtórzeń serii zabiegów
– oprzyrządowania
5. Posiadanymi kompetencjami
Na profil działania fizjoterapeutycznego składa się wiele nieinwazyjnych metod stosowania bodźców fizycznych i w wielu działach medycyny akademickiej, takich jak:
1. Ortopedia z traumatologią
2. Reumatologia
3. Neurologia
4. Chirurgia
5. Interna
6. Ginekologia
7. Dermatologia
8. Okulistyka
9. Laryngologia
10. Urologia
11. Stomatologia
12. Onkologia (leczenie wspomagające to zabiegi fizjoterapeutyczne)
W wyżej wymienionych dziedzinach medycyny klinicznej, medycyna fizykalna zajmuje się wykorzystaniem naturalnych bodźców fizycznych i czynników fizycznych wytworzonych przez różnego rodzaju urządzenia elektromedyczne do terapii, diagnostyki, rehabilitacji. Trudno wymienić wszystkie metody fizykalne stosowane współcześnie.
Szczególnym zainteresowaniem cieszą się zabiegi z zastosowaniem niskich temperatur, biostymulacji laserowej, impulsowych pól magnetycznych małej częstotliwości, a w zakresie elektroterapii coraz powszechniej stosowane są prądy małej impulsywnie częstotliwości o różnych przebiegach w terapii przeciwbólowej TENS.
Wybranie zagadnienia zastosowania zabiegów fizykoterapeutycznych w rehabilitacji.
Podstawa leczniczego działania zabiegów fizykalnych stanowi zdolność reagowania organizmu człowieka na bodźce i umiejętne stosowanie metod i technik wykonywania zabiegów. Istotnym jest przy tym to, że:
1. Siła zastosowanych bodźców fizycznych musimy mieć wartości większe niż próg pobudliwości struktur na które działa
2. W ustroju ludzkim występują mechanizmy przystosowawcze bodźców, które w mniejszym lub większym stopniu stale działają na organizm człowieka ze strony środowisk i przed którymi to bodźcami go bronią
3. W organizmie funkcjonują prawa fizjologii określające warunki w jakich przebiegają prawidłowe procesy metaboliczne, które wzmacniają normy i granice procesów życiowych z zastosowanymi zabiegami fizykalnymi
4. W ustroju człowieka funkcjonują też mechanizmy fizjologiczne, zapewniające prawidłową czynność całego organizmu i jego poszczególnych części jednocześnie na wszystkich poziomach regulacji ustr...
Sylwinka761