Isaac B. Singer - Póżna milość.txt

Isaac Bashevis
	PӏNAMIO
	Przeoya z angielskiegoMonika Adamczyk-Garbowska
	Wydawnictwo DolnolskieWrocaw1993.

Od autora
	Tytu przekadu w jzyku angielskimOldLow
	KonsultacjaChone Shmeruk
	Opracowanie graficzneRenata Pacyna-Kortyka
	RedaktorJanina Majorowa
	Redaktor techniczny'Marek Krawczyk
	Copyright by WydawnictwoDolnolskie, Wrocaw 1993ISBN 93-7023-269-8
	/'
	Zo0^
	AJtC.
	Od autora
	Postanowiem tak zatytuowa ten tom, chocia opowiadaniePna mio ukazao si w moim ostatnim zbiorze, Namitnoci.
Mio ludzistarych i w rednim wiekujest tematem pojawiajcymsi coraz czciej w mojejtwrczoci.
Literatura zaniedbuje ludzi dojrzaych iich uczucia.
Powieciopisarze nigdy niepowiedzieli nam, e w mioci, podobnie jak i w innych sprawach, modzi s jedynie todziobami i e sztuka kochania dojrzewa z wiekiem i dowiadczeniem.
Co wicej, wielumodychwierzy, e wiat monaulepszy poprzez nage zmiany porzdku spoecznego orazkrwawe iwyczerpujce rewolucje, tym-^czasemwikszostarszych ludzi przekonaa si, i nienawii okruciestwo sprowadzaj tylko zo.
Jedyn nadziej ludzkoci jestmio w rnych formach i przejawach, majca rdowprzywizaniudo ycia, ktre, jak wiemy, wzrasta i pogbiasi w miar upywu lat.
	Spordosiemnastu opowiada prezentowanych w tymzbiorzeczternacie ukazao si w czasopimie "New Yorker"pod wspania redakcj drogiej memu sercu RachelMacKenzie.
Jedno z nich, Tanchum, redagowa William Maxwell, zaZdrajc Izraela mj nowyredaktor Charles McGrath, ktry zaj miejsce Rachel MacKenzie, kiedy niedawno odesza na emerytur.
Spordpozostaych opowiada dwaukazay si w "NewYork Arts Journal", jedno w "Playboyu" i jedno w "SaturdayEvening Post" jakie czternacielat temu.
Redagowa je, jakniemal wszystkie inne mojeutwory, Robert Giroux, wyprbowanyprzyjaciel.
Wyraam wdziczno im jak rwnie wielu.

6 Isaac Bashems Singer
	czytelnikom, ktrzy pisz i zachcaj mnie do twrczychwysikw.
Chocia niemam czasu i sity, by odpowiada kademu z nich osobicie, czytam wszystkie listy i czsto robiuytek z zawartych w nich wanych spostrzee.
	J.B.S.
	Noc w Brazylii.

Noc w Brazylii9
	Nigdynie syszaem o tym czowieku, ale w dugim licie,ktry do mnie napisa z Rio de Janeiro, przedstawi si jako ydowski pisarz, ktry "zagubi si na gorcej brazylijskiej pustyni".
Nazywasi Paltiel Gerstendreszer.
Kilka miesicy potym licie przysza jedna z jego ksiek.
Zostaa wydananakadem wasnym autora, wydrukowana na szarympapierzei oprawiona w mikkie okadki, pogitew trakcieprzesyki.
Tre stanowia mieszanin autobiografii oraz esejw oBogu,wiecie, czowieku i bezcelowoci stworzenia; wszystko to napisane napuszonym stylem i niezwykledugimi zdaniami.
Roiosi w niej od bdwdrukarskich, aniektre strony byy poprzestawiane.
Nosia tytu Wyznania agnostyka.
	Przekartko waem ksik i wysaem jej autorowikilka swpodzikowania.
To zapocztkowao korespondencj, skadajcsi z trzech czy czterech niezwykle dugich listw od niegoi krtkiej kartki odemnie, w ktrej przepraszaem, e nie odpisaem wczeniej i bardziej szczegowo.
	Niewiem, jak to si stao, w kadym razie Paltiel Gerstendreszer odkry, e przygotowujsi do wyjazdu doArgentynyz seriwykadw i zacz mi przysya listypolecone, a nawet telegramy, w ktrych prosi, abym spdzi kilka dniw Rio de Janeiro.
Tym razem nie leciaem samolotem itaksiakurat zoyo, e argentyski statek, na ktry wsiadem,miazatrzyma sina dwie doby wSantos, dwanacie dni poodpyniciu zNowego Jorku.
	Statek bytniemal pusty i kto wyzna mi w tajemnicy, e tojego ostatni rejs z Ameryki Pnocnej.
Dostaem luksusow kabin poobnionej cenie, a w jadalni miaem nawetwasnego.

10
	Isaac Bashevis Singer
	kelnera, ktrego jedynym obowizkiem byo nalewanie mi wina,mimo e sczyem je tylko po to, aby da mu co do roboty.
	Tej wiosny, wiosny w Brazylii, a jesieni w Nowym Jorku,przelecia nad Atlantykiem huragan, przynoszc prczwichury ulewne deszcze.
Statek przechylasi zowrogo.
Syrenywyy w dzie inoc.
Fale uderzay o kadub niczym potne kowalskiemoty.
W mojej kabiniekrawat powieszony nad lustrem wykonywa akrobacje.
Szczoteczka do zbw dzwoniabezprzerwy w szklance.
Wiedzc, estatek si spni, wysaem Paltielowi radiogram podajcynasz nowy czas przyjazdu, ale nawet ten termin nie zosta dotrzymany.
	Kiedy w kocu zawinlimy do Santos, nikt nie wyszedmi na spotkanie.
Statekmia pozosta w porcie krcej, tylkodwadziecia cztery godziny.
Prbowaemtelefonowaz portu,ale niemogem uzyska poczenia.
Raz co prawda kto podnis suchawk, alemwi tylko w jzyku portugalskim, ktrego nie rozumiaem.
Z jakiego powodu nie mogem si zdoby na to, by rozczarowa Paltiela Gerstendreszera.
Ton, jakimpisa onaszym spotkaniu, zdradza, e pokada w nimwielkie nadzieje.
Po krtkim zastanowieniu wsiadem do autobusujadcego do Rio, a tam wziem takswk.
Okazao si, emieszka do daleko od centrum, w odludnej czci miasta,ktr kierowca ztrudem odszuka.
Wska ulica,pena dziuri wybojw, bya czciowozalana kauami.
	Zapukaem do na p zrujnowanego domu ijaka kobietaotworzya drzwi.
Ku mojemu zdziwieniu rozpoznaem w niejznajom z Warszawy Lena Stempler, zapoznana aktorka, piosenkarka i wykonawczyni monologw.
Paraa si rwnie malarstwem.
Spotkaem j kiedy w Klubie Pisarzy.
Bya wtedymod brunetk, przyjacik znanegoprozaika Dawida Heszelesa, ktry zgin pniej z rk Niemcw.
Lenazniknlaz pola widzenia wiele lat przed opuszczeniem przeze mnie Warszawy.
W Klubie Pisarzy obmawiano j zawzicie i nieustannie.
Mwiono, e rozwioda si zczterema mamii e kiedyoddala si jakiemu krytykowi teatralnemuzaprzychyln reNoc w Brazylii
	11
	cenzj.
Kto wspomnia mi, e cierpi na ki.
Kiedy teraz nanipatrzyem, musiaem przyzna, e jej niezmieniona dziewczcafigura zrobia na mnie wraenie.
Krtko przycite wosy byywci czarne, chocia wida e farbowane.
Przez makija przewityway zmarszczki.
Lena miaa zadarty nos, jasnobrzowe oczyi szerokie usta z rzadko rozstawionymi zbami.
Z jej wargwystawaniedopaek papierosa.
Nosia kimono z jakiego lichego materiaui ranne pantoflena wysokim obcasie.
	Kiedy mnie zobaczya, wyplua niedopaek, umiechna siw sposb sugerujcy, ewie o mnie wicej ni sobie wyobraam i powiedziaa:
	Jestem pani Gerstendreszer.
Niespodzianka, co?
I pocaowaa mnie.
Jej oddech pachnia tytoniem, alkoholem i czym niewieym.
	Wzia mniepod rk i zaprowadzia do duego pokoju, ktry spenia chyba funkcje jednoczenie salonu, jadalni, sypialnii pracowni.
Sta tam stzastawiony talerzamii kieliszkamioraz szeroka kanapa suca zapewne w nocy jakoko.
Nacianach wisiay nieoprawione ptna.
Na pododze leaystosyksiek i cae sterty egzemplarzy Wyzna agnostyka.
	Paltiel pojecha, eby spotkaci w Santos powiedziaa.
Minlicie si.
Telefonowa.
Mam nadziej, e mniepamitasz.
Rzadko ze sob rozmawialimy, alespotykaamcicodziennie w Klubie Pisarzy.
W Rio kilkakrotnie czytaam dlapublicznoci napisane przezciebie szkice.
Wyszam za Paltielaw Brazylii.
Jestemy ju ze sobosiem lat.
Zdejmij marynark.
Tu jestpiekielnie gorco.
	Zapaa moj marynark za rkaw i cigna ze mnie jednym ruchem.
Potem rozlunia mi krawat.
Krztaa si wokmnie niczym krewna, ale z jak zaborczoci, ktra mi nieodpowiadaa.
	Postawiana maym stoliku poczstunek:dzbanek z lemoniad, butelk likieru, talerz ciastek i owoce.
Usiedlimyw wiklinowych fotelach, jedlimy ipili, Lena zacigaa si papierosem.

12Isaac Bashevis Singer
	Gdybymci powiedziaa, e Paltiel wypatrywa twojegoprzyjazdu jak przyjcia Mesjasza, nie byoby w tym przesady.
Od wielu lat bez przerwy o tobie mwi.
Kiedy przychodziod ciebielist, wpada w trans.
Jest szalony na twoim punkcieimnie rwnie tym zarazi.
W Rio oboje jestemy uwikaniw liczne dylematy.
Nie sprzyjanam klimat, miejscowe ydowskie towarzystwo, nasze nerwy.
Paltiel ma niezwyky talent w przysparzaniu sobie wrogw.
Tutaj jeli pokcisz siz dwoma czy trzemastarszymi gminy, rwna si to oboeniukltw.
Przezniego ja take zostaam wykluczona z towarzystwa.
Umarlibymy zgodu,gdyby niemaa sumka,jak dostaj od byego ma.
Aby usysze ca nasz histori, musiabysiedziei sucha przez wieledni bez przerwy.
Paltielby kiedywspaniaym kochankiem.
Nagle stasi impotentem.
Mnie za opta dybuk.
	Dybuk?
	Tak, dybuk.
Dlaczego jestetaki przestraszony?
Przeciecigle piszesz o dybukach.
Widocznie s dla ciebie jedyniefikcj, ale one istniej.
Wszystko,co wymylasz na ich temat,to prawda.
Dybuk siedzi take w tobie, tylko ty o tym niewiesz.
Twj dybuk jest twrczy, mj za chce mniedrczy.
Jelipozwala mi y, to tylkodlatego, e nie mona nkatrupa.
Nie patrz na mnie wtensposb.
Niejestemszalona.
	Wic co takiego robi z tob?
	Robidokadnie to, coopisujesz w swoich opowiadaniach.
Odoyam kiedy troch pienidzy i wydaam je wszystkie na psychiatrw i psychoanalitykw.
W Brazylii jest ichniewielu, w dodatku s trzecie-  moe dziesiciorzdni.
Aletoncy chwyta si nawet dziesiciorzdnej brzytwy.
O, jestPaltiel.
	Otworzyy si drzwi iwszedmay czowieczek ubranyw krtkipaszcz przeciwdeszczowy i kapelusz przykryty foli;
	w jednej rcetrzyma parasol, aw drugiej teczk.
Wyobraaemgo sobiejako mczyzn susznego wzrostu, moe ze wzglduna dugie nazwisko.
	Noc w Brazylii13
	Kiedymnie zobaczy, na chwil oniemia.
W tamtych czasach rzadko zamieszczano moje zdjcia wgazetachi czasopismach.
Sta mierzc mniewzrokiem z gry na d, anawetz boku.
Na pocigejtwarzy o ostrych rysachpojawi siumiech dezaprobaty.
Mia wysokie czoo, zapade policzkii spiczast brod.
	A wic to pan powiedzia.
Ton jego gosuzdawasi mwi: "Nie jeste taki, jak oczekiwaem, ale musz siz tym pogodzi".
Zaraz potem doda:
...