Andersen Hans Chrystian - Stary dom.pdf

(77 KB) Pobierz
4197857 UNPDF
Hans Christian Andersen
Stary dom
Na samym końcu ulicy stal stary, stary dom, miał prawie
trzysta lat, można to było wyczytać na belce, gdzie
wyrzeźbiono datę, opleciona tulipanami i gałązkami chmielu;
były tam wyryte staroświeckim zwyczajem cale wierszyki, a
nad każdym oknem widniała na belce jakaś wykrzywiona
twarz; górne piętro znacznie występowało ponad dolne, a tuz
pod dachem była blaszana rynna zakończona głową smoka;
woda deszczowa miała wypływać z paszczy, ale ze w rynnie
była dziura, ciekła z brzucha smoka.
Wszystkie inne domy na tej ulicy były nowiusieńkie i takie
czyściutkie, miały duże okna i gładkie mury; widać było, że
nie chcą mieć nic wspólnego ze starym domem; myślały
zapewne: "Jak długo jeszcze będzie tu stała na ulicy na
utrapienie ludzkie ta stara rudera? Gzyms wystaje tak
daleko, ze nikt z naszych okien nie może zobaczyć, co się
dzieje na rogu ulicy, schody są tak szerokie jak w zamku, a
wysokie jak na wieży. Żelazne odrzwia wyglądają jak brama
wiodąca na stary cmentarz. I jeszcze w dodatku te mosiężne
gałki, to doprawdy w złym guście!"
Naprzeciw starego domu stały też nowe, śliczne
kamienice i myślały tak samo jak tamte; ale przy oknie w
jednej z nich siedział mały chłopiec o świeżych, rumianych
policzkach i jasnych, błyszczących oczach; podobał mu się
ten stary dom zarówno w blasku słonecznym, jak i w świetle
księżyca. A kiedy tak siedział patrząc na mur, z którego
odpadł tynk, widział w wyobraźni najprzeróżniejsze obrazy,
jak wyglądała ulica dawniej, z szerokimi schodami,
wykuszami i spiczastymi szczytami dachów; widział żołnierzy
z halabardami i rynny wygięte niby smoki i węże. Tak, to był
dom, który warto było obejrzeć! A mieszkał w nim stary pan,
który chodził w krótkich, skórzanych spodniach, w surducie o
wielkich, mosiężnych guzikach i nosił perukę; od razu można
było poznać, ze to prawdziwa peruka. Co rano przychodził do
niego jakiś stary człowiek, który mu sprzątał i załatwiał
zakupy, gdyby nie on, stary pan w skórzanych spodniach
byłby zupełnie samotny w starym domu. Czasami ten pan
podchodził na chwile do okna i wyglądał na ulice, a mały
chłopczyk kłaniał mu się i stary pan pozdrawiał go także; w
ten sposób poznali się i zawarli przyjaźń, chociaż nigdy ze
sobą nie rozmawiali.
Ale nie o to przecież chodziło. Mały chłopczyk słyszał, jak
jego rodzice mówili:
- Temu staruszkowi z przeciwka powodzi się doskonale,
ale jest taki strasznie samotny!
Następnej niedzieli chłopczyk zawinął coś w kawałek
papieru, poszedł przed bramę i powiedział do służącego
starego pana, który przechodził ulicą:
- Słuchaj, czy chcesz zanieść to ode mnie staremu panu?
Mam dwóch ołowianych żołnierzy, to jest jeden z nich, daje
mu go, bo wiem, ze jest taki strasznie samotny.
Stary służący miał bardzo zadowolona minę, kiwnął głową
i zaniósł ołowianego żołnierza do starego domu. Po chwili
wrócił z zapytaniem, czy chłopczyk nie ma ochoty przyjść
sam w odwiedziny do starego pana; rodzice pozwolili i w ten
sposób chłopczyk wszedł do starego domu.
Mosiężne gałki na poręczach schodów błyszczały o wiele
jaśniej niż zwykle, wyglądały, jak gdyby je wypolerowano na
przyjęcie chłopca, i wydawało się, ze wyrzeźbieni trębacze
(gdyż na drzwiach byli wyrzeźbieni trębacze stojący wśród
tulipanów) dmuchają z całych sil, ich policzki wydawały się o
wiele grubsze niż zazwyczaj. Trąbili: "Trarara, idzie mały
chłopczyk, trarara!" A potem otworzyły się drzwi. Sień była
zawieszona starymi portretami, byli tam rycerze w zbrojach i
panie w jedwabnych sukniach, zbroje chrzęściły, a jedwab
szumiał, następnie były tam schody, które prowadziły
najpierw w gorę, a potem nieco w dół i wychodziło się nimi
na balkon bardzo zapuszczony, pełen dziur i szpar, w
szczelinach rosła trawa i chwasty; balkon od strony
podwórza i muru był tak obrosły zielenią, ze wyglądał jak
ogród, ale był to jednak tylko balkon. Stały tu stare doniczki,
ozdobione ludzkimi twarzami i oślimi uszami, kwiaty rosły
dziko; z jednej doniczki zwieszały się pęki goździków, a
właściwie samych zielonych łodyg, rosnących gęsto jedna
przy drugiej. Z doniczki rozlegał się wyraźny glos:
- Pieściło mnie powietrze, całowało mnie słonce, a na
niedziele mam obiecany kwiatek, mały kwiatek na niedziele!
A potem weszli do pokoju, którego ściany były obite
świńską skórą wyciskaną w złote kwiaty. Pozłota zniknie na
ścianie, A świńska skóra zostanie!
Tak mówiły ściany.
Stały tam bogato rzeźbione fotele o wysokich oparciach, z
poręczami z obu stron.
- Siadaj, siadaj - mówiły - och, jakże we mnie trzeszczy!
Mam pewnie reumatyzm jak ta stara szafa. Reumatyzm w
plecach, och!
A potem mały chłopczyk wszedł do pokoju z alkowa;
siedział tam stary pan.
- Dziękuje ci za ołowianego żołnierza, przyjacielu! -
powiedział stary pan. - I dziękuje ci, żeś do mnie przyszedł.
"Dziękuje, dziękuje!" albo "trach, trach!" mówiły
wszystkie meble; było ich tak dużo, a wszystkie tak bardzo
chciały zobaczyć małego chłopczyka, że aż prawie właziły na
siebie. Pośrodku ściany wisiał portret pięknej pani, była
młoda i wesoła, ale ubrana jak za dawnych czasów, miała
upudrowane włosy i sztywne suknie; nie mówiła ani
"dziękuję", ani "trach", tylko patrzyła na chłopczyka swymi
łagodnymi oczami.
- Skąd ja wziąłeś? - spytał chłopczyk starego pana.
- Od handlarza z przeciwka - powiedział stary pan. - Wisi
tam wiele portretów, nikt ich nie zna, nikomu na nich nie
zależy. Wszyscy ci ludzie dawno leżą już w grobie, ale ja
znalem w dawnych czasach. Ona również już nie żyje.
Pod obrazem za szkłem zatknięty był bukiet zwiędłych
kwiatów, które miały już tez pewnie pięćdziesiąt lat - tak
przynajmniej wyglądały. A wahadło dużego zegara poruszało
się tam i z powrotem, wskazówka obracała się i wszystko w
pokoju stawało się z każdą chwilą starsze, ale nikt tego nie
spostrzegał.
- Mówią w domu - powiedział chłopczyk - że jesteś
strasznie samotny.
- O nie - odparł stary pan - odwiedzają mnie dawne myśli
wraz ze wszystkim, co im towarzyszy. A teraz i ty do mnie
przyszedłeś. Jest mi bardzo dobrze!
Potem zdjął z polki książkę z obrazkami; były tam stare
zaprzęgi, najdziwniejsze pojazdy, jakich się dziś już wcale
nie widzi, żołnierze wyglądający jak treflowe walety i
mieszczanie z powiewającymi chorągwiami; krawcy mieli na
swych chorągwiach nożyce trzymane przez dwa lwy; na
chorągwi szewca nie było buta, tylko orzeł o dwóch głowach,
gdyż szewcy musza wszystko mieć do pary!
Tak, była to śliczna książka z obrazkami.
Stary pan poszedł do sąsiedniego pokoju, aby przynieść
konfitury, jabłka i orzechy. Było naprawdę przyjemnie w tym
starym domu.
- Nie mogę tu wytrzymać - powiedział ołowiany żołnierz,
stojący na komodzie. - Tak tu samotnie i smutno, kiedy się
poznało życie rodzinne, nie można się do tego przyzwyczaić.
Nie mogę tu wytrzymać! Dzień jest taki długi, a wieczór
jeszcze dłuższy. Nie jest tu wcale tak jak u ciebie, gdzie twój
ojciec i twoja matka tak mile rozmawiają i gdzie ty i
wszystkie kochane dzieci tak wesoło hałasujecie. Jakże
bardzo samotny jest ten stary pan! Czy myślisz, że go ktoś
całuje? Czy myślisz, ze ktoś na niego przyjaźnie patrzy? ze
dostanie od kogo choinkę? Nie dostanie już nic nigdy prócz
mogiły. Nie mogę tu dłużej wytrzymać!
- Nie przejmuj się tak bardzo - powiedział chłopczyk -
uważam, ze jest tu bardzo ładnie, i przychodzą tu przecież w
odwiedziny dawne myśli wraz ze wszystkim, co im
towarzyszy.
- Nie widzę ich, nie znam ich - odpowiedział ołowiany
żołnierz - nie mogę tu wytrzymać!
- Musisz! - powiedział chłopczyk.
Wszedł stary pan z rozjaśnioną twarzą, niosąc świetne
konfitury, jabłka i orzechy, i chłopczyk nie myślał już o
ołowianym żołnierzu.
Szczęśliwy i zadowolony, wrócił chłopczyk do domu;
przeszły dni, przeszły tygodnie, przesyłano sobie
pozdrowienia ze starego domu i wzajemnie w stronę starego
domu, a potem mały chłopczyk wybrał się w odwiedziny.
Rzeźbione trąbki grały: "Trarara! Trarara! Przyszedł mały
chłopczyk, trarara!" Miecze i zbroje na rycerskich obrazach
chrzęściły, szumiały jedwabne suknie, mówiła świńska skora,
a stare fotele narzekały na reumatyzm w plecach: "Oj, jak
boli!" Było zupełnie tak samo jak za pierwszym razem, gdyż
w starym domu jeden dzień był podobny do drugiego i jedna
godzina do drugiej.
- Nie mogę wytrzymać - powiedział ołowiany żołnierz. -
Płakałem już ołowianymi łzami. Tu jest tak smutno.
Wolałbym już iść na wojnę i stracić ręce i nogi. Byłaby to
przynajmniej jakaś odmiana. Nie mogę wytrzymać. Teraz już
wiem, co to znaczy, kiedy nawiedzają nas dawne myśli wraz
ze wszystkim, co im towarzyszy. Odwiedziły mnie moje myśli
i możesz mi wierzyć, ze to żadna przyjemność na dłuższą
metę, byłem już w końcu bliski zeskoczenia z komody. Widzę
was wszystkich przed sobą tak dokładnie, jak gdybyście
naprawdę byli tutaj. Pewnego niedzielnego poranka,
pamiętasz, stałyście, wszystkie dzieci, przy stole i
śpiewałyście psalm, który co rano śpiewacie; stałyście
skupione ze złożonymi rękami, ojciec i matka byli również w
uroczystym nastroju; wtem otworzyły się drzwi i wbiegła
mała siostrzyczka Marynia, która jeszcze nie ma dwóch lat i
zawsze tańczy, kiedy słyszy dźwięki muzyki lub śpiewu (nie
powinna była zresztą tam wchodzić); zaczęła tańczyć, ale nie
mogła pochwycić właściwego taktu, gdyż melodia była zbyt
poważna, stała więc najpierw na jednej nóżce, z przechylona
główka, potem na drugiej, ale nie udawało jej się. Wy
wszyscy zachowywaliście się poważnie, chociaż to było
trochę trudne, ale ja śmiałem się w duchu i dlatego spadłem
ze stołu, i nabiłem sobie guza, którego mam jeszcze teraz;
nie było to z mojej strony ładnie, że się śmiałem. Wszystko,
co dawniej przeżyłem, powraca do mnie znowu i to są
właśnie te dawne myśli wraz ze wszystkim, co im
towarzyszy. Powiedz, czy jeszcze śpiewacie w niedziele?
Opowiedz mi cos o malej Maryni. I jak się powodzi mojemu
koledze, drugiemu ołowianemu żołnierzowi? Tak, ten jest
szczęśliwy. Nie mogę tu dłużej wytrzymać!
- Podarowałem cię - powiedział chłopczyk - musisz tu
zostać. Czy nie możesz tego zrozumieć?
Przyszedł stary pan i przyniósł skrzynkę, w której było
dużo do oglądania: pudełko z kredkami, słoik z balsamem i
stare karty, takie duże o złoconych brzegach, jakich się teraz
wcale nie widzi. Stary pan wyciągnął duże szuflady i otworzył
nawet fortepian; w środku na pokrywie namalowany był
krajobraz; kiedy stary pan zaczął grac, a potem zanucił jakąś
melodie, fortepian był zachrypnięty.
- Tak, to ona śpiewała! - powiedział stary pan, pokazując
na obraz kupiony u handlarza starzyzna, i oczy zaświeciły
mu przy tym jasno.
- Ja chce na wojnę! Ja chce na wojnę! - zawołał ołowiany
żołnierz najgłośniej, jak mógł, i rzucił się na podłogę. Gdzież
mógł się podziać? Stary pan szukał i chłopczyk szukał, ale
nie mogli go znaleźć, nigdzie go nie było. - Znajdę go potem!
- powiedział stary pan, ale nie znalazł go już nigdy. Podłoga
była podziurawiona i popękana, ołowiany żołnierz wpadł
przez szparę i teraz leżał jak w otwartym grobie.
I ten dzień się również skończył, i chłopczyk wrócił do
domu; minął tydzień, a potem wiele tygodni. Okna zupełnie
zamarzły, chłopczyk musiał chuchać w szyby, aby zrobić
dziurkę i patrzeć na stary dom; wiatr zawiał wszystkie
szczeliny, zasypał napisy i pokrył cale schody tak, jakby
nikogo nie było w domu; i naprawdę nikogo nie było w
domu, bo stary pan umarł.
Wieczorem zatrzymał się przed brama wóz, postawiono na
nim trumnę, w której leżał stary pan, miał być pochowany na
wsi w grobie rodzinnym. Powieziono go tam, ale nikt mu nie
towarzyszył, bo wszyscy jego przyjaciele już umarli.
Chłopczyk przesłał ręką całusa przejeżdżającej trumnie.
Po paru dniach odbyła się w starym domu licytacja i
chłopczyk widział ze swojego okna, jak wynoszono rzeczy:
starych rycerzy, stare damy, doniczki o długich uszach, stare
krzesła i stare szafy, jedne rzeczy zabierano tu, inne tam,
portret młodej pani kupiony u handlarza powędrował znowu
do sklepu i tam wisiał już zawsze, bo już nikt jej nie znal i
nikt nie troszczył się o stary obraz.
A na wiosnę zburzono cały dom, gdyż była to rudera, jak
mówili ludzie. Z ulicy można było zajrzeć wprost do pokoju,
obitego świńska skóra, którą zerwano i podarto, zieleń
balkonu zwisała zupełnie dziko pomiędzy rozwalonymi
belkami. A potem wszystko wyprzątnięto.
- Nareszcie! - rzekły sąsiednie domy.
Zbudowano na tym miejscu wspaniały dom o wielkich
oknach, białych gładkich ścianach, a przed nowym domem,
w tym miejscu, gdzie przedtem stal stary dom, założono
mały ogródek, dzikie wino oplątało mur sąsiedniego domu;
przed ogródkiem zrobiono żelazne sztachety i żelazną bramę
wyglądało to wspaniale, ludzie zatrzymywali się, nic nie
mówiąc, i zaglądali do ogrodu. Wróble siadały całymi
tuzinami na pnącym się winie i ćwierkały, jak mogły
najgłośniej; ale nie wspominały starego domu, bo go nie
pamiętały; przeszło już tyle lat, mały chłopczyk wyrósł na
dorosłego mężczyznę, na dzielnego człowieka, który był
chluba swych rodziców. Ożenił się właśnie i wprowadził wraz
z młodą żoną do domu otoczonego ogródkiem; stal oto obok
żony, gdy sadziła w ziemi polny kwiatek, który jej się tak
podobał. Wetknęła go drobna raczka i ubijała ziemie palcami.
Ach, cóż to jest? Ukłuła się. Z miękkiej ziemi wystawało cos
ostrego.
Był to, wyobraźcie sobie - ołowiany żołnierz, ten sam,
który zniknął z pokoju starego pana, wędrował wśród gruzów
i budulca, a potem przeleżał w ziemi długie lata.
Młoda kobieta otarła najpierw żołnierza zielonym listkiem,
a potem cienka chusteczka, z której się unosił taki piękny
zapach. Żołnierzowi było tak przyjemnie, jakby się obudził z
długiego omdlenia.
- Pokaz mi go - powiedział młody człowiek śmiejąc się i
potrząsając głowa. - To nie może być ten sam, ale
przypomina mi pewna przygodę z ołowianym żołnierzem,
która przeżyłem, kiedy byłem małym chłopcem. - I potem
opowiedział żonie o starym domu i starym panu, o
ołowianym żołnierzu, którego mu darował, bo ten stary pan
był taki strasznie samotny; opowiedział wszystko zupełnie
tak, jak było naprawdę, a młodej kobiecie stanęły w oczach
łzy współczucia dla starego pana i dla starego domu.
- Możliwe, ze to jest ten sam żołnierz! - powiedziała. -
Zachowam go i będę pamiętała wszystko, co mi
opowiedziałeś, ale musisz mi pokazać grób tego starego
pana!

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin