Zaburzenia wieku dziecięcego i młodzieńczego

PSYCHIATRIA DZIECI

ZABURZENIA ROZWOJU PSYCHICZNEGO

Wspólne cechy:

1. początek zawsze w niemowlęctwie lub w dzieciństwie
2. uszkodzenie lub opóźnienie rozwoju tych funkcji, które są związane z dojrzewaniem o.u.n.
3. ciągły przebieg bez okresów remisji i nawrotów typowych dla większości zaburzeń psychicznych

specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka.

Nie wynika to z upośledzenia umysłowego, zaburzeń narządów zmysłu, neurologicznych, ani też z deprywacji środowiskowej.

§         Specyficzne zaburzenia artykulacji

§         Specyficzne zaburzenia ekspresji mowy

§         Specyficzne zaburzenia rozumienia mowy

§         Nabyta afazja z padaczką oraz inne nieokreślone zaburzenia rozwoju mowy i języka

Trudność diagnostyczną sprawia różnicowanie z odmianami prawidłowego rozwoju.

Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych

Całościowe zaburzenia rozwojowe.

§         Autyzm dziecięcy

Całościowe zaburzenie rozwoju dziecka, obejmujące wiele sfer funkcjonowania dziecka, a przede wszystkim interakcje społeczne, komunikację. Zachowanie dziecka charakteryzują powtarzające się stereotypowe wzorce zachowań.

Autyzm rozpoczyna się zwykle przed 3 rż. dziecka.

Kryteria diagnostyczne:

1. zaburzenia w interakcji emocjonalnej i społecznej dziecka z otoczeniem o charakterze jakościowym
2. zaburzenia komunikowania się, dotyczące wszelkich form komunikowania się, to jest komunikacji werbalnej, niewerbalnej i wyobraźni
3. powtarzające się, stereotypowe, ograniczone wzorce zachowań, zainteresować i aktywności

dziecko przestaje reagować na matkę oraz innych ludzi, których traktuje jak przedmioty. Sztywnieje trzymane na rękach, nie daje się dotykać, unika kontaktu wzrokowego. Nie wyraża żadnych potrzeb emocjonalnych, nie reaguje na ból fizyczny. Żyje w swoim własnym świecie niedostępnym dla innych, nie włączając się w zabawy grupowe, nie naśladuje też innych dzieci. Jeśli nawet próbuje się bawić z innymi, nie rozumie zasad interakcji społecznej.

Zaburzeniu ulega komunikowanie się z otoczeniem. W skrajnych przypadkach nie występują żadne sposoby komunikacji.

Zachowanie dziecka staje się zrutynizowane, stereotypowe, przejawiające się stereotypowymi ruchami. Dziecko przywiązuje się nadmiernie do niektórych przedmiotów, takich jak sznurek lub puszka. Pozbawione ich, popada w panikę. Reaguje paniką na najmniejsze zmiany w ustawieniu codziennych przedmiotów w domu.

Iloraz inteligencji w autyzmie może być prawidłowy, ale w ¾ przypadków mamy do czynienia z różnego stopnia upośledzeniem umysłowym.

W kategorii całościowych zaburzeń rozwojowych obok autyzmu mieszczą się poważne i niezbyt częste zaburzenia, takie jak autyzm atypowy, zespół Retta, inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne, zespół Aspergera.

Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie.

§         Lęk separacyjny

§         Zaburzenia lękowe w postaci fobii w dzieciństwie

§         Lęk społeczny w dzieciństwie

§         Zaburzenia związane z rywalizacją w rodzeństwie

§         Inne zaburzenia emocjonalne okresu dzieciństwa

ICD-10 także:

Inne zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym.

§         Moczenie mimowolne nieorganiczne

§         Zanieczyszczanie się kałem nieorganiczne

§         Zaburzenia odżywiania się w niemowlęctwie i dzieciństwie

§         Pica w niemowlęctwie lub dzieciństwie

§         stereotypie ruchowe

§         jąkanie się i inne

Etiologia à dominują czynniki psychospołeczne, zwłaszcza czynniki rodzinne związane z opisanymi na wstępie trudnościami rodziny w realizowaniu zadań pierwszych faz cyklu życia rodziny, przekazami wielopokoleniowymi na temat obrazu świata, a także z innymi systemami, takimi jak szkoła i grupa rówieśnicza.

Kryteria diagnostyczne

1. lęk o różnym nasileniu i różnym czasie trwania. Im młodsze dziecko, tym bardziej przybiera on formę lęku separacyjnego
2. zaburzenia nastroju różnego stopnia, przygnębienie, smutek, czucie się nieszczęśliwym, płacz, a także złość, apatia
3. objawy somatyczne, takie jak bóle brzucha, głowy nudności, biegunki, zaburzenia łaknienia, zaburzenia snu
4. zaburzenia tych funkcji, które powinny być opanowane ze względu na wiem dziecka lub które zostały już opanowane (zwieracze), nieprawidłowości w innych , takich jak mowa (z powodów emocjonalnych a nie organicznych)
5. różne formy unikania, takie jak fobia szkolna, wycofywanie się z relacji z rówieśnikami, nadmierne obawy przed dorosłymi, nieśmiałość

specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych.

§         Specyficzne zaburzenia czytania

§         Specyficzne zaburzenia analizy dźwiękowo-literowej

§         Specyficzne zaburzenia umiejętności arytmetycznych

§         Mieszane zaburzenia umiejętności szkolnych

Kryteria diagnostyczne:

1. pojawienie się istotnych zaburzeń czytania, analizy dźwiękowo-literowej lub umiejętności arytmetycznych
2. zaburzenia mają charakter rozwojowy, to jest są obecne od początku nauki szkolnej
3. brak jest czynników, które w wystarczający sposób wyjaśnić mogą trudności szkolne dziecka (zły nauczyciel…)
4. zaburzenia te nie wynikają bezpośrednio z zaburzeń wzroku lub słuchu. Nie są też wynikiem upośledzenia umysłowego

tiki

§         tiki przemijające

§         przewlekłe tiki ruchowe lub głosowe (wokalne0

§         zespół tików głosowych i ruchowych oraz inne nieokreślone tiki

kryteria diagnostyczne

1.      występowanie mimowolnych, szybkich, nawracających i nierytmicznych ruchów (…) lub produkcji wokalnej o tym samym charakterze, także koprolalia à przymus powtarzania słów wulgarnych

2.      nagły początek

3.      powtarzalność, bez celowości i rytmiczności

4.      zanikanie w czasie snu, nasilanie się w stresie – dziecko może powstrzymywac się od nich na krótki czas

5.      bez tła neurologicznego

Zaburzenia hiperkinetyczne

Zaburzenia aktywności uwagi i hiperkinetyczne zaburzenia zachowania oraz inne i nieokreślone zaburzenia hiperkinetyczne.

Kryteria diagnostyczne:

1. wczesny początek, zwykle w pierwszych pięciu latach życia dziecka
2. nadmierna aktywność przejawiająca się zwłaszcza w sytuacjach wymagających spokoju: wykonywanie nadmiaru niepotrzebnych ruchów, stawanie, wiercenie się – np. w trakcie lekcji, nadmierna gadatliwość itp.
3. zaburzenia uwagi powodujące niemożność kontynuowania raz rozpoczętego zadania, znaczna przerzutność uwagi pod wpływem bodźców zewnętrznych doprowadzająca do trudności w zadaniach intelektualnych

Tym podstawowym objawom towarzyszą także inne, takie jak: nadpobudliwość emocjonalna wyrażająca się impulsywnością, labilnością i drażliwością, mała tolerancja niepowodzeń, brak dystansu w relacjach z dorosłymi, obniżona samoocena i zaburzenia zachowania.

ZABURZENIA PSYCHICZNE OKRESU DORASTANIA

1. zaburzenia bardziej specyficzne dla dorastania, związane z konfliktami i zdaniami typowymi dla tej fazy cyklu życia rodziny. Należą do tej grupy zaburzenia odżywiania, zwłaszcza jadłowstręt psychiczny, zaburzenia zachowania oraz depresja młodzieńcza. Zaburzenia te mogą zaczynać się także w innym okresie życia, ale typowo początek przypada na okres dorastania
2. zaburzenia psychiczne występujące zazwyczaj później w życiu dorosłym. Mamy tu na myśli psychozy schizofreniczne, choroby afektywne oraz nerwice o obrazie typowym dla nerwic dorosłych, takie jak np. nerwica natręctw

3. zaburzenia występujące w okresie dzieciństwa, które przetrwały do okresu dorastania i trwają w mniej lub bardziej zmienionej postaci nadal lub kończą się w tym okresie. Zaliczamy tu niektóre przewlekłe nerwice dziecięce i psychozy oraz zaburzenia związane z uszkodzeniem mózgu, upośledzeniem umysłowym lub objawy przetrwałego autyzmu wczesnodziecięcego

jadłowstręt psychiczny (F50.0)

jest zespołem chorobowym, którego podstawową cechą jest dążenie do utraty masy ciała. Choroba zwykle zaczyna się w okresie dojrzewania miedzy 13-14 rż., rzadziej pomiędzy 17-25rż., a dość rzadko wcześniej lub dużo później.

Kryteria diagnostyczne:

1. utrata masy ciała powyżej 15% w stosunku do masy należnej dla wieku i wysokości ciała
2. nasilony lęk przed przybyciem przybierający czasami postać paniki, mimo rzeczywistego niedoboru masy ciała
3. zaburzony sposób, w jaki masa ciała i jego kształty są przeżywane – przekonanie, że jakaś część ciała stale pozostaje zbyt gruba
4. brak co najmniej trzech kolejnych krwawień miesiączkowych (przy braku innych przyczyn)

Zaburzenia zachowania

·         zaburzenia zachowania ograniczone do środowiska rodzinnego

·         zaburzenia zachowania z nieprawidłowym procesem socjalizacji

·         zaburzenia zachowania z prawidłowym procesem socjalizacji

·         zaburzenia opozycyjno-buntownicze oraz inne i nieokreślone zaburzenia zachowania

Kryteria diagnostyczne:

1. powtarzające się i utrwalone wzorce zachowań dyssocjalnych, agresywnych lub buntowniczych
2. zachowania te mogą doprowadzić do poważnych przekroczeń oczekiwań i norm społecznych danego wieku, są więc czymś więcej niż dziecięcą złośliwością, młodzieżowym buntem lub sporadycznym aktem zachowania odbiegającym od oczekiwań i występującym sytuacyjnie
3. czas trwania co najmniej 6 miesięcy lub dłużej

Często objawy zaburzeń zachowania są wołaniem o większą i bardziej jednoznaczną kontrolę lub zainteresowanie ze strony rodziny. Mogą być także związane z dysfunkcją systemu rodzinnego, utrudniającą przejście do następnej fazy cyklu życia rodziny (alkoholizm jednego z członków systemu rodzinnego).

Depresja młodzieńcza

Rodzaje depresji (Jacka Bomby):

1. depresja ‘czysta’ wyrażająca się obniżonym nastrojem i napędem, lękiem, zwłaszcza przed przyszłością
2. depresje ‘rezygnacyjna’, w której obok podstawowych objawów depresji występują trudności w nauce, poczucie bezsensu życia, tendencje i próby samobójcze
3. depresja ‘z niepokojem’, w której obrazie dominuje niepokój, dysforia i autodestrukcyjne zachowania
4. depresja ‘hipochondryczna’, w której dominuje niepokój o własne zdrowie i somatyczne objawy lęku

Zaburzenia u dziecka

Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym

Zasady oceny diagnostycznej

Badanie:

·         wywiad rodzice, dziecko i inni

·         informacje dotyczące funkcjonowania dziecka w szkole

·         standaryzowana ocena poziomu funkcjonowania intelektualnego oraz posiadanych wiadomości szkolnych.

Zaburzenia umiejętności szkolnych, zaburzenia umiejętności motorycznych oraz zaburzenia komunikacji

Zaburzenia umiejętności szkolnych

·         zaburzenie czytania

·         zaburzenie umiejętności matematycznych

·         zaburzenie pisania i inne nieokreślone zaburzenie umiejętności szkolnych

·         zaburzenia umiejętności motorycznych (rozwojowe zaburzenie koordynacji ruchowej)

·         zaburzenia komunikacji (zaburzenie ekspresji mowy, mieszane zaburzenie ekspresji i rozumienia mowy, zaburzenie artykulacji i jąkanie się)

Zaburzenia umiejętności szkolnych

·         Wiele cech wspólnych i częste współwystępowanie

·         Współwystępowanie z ADHD i zaburzeniami zachowania

·         Rozpowszechnienie około 5%

·         1% występuje jąkanie, 1 % inne zaburzenia komunikacji

·         Chłopcy do dziewcząt -  od 2: 1 do 4: 1

·         zaburzenia umiejętności arytmetycznych częściej u dziewcząt

·         Zwiększona zapadalność rodzinna

Zaburzenie czytania, umiejętności arytmetycznych i pisania

·         Umiejętności czytania, liczenia i pisania, oceniane za pomocą indywidualnie prowadzonych standaryzowanych testów, są istotnie niższe od oczekiwanych na podstawie wieku metrykalnego, ogólnej inteligencji oraz odpowiedniego dla wieku wykształcenia badanej osoby

·         Zaburzenia te znacząco zakłócają osiągnięcia szkolne lub te codzienne czynności, które wymagają umiejętności czytania, liczenia lub redagowania tekstu pisanego

·         Jeżeli istnieje deficyt w zakresie narządu zmyslu, to nie tłumaczy on nasilenia danego zaburzenia

Rozwojowe zaburzenie umiejętności motorycznych

·         Umiejętność wykonywania codziennych czynności wymagających koordynacji ruchów jest istotnie niższa od oczekiwanej na podstawie wieku metrykalnego i poziomu ogólnej inteligencji. Może się przejawiać znacznym opóźnieniem w osiąganiu kolejnych etapów rozwoju motorycznego (np. siadanie. raczkowanie, chodzenie), tendencją do upuszczenia przedmiotów, niezdarnością, trudnościami w wykonywaniu ćwiczeń sportowych lub brzydkim pismem

·         Zaburzenia te znacząco zakłócają osiągnięcia szkolne lub wykonywanie codziennych czynności życiowych

·         Zaburzenie nie jest spowodowane schorzeniami somatycznymi ani nie spełnia kryteriów diagnostycznych całościowego zaburzenia rozwojowego

·         Jeżeli stwierdza się upośledzenie umysłowe, nie tłumaczy ono nasilenia zaburzeń motorycznych

Zaburzenie ekspresji mowy

·         Wyniki uzyskane na podstawie indywidualnie prowadzonych standaryzowanych testów oceniających rozwój ekspresji mowy są istotnie niższe od wyników osiąganych w standaryzowanych testach oceniających poziom inteligencji bezsłownej oraz rozwój rozumienia mowy. Klinicznie zaburzenie przejawia się m.in. znacznie ograniczonym zasobem słownictwa, błędami w użyciu czasów, trudnościami w doborze słów lub budowaniem zdań o nieodpowiedniej dla wieku rozwojowego długości i złożoności

·         Trudności w ekspresji mowy znacząco zakłócają osiągnięcia szkolne lub zawodowe. a także porozumiewanie się z innymi osobami

·         Zaburzenie nie spełnia kryteriów diagnostycznych mieszanego zaburzenia rozumienia i ekspresji mowy ani całościowego zaburzenia rozwojowego

·         Jeżeli stwierdza się upośledzenie umysłowe, nieprawidłowości w aparacie mowy, deficytów zakresie narządów zmysłu lub zaniedbania środowiskowe, to nie tłumaczą one nasilenia trudności w ekspresji mowy

Mieszane zaburzenie rozumienia i ekspresji mowy

·         Wyniki uzyskane na podstawie indywidualnie prowadzonych standaryzowanych testów oceniających rozwój rozumienia i ekspresji mowy są istotnie niższe od wyników osiąganych w standaryzowanych testach oceniających poziom inteligencji bezsłownej. Objawy zaburzenia charakteryzujące zaburzenie ekspresji mowy. to trudności z rozumieniem słów. zdań lub określonych rodzajów słów. takich jak np. określenia przestrzenne

·         Trudności w rozumieniu i ekspresji mowy znacząco zakłócają osiągnięcia szkolne lub zawodowe. a także porozumiewanie się z innymi osobami

·         Zaburzenie nie spełnia kryteriów diagnostycznych całościowego zaburzenia rozwojowego

·         Jeżeli stwierdza się upośledzenie umysłowe. nieprawidłowości w aparacie mowy, deficyty w zakresie narządów zmysłu lub zaniedbania środowiskowe, to nie tłumaczą one nasilenia trudności

Zaburzenia artykulacji mowy

·         Niem...