Choroby korzeni Huba korzeniowa Heterobasidion annosum – korzeniowiec wieloletni Typy: P (sosna), S (świerk), F (jodła) Typ S w Polsce najliczniejszy; Huba korzeniowa może też występować u liściastych np. u Brz, Bk; występuje na drzewach wszelkiego wieku; Symptomatologia 1) Drzewa młode (uprawy, młodniki)-> przebarwienie się aparatu asymilacyjnego i w końcu przedwczesne opadanie liści, między korą a drewnem możemy dostrzec białą lekką, puchowatą grzybnię; zgnilizna biała, jamkowata; można też zauważyć zawiązki owocników na korze; drzewo w przeciągu kilku lat zamiera; 2) Drzewa stare (choroba może trwać nawet kilkadziesiąt lat): a) Św, Jd -> choroba występuje w drewnie twardzielowym do kilkunastu metrów; pustowatość dnia, rozdętość odziomka, po ścięciu drzewa na pniaku pojawiają się owocniki; b) So i inne -> porażona biel i twardziel odziomka do 1,5-2m; owocników nie widać, dopiero po ścięciu drzewa. Owocniki huby korzeniowej to owocniki wieloletnie ♦Drogi infekcji huby: 1) Zarodniki konidialne: przenoszone przez powietrze na rany drzew (rana pionowa oraz pozioma), następuje zgnilizna biała jamkowata, która dotyka korzeni, a później jest kontakt wtórny z korzeniami; 2) od strony systemu korzeniowego: przez glebę, przez uszkodzone korzenie (np. pędraki zgryzą)(zarodniki w glebie mogą siedzieć do 10miesięcy); ♦Czynniki predysponujące występowanie huby korzeniowej:- błędy sadzenia, odwinięcie lub uszkodzenie korzeni - znikomy udział gatunków liściastych- brak zabezpieczenia pniaków metodami biolo, chemicz, mechanicz- mniej sprawny obieg materii - stosowanie zbyt gęstej więźby♦Metody zabezpieczania:- chemiczna – naniesienie fungicydów na czoło pniaka (np. Borax, Sulfaminian amonowy, Azotan sodowy); - mechaniczna – odcinamy krążek 5-10cm po okresie 2tyg od ścięcia drzewa, wilgotność pniaka powinna być tak sucha, że kolejne zarodniki nie dadzą rady’ - biologiczna – na pniaka nanosimy biopreparat oparty na innych grzybach, jak najszybciej po ścięciu drzewa ♦Ograniczanie występowania huby: - dobór nasion rodzimego pochodzenia - właściwa orka, termin sadzenia - wysoka jakość materiału sadzeniowego - odpowiednia więźba sadzenia - przebudowa drzewostanów porażonych - zabieg wykonywania sztucznych luk – gdy mamy ognisko pierwotnej infekcji, to usuwamy drzewa w powierzchni wys. tego zarażonego drzewa i wprowadzamy tam gat odporne
Opieńkowi zgnilizna korzeni (armiliaroza) W Polsce 7gat. opieniek; Armilarna obscura (opieńka ciemna) głównym sprawcą choroby; w każdym wieku drzewa; Symptomatologia 1) Młode: przebarwienie aparatu asymilacyjnego; po nacięciu kory powinny być białe płaty grzybni; powoduje białą zgniliznę drewna; grzybnia intensywnie kolonizuje przewody żywiczne-> żywica wydostaje się na zewnątrz i robi się szara; występowanie rizomorf; 2) Starsze: przerzedzenia aparatu asymilacyjnego; biała zgnilizna drewna; owocniki dopiero po ścięciu drzewa;♦Warunki sprzyjające:- brak w glebach porolnych tkanek korzeni drzew z poprzedniej generacji;- niedostatek grzybów oraz mikro- i makrofauny właściwej;♦Ograniczenie:- przebudowa drzewostanów porażonych; - właściwa orka, termin sadzenia;- wysoka jakość materiału sadzeniowego;- odpowiednia więźba sadzenia;
Choroby nasion owoców siewekMumifikacja żołędzi Jedna z groźniejszych chorób występujących na żołędziach Symptomatologia: objawy najpierw na liścieniach w postaci żółtopomarańczowych plam, później zabarwienie brudno oliwkowobrunatne, a na ich powierzchni pojawia się szara grzybnia. Łupina wkońcu pęka i opada, wytwarza się sklerota (mumia) a liście są czarne; w nastepnym roku tworzą się miseczki; ♦Warunki sprzyjające: - mechaniczne uszkadzanie żołędzi w czasie ich pozyskiwania i przechowywania;- niewłaściwe przygotowanie do przechowywania, zwłaszcza pominięcie zabiegu przesuszenia; - zbyt wysoka wilgotność i temp;
Choroby aparatu asymilacyjnego u iglastych Wiosenna osutka wiosny (Lophodermium pinastri)Poraża sosny niezależnie od wieku; najgroźniejsza dla sosen 1-5letnich (szkółki, uprawy)Symptomatologia: infekcja od wiosny do października; na zakażonych igłach pojawiają się małe żółtawe, ostro zarysowane plamki; we wrześniu żółte poprzeczne kreski, później czernieją; przez jesień i zimę przybiera na sile i na wiosnę pojawiają się czarne punkty (piknidia); w kwietniu i maju opada większość igieł; na siewkach jednoletnich nie opadają tylko ulegają zniekształceniu;Miseczki powstają dopiero po opadnięciu igieł. Piknidia pokazują się przed opadnięciem igieł;♦Warunki sprzyjające:- podatność dziedziczna gospodarza (podatność zmniejsza się wraz z wiekiem);- opady w lecie i wystarczająca ilość wody w glebie i temp. 14-17C;- wilgotna wiosna i lato oraz łagodna jesień i zima;- zbyt gęsty siew;♦Ochrona:- szkółki sosnowe zakładać z dala od drzewostanów sosnowych;- opryskiwanie w połowie lipca (obecnie używa się fungicydów: Polyram 70WG, Falcon 460EC, Gwarant 500SC); Jesienna osutka sosny (Cycloneusma minus)Przedwczesne wypadanie igieł, którego nasilenie bywa jesienią; zagrożenie dla młodszych drzewostanów sosnowych;Symptomatologia: występuje na drzewie w wieku 6-15lat i tylko na zeszłorocznych pędach; po opadnięciu pozostają tylko tegoroczne igły i ogołocona zeszłoroczna część pędu; zakażone igły (na zeszłorocznym przyroście pędu) w lecie barwią się na żółtawo-zielono; przebarwieniu ulegają całe igły; w paźdz-listo opadają na ziemię;Miseczki umieszczone pod skórką; zarodniki workowe są nitkowate, skręcone;♦Warunki sprzyjające:- starszy wiek igieł sprzyja zakażeniu;- trujące gazy w powietrzu, zwłaszcza SO2;- bezpośrednie nasłonecznienie drzew;- zaburzenia troficzne i wodne w środowisku glebowym;♦Ochrona:- należy prowadzić systematyczne cięcia pielęgnacyjne;- osłaniać brzegi drzewostanów rzędami lub pasami drzew liściastych;- nawożenie gleby;- stosowanie aluwaitnów (np. Dedal 90EC, Ikar 95EC, Nu-Film 96EC); Osutka modrzewia (Opadzina modrzewia) (Meria laricis)Poraża modrzewie w wieku 1-30lat; najsilniej dwuletnie;Symptomatologia: pierwsze objawy na początku maja; od miejsca infekcji aż do szczytu następuje zżółknięcie, a następnie zbrunatnienie; po zamarciu igieł dochodzi do ich opadnięcia, które jest masowe na początku czerwca; najwcześniej zakażone są igły znajdujące się u podstawy tegorocznych pędów; na dalszej stronie porażonych igieł powstają szeregi jasnych punktów (skupienia trzonków konidialnych);Patogen zimuje w porażonych igłach, które opadają na ziemię; zakażenie następuje przez szparki oddechowe; w igłach grzybnia rozszerza się międzykomórkowo;♦Warunki sprzyjające:- temp 10-25C;- dużo opadów;♦Ochrona: - zabiegi hylotechniczne i chemiczne;- zakładanie upraw z dala od drzewostanów modrzewiowych;- spalanie igieł;- zabiegi chemiczne, opryski od momentu pękania pąków (Cynkotox 65)
Szkocka osutka daglezji (Rhabdocline pseudotsugae)Występuje na igłach daglezji we wszystkich klasach wieku; groźna przede wszystkim dla młodszych drzew;Symptomatologia: pierwsze objawy na jesieni, drobne zielonożółtawe plamy dł kilku mm; plamy zmieniają kolor na fioletowo-brunatny; w kwietniu na dolnej stronie tworzą się podłużne żółto-brunatne wypukłe smugi (miseczki); opadanie igieł w czer-lipcu; po kilku latach igły występują tylko na tegorocznych pędach;Zakażeniu ulegają igły pędów tegorocznych; wyrzut zarodników występuje w maju i czer i trwa max2tyg; zarodnik workowy jest niesiony przez prądy powietrza; strzępki kiełkowe wnikają bezpośrednio przez skórkę; patogen jest pasożytem bezwzględnym;♦Warunki sprzyjające:- różnice w strukturze i chemizmie gospodarza;♦Ochrona:- obcinanie zeszłorocznych pędów z przebarwionymi igłami;- pędy majowe opryskiwać tuż po ich ukazaniu się;
Brunatna pleśń śniegowa (czerń kosówkowa) (Herpotrichia juniperi)Choroba występująca na wyżej położonych (górskich) terenach; poraża igły (później też pędy) kosodrzewiny, Św i jałowca; Symptomatologia: porażone igły i całe pędy oplecione są obfitą czarno-brunatną grzybnią; igły zamierają; choroba rozwija się głównie zimą i wczesną wiosną pod powłoką śniegu; po zejściu śniegu postęp choroby zostaje zahamowany; Grzybnia oplatająca igły, gromadzi się obficie nad szparkami oddechowymi; jesienią tworzą się w grzybni powietrznej worki z wrzecionowatymi, oliwkowymi zarodnikami; ♦Warunki sprzyjające:- wysoka wilgotność powietrza- temp 15C, lecz w temp 0C rośnie o połowę wolniej, a przestaje w -5C;- rozwija się pod pokrywą śnieżną;♦Ochrona:- zabezpieczać przed przygnieceniem przez śnieg aż do ziemi;- opryskiwanie środkami grzybobójczymi tuż przed rozpoczęciem zimy;- opylać glębę 20% preparatem pięciochloronitrobenzenowym (PCNB); Choroby aparatu asymilacyjnego u liściastychMączniak prawdziwy dębu (Microsphaerea alphitoides)Choroba ma duże znaczenie; niebezpieczna dla sadzonek dębu w szkółkach oraz dla 2-3m siewek; starsze drzewa też atakuje; Symptomatologia: pierwsze objawy na wiosnę na świeżych pędach; młode liście i pędy wykazują biały nalot, marszczą się, ciemnieją i szybko zamierają; chore liście i pędy przy silnym porażeniu stopniowo obumierają co przejawia się brunatnieniem i czerwienieniem, a następnie przedwczesnym opadaniem;Pędy i liście rozwijające się z pąków są zakażone pierwotnie; jest to pasożyt bezwzględny;♦Warunki sprzyjające:- suche słoneczne i ciepłe wiosny i lata sprzyjają tworzeniu się konidiów;- wilgoć w postaci kropli;- cienki nabłonek liści;- susza, żery owadzie->osłabiają roślinę;- porażenia przez mączniaka upodabnia dęby na inne choroby np. na opieńkę;♦Ochrona:- stosuje się ją głównie w szkółkach, rzadziej w młodych 1-5letnich uprawach dębowych;- opryskuje się preparatami siarkowymi (0,4%); pierwsze opryski w czer, gdy pękają pąki- wysiewać między rzędami łubin żółty, który ocieni sadzonkę;- zakładanie szkółek z dala od drzewostanów dębowych;- można wykorzystać nadpasożyta Ampelomyces quisqualis;- opryski od maja do końca sierpnia (Tiotar 80WP, Ipotar 600SC, Fungaflor 200EC);
Smołowata plamistość klonu i wierzby (czerniak klonu) (Rhytisma acerinum)Porażeniu ulegają drzewa w każdym wieku; choroba obniża walory estetyczne klonów jako drzew ozdobnych; nie ma większego znaczenia gospodarczego;Symptomatologia: w czer i lipcu na młodych liściach ukazują się bladozielone plamy na górnej stronie; stopniowo powiększają się i żółkną; w środku plam pojawiają się czarne punkty (piknidia), marszczy się peryferyczna część czarnej plamy co wiąże się z powstawaniem miseczek choroby;Apotecja zaczynają się tworzyć jeszcze w sezonie wegetacyjnym; strzępki kiełkowe zarodników wnikają przez szparki oddechowe;♦Ochrona:- grabienie liści;- zabezpieczanie fungicydami;- grzyb ten jest wskaźnikiem czystości powietrza (jeśli jest dużo S to go nie ma);Antraknoza (plamistośc zgorzelowa liści) (Apiognomia errabunda)Występuje na liściach, ogonkach liściowych, niekiedy także na pędach; w leśnictwie małe znaczenie; Symptomatologia: na wiosnę na młodych liściach pojawiają się zielonożółte przebarwienia przechodzące w brunatne; kształt plam w zależności od gat gospodarza; na ogonkach liściowych występują ciemnobrunatne wydłużone plamy; pod koniec wiosny i na początku lata liście przedwcześnie opadają; pędy brunatnieją, więdną i zamierają;Utwory konidialne ukazują się na przebarwionych częściach blaszek liściowych; w martwych liściach po dolnej stronie wytwarzają się otocznie;
♦Warunki sprzyjające:- wilgotny i niezbyt ciepły kwiecień i maj;♦Ochrona:- jesienne wygrabianie zakażonych liści;- wycinać chore pędy;- opryski (z chwilą wystąpienia pierwszych objawów);
Choroby gałęzi Holenderska choroba wiązu (Ophiostoma ulmi)Występuje niemal tylko na wiązach; azjatyckie wiązy są odporne; znaczenie gospodarcze jest duże ale głównie poza lasami;Symptomatologia: mogą być dwa przebiegi, ostry i przewlekły 1) ostry: liście niektórych gałęzi nagle więdną i zamierają po czym dzieje się to samo w innych częściach korony (w ciągu 1-2lat drzewo zamiera)l pierwsze więdnięcie może wystąpić już pod koniec maja; czasem więdnięcie jest tak raptowne, że liście nie brunatnieją tylko się marszczą; 2) przebieg przewlekły (w Polsce częściej): stopniowe przerzedzanie się listowia w całej koronie; wiele liści żółknie i przedwcześnie opada; po kilku-kilkunastu latach drzewo zamiera; na przekrojach gałązek, pni występują brunatne przebarwienia (czarne kropeczki ułożone koncentrycznie);
Konidia powstają w chodnikach ogłodków; ogłodki wylęgają się pod korą wiązów; strzępki kiełkowe wnikają do naczyń i rozwijają się w grzybnię; pod wpływem wytwarzanych toksyn, drzewo zapełnia naczynia wcistkami co powoduje przerwanie dopływu do gałęzi; grzybnia patogena żyje nie dłużej niż jeden rok (musi wciąż zakażać);♦Warunki sprzyjające:- miejsca lęgowe ogłodków;- ścięte i nieokorowane drewno wiązowe;- ciepła i słoneczna, późna wiosna (pobudza ogłodki do lotu);- temp 21-30C;♦Ochrona:- zwalczać ogłodka (usuwać i niszczyć pniaki i nieokorowane drewno do 15kwietnia)- opryskiwać insektycydem w mracy gdy temp jest wyższa od 0C
Zamieranie pędów sosny (Gremmeniella abietina)Sosna czarna najbardziej podatna; zwyczajna atakowana w ciągu całego życia (najsilniej w wieku 5-25lat);Symptomatologia: na wiosnę igły siewek wysychają, stają się szarozielone; kiedy tworzą się pędy majowe, zakażone pączki szczytowe nie pękają, a zeszłoroczne igły zaczynają od dołu brunatnieć; charakterystyczne są objawy na sosnach w 5-15letnich – zakażone na wiosnę pędy, po roku nie wytwarzają następnych pędów (lub b. krótkie); w rok po zakażeniu z pąków przybyszowych, powstałych u nasady zamarłych pędów, wytwarzają się skupienia jasnozielonych pędów przypominające małe czarcie miotły; na porażonych pędach podłużne raki, mniej lub bardziej otwarte;Piknidia ukazują się w okresie wiosenno-letnim na zakażonych rok wczesniej pędach i na martwych igłach; miseczki pojawiają się rok później (czyli 2 lata od infekcji); oprócz makrokonidiów grzyb wytwarza jeszcze mikrokonidia;♦Warunki sprzyjające:- temp 0C, 20C – optimum;- wysoka wilgotność i niskie temp; - drzewostany zacienione;- drzewostany w pobliżu cieków, rzek, zbiorników wodnych;♦Ochrona:- luźna więźba;- cięcia sanitarne;- wprowadzać pasy drzew liściastych;- opryski (Bravo 6F, Gwarant, opryski zaczynamy w połowie maja, a kończymy we wrześniu);
Zamieranie pędów dębu (Colpoma quercinum)Porażeniu ulegają pędy osłabione (zwłaszcza przez emisje przemysłowe); wszystkie klasy wieku; dąb bezszypułkowy jest bardziej odporny;Symptomatologia: na zakażonych lub zabitych pędach ukazują się ułożone poprzecznie lub ukośnie liczne ciemne plamki;Zarodniki workowe są nitkowate; konidia nie są zdolne do kiełkowania; zakażenie następuje tylko przez rant za pomocą zarodników workowych; mączniak prawdziwy dębu jest czynnikiem osłabiającym drzewo;♦Warunki sprzyjające:- drastyczna susza, wahania wilgotności -> gradacje owadów;- mączniak prawdziwy dębu;♦Ochrona:- obniżanie wieku rębności;- zwalczanie owadów albo zgnilizny korzeni;
Choroby pni drzew (typy zgnilizn drewna) Zgnilizna brunatna (destrukcyjna, błonnikowa, czerwona) (np. Serpula lacrymans)Rozkładowi ulega celuloza i hemiceluloza; powoduje zmianę barwy na ciemniejszą; kurczenie się drewno oraz pękanie na pryzmatyczne klocki; w końcowej fazie drewno można rozetrzeć na proszek; głównie w drewnie iglastym;Strzępki grzybów zaopatrzone są w sprzążki i przylegają mocno do ścian kom wydzielając równocześnie enzymy ;Zgnilizna białaa)jednolita: jaśniejsze zabarwienie od naturalnego; drewno lekkie, gąbczaste; daje rozetrzeć się na proszek; wszystkie 3 składniki są równocześnie rozkładane (rozkład symultaniczny); kolor wynika z proporcji udziału składników -> celuloza na sam koniec; zgniliźnie ulega drewno liściaste; sprawcami są podstawczaki i workowce; b) niejednolita (rozkład selektywny): 1) jamkowata - cętkowata, korozyjna; 2) pstra – rozmazana, łaciata; 3) włóknista; opis: ciemniejsze zabarwienie, ale pojawiają się jasne plamki o różnej wielkości; rozkład selektywny -> w białych plamkach wpierw rozkładana jest lignina, a później celuloza; zgniliźnie ulegają drzewa iglaste i liściaste; sprawcami są podstawczaki i workowce;Zgnilizna szara (pleśniowa)Występuje na drewnie użytkowym, wystawionym na działanie zmiennych warunków atmosferycznych; rozkład wszystkich 3 składników; zabarwienie szare; powierzchniowo wykrusza się; atakuje drewno iglaste i liściaste; sprzyja środowisko otwartych przestrzeni oraz wilgoć;
Typy zgnilizn drewnaCzyreń sosnowy (Huba ogniowa)(Phellinus Pini)Bywają różnego kształtu i wielkości; na ogół kopytowate; konsystencja wybitnie drewnowata; miąższ ciemnobrązowy; hymenofor niewyraźnie wielowarstwowy; wyloty rurek koliste; atakuje sosny różnych gatunków; jest ważny w hodowli lasu; pojawia się w średniowiekowych drz-stanach;Infekcja następuje przez rany; grzyb rozrasta się wzdłuż porażonego pnia z szybkością 5-9cm/rok;
loczekandkedzior