Partie polityczne i systemy partyjne.PDF

Pojęcie partii politycznych.

Partia to część większej całości, tzn. systemu politycznego, najważniejsza cześć.

Edmund Burker: Partia to zespół ludzi krzewiących wspólnym staraniem sprawą narodową.

Partia to dobrowolne zorganizowana grupa posiadająca określony program, dążąca do

uzyskania poparcia społecznego dla zdobycia i utrzymania władzy państwowej.

Funkcje partii:

 Określenie celów przez tworzenie programu

 Artykułowanie i agregowanie interesów społecznych

 Mobilizowanie i socjalizowanie społeczeństwa w ramach istniejącego systemu

politycznego

 Reputacja elity politycznej tworzenie rządu

Max Weber – partia to pośrednik między państwem a systemem politycznym w

społeczeństwie obywatelskim.

Elementy partii politycznych:

· Organizacja

· Program partii

· Funkcje

W 1900 powstała Labour Party (Wielka Brytania) z połączenia związków zawodowych z

TUC. W 1918r oku wprowadzono dodatkowo członkostwo pośrednie, na początku lat 90

liczebność to 6 mln, z czego członkostwo bezpośrednie miało bezpośrednie miało 6 tyś.

Inną partią jest szwedzka SAP licząca około 9mln ludzi.

Austriacka Partia Ludowa rządzi w Austrii od 1999 roku. Składa się z różnego rodzaju

stowarzyszeń.

Labour Party odchodzi od członkostwa bezpośredniego ze względu na chęć ograniczenia

wpływów związków zawodowych na państwo.

W Austrii i Islandii ponad 30% wyborców należy do jakiejś partii politycznej.

W Portugalii i Hiszpanii (które kiedyś były autorytarne) około 2-5% wyborców należy do

partii przy czym ten system zakładał, że partie są zbędne, najwyższą wartością jest państwo.

Zmiana w latach 90: coraz mniej osób należy do partii, np. Francja ok. 12 mln osób odeszło,

za to w nowych demokracjach (Europa postkomunistyczna, Grecja) nasępił wzrost liczby

członków partii.

Polska – w roku 2000 1% elektoratu (ok.300 tyś) należało do partii politycznych, odsetek

rekordowo niski podług innych państw, a do tego wystąpił spadek zainteresowania wyborami.

Najliczniejszą partią na świecie jest Komunistyczna Partia Chin ok.6 mln osób.

Partycypacja polityczna – uczestnictwo w wyborach, przynależność do partii.

Polska w pięciopunktowej skali ma 1 punkt ze względu na niską frekwencję wyborczą.

Struktura wewnętrzna – większość partii to organizacje sformalizowane i zhierarchizowane,

więzi o charakterze pionowym (wertykalne) i poziomym (horyzontalne)bardziej

rozbudowane.

Partie komitetowe – luźne wewnętrznie (USA), partie europejskie są raczej sformalizowane.

Zaczynają dominować więzi o charakterze horyzontalnym.

Analiza struktur wewnętrznych:

® - założenia statutu (jakie wyróżnia powiązania, itd.)

® Empiryczna – partia a układy nieformalne

Np. SLD

o Szczebel centralny, wojewódzki, gminny

o Władze:

Uchwałodawcze – Kongres Krajowy (konwencja, zjazd) – dokonuje zmiany

statutu

Wykonawcze – Zjazd Krajowy, Przewodniczący, Sekretarz Generalny, skarbnik

Inne władze – Rada polityczno – krajowa, Krajowy sąd partyjny, Komisja Etyki,

Komisje Rewizyjne, Koło Partyjne

Np. PO

Pierwszy statut partii został odrzucony przez sąd okręgowy w Warszawie, bo był niezgodny z

ustawą z 1997 roku. Najważniejszą władzą jest Konwencja Krajowa.

Szczeble: gremia partyjne, lider. Organy: statutowy, wykonawczy, kontrolny. Partia jako

zhierarchizowana instytucja.

Program partyjny:

1) Ideologia – zbiór wartości filozoficznych i światopoglądowych, zasad postępowania.

W wieku XIX dominowała ideologia, obecnie następuje pragmatyzacja programu.

Partie zideologizowane są zazwyczaj z nurtu prawicowego.

2) Program sensu stricte – stanowiska partii kwestiach ustrojowych, socjalnych polityki

zagranicznej, integracji europejskiej, spraw obyczajowych. W programie zawarta jest

diagnoza rzeczywistości (negatywna lub pozytywna), przedstawiane są np.

alternatywne rozwiązania

3) Platforma wyborcza – program przedstawiany na użytek kampanii wyborczych,

podporządkowany socjotechnikom wyborczym, krótkotrwałe cele.

Funkcje partii politycznych (III rozdział):

 Wobec społeczeństwa realizowane przez partie

 Artykulacja i agregacja potrzeb i interesów społecznych

 Socjalizacja społeczeństwa, przedstawienie programów i kierunków

ideologicznych. Powinna dostarczać wiedzy na temat gospodarki i polityki, w

praktyce partie starają się odwoływać do emocji (zwłaszcza negatywnych),

kształtowanie opinii publicznej. Istotna rola środków masowego przekazu,

mediatyzacja polityki.

 Wobec władzy państwowej

 Wyborcza: selekcja kandydatów, formowanie programu – program może

być autorski, formułowany przez kandydata lub kandydaci mają za

zadanie rozpowszechniać ogólny program partii (drugi model częściej się

zdarza)

Modele selekcji kandydatów:

o Władze centralne patii politycznych kontrolują wybór kandydatów

o Władze lokalne partii proponują zestaw kandydatów, ostateczną decyzję

podejmują władze centralne

o Władze centralne partii politycznych proponują listę kandydatów, ostateczną

decyzję podejmują organy władzy lokalnej

o Władze lokalne decydują za zgodą organów centralnych włączając w to prawo

dodawania i usuwania nazwisk

o Władze lokalne kontrolują proces selekcji i podejmują ostateczne decyzje

o Proces selekcji kandydatów dokonywany jest przez członków partii

politycznych w drodze głosowania (prawyborów), proces obejmuje większą

liczbę członków i jest najbardziej demokratyczny, ale dotyczy to raczej

mniejszych partii

 Rządzenia – dążenie do zdobycia i utrzymania władzy, zależy od reżimu

panującego, np. system parlamentarno – gabinetowy to system partyjny,

nieco mniejsza rola jest w systemach prezydenckich i pół prezydenckich.

Gabinety:

o Jednopartyjne – mniejszościowe : partia najsilniejsza, ale nie ma większości, gdy

brak jest zintegrowanej opozycji i większościowe : uznanie za optymalne bez

potrzeby kompromisów i dzielenia się stanowiskami.

o Koalicyjne: większościowe i mniejszościowe.

W teorii partii jest odwołanie do różnego rodzaju indeksów.

Indeksy relewacji rządowej

Stosunek ilości gabinetów do sumy gabinetów w badanym czasie – indeks partycypacji .

IP = G

FDP, czyli Wolna Partia Demokratyczna (Niemcy) posiada jeden z najwyższych indeksów w

europie po wojnie – 0,85

Indeks odpowiedzialności politycznej dla stanowiska premiera – stosunek liczby miesięcy w

których dana partia posiadała stanowisko szefa rządu do liczby miesięcy w badanym okresie.

Iop = p

Niemcy – Unia chrześcijańsko – demokratyczna CDU – najwyższy wskaźnik

odpowiedzialności

Indeks odpowiedzialności politycznej dla stanowisk ministerialnych – stosunek liczby

stanowisk ministerialnych w dyspozycji danej partii do ogólnej liczby ministerstw.

I M = M

Opozycja może:

~ Zgłaszać wniosek o wotum nieufności dla rządu lub pojedynczych ministrów, daje to

początek debatom parlamentarnych

~ Praca w komisjach parlamentarnych zwłaszcza gdy obóz rządzący ma problemy z

obsadą

~ Zgłaszać interpelacje i zapytania poselskie

Opozycja również wykorzystuje środki masowego przekazu , pozaparlamentarna sięga po

niekonwencjonalne środki, np. blokady dróg i budynków, nielegalne demonstracje

 Wobec partii – teorie instytucjonalizacji.

Proces uzyskiwania przez partie polityczne statusu pełnoprawnego uczestnika gier

politycznych. Ralph Suasaud i Robert Harmel.

Trzy fazy instytucjonalizacji:

 Faza identyfikacji - partia poszukuje miejsca na scenie politycznej, szukanie niszy

wyborczej, elektoratu. Działania: próba legitymizacji danego ugrupowania, potrzebna

jest znajomość potrzeb wyborców i tynku wyborczego

 Faza organizacji – stworzenie struktur organizacyjnych w skali ogólnokrajowej jak

również lokalnej oraz struktur członkowskich (nabór działaczy, ważne jest posiadanie

dobrej kadry, fachowców z różnych dziedzin), szukanie sponsorów, poparcie grup

interesów i środków na działalność.

Na początku lat 90 powstawały partie centro – prawicowe, które nie miały problemów

z fazą pierwszą, za to partie postkomunistyczne lepiej wypadły w fazie drugiej.

 Faza stabilizacji

® Próg reprezentacji – uzyskanie reprezentacji w parlamencie, przekroczenie

progu wyborczego, np. Turcja 10%, Izrael 1,5%

® Próg relewancji – dążenie do osiągnięcia dobrego potencjału politycznego,

prestiżu

Potencjał polityczny:

Ilość mandatów w parlamencie

· Potencjał koalicyjny – atrakcyjny program na ogół centrowy, tradycja wchodzenia w

skład koalicji

· Potencjał szantażu politycznego – podejmowanie destrukcyjnych działań wobec układu

rządzącego, są to duże ugrupowania, obecnie PO.

Elementy analizy politycznej (IV rozdział)

Analiza SWOT dotycząca każdej organizacji: mocne i słabe strony. Mogą mieć charakter

zewnętrzny: szanse oraz zagrożenia i wewnętrzny. Np. AWS – brak silnych liderów.

Stany osobowości nie odnoszą się tylko do liderów, odwoływanie się do autorytetów

moralnych. Czym więcej członków tym większy plus.

Efekt nowego ugrupowania – gdy działacze porzucają swoje często skompromitowane partie,

to po to, aby osiągnąć efekt nowości; przy utworzeniu nowej partii może być pozytywny lub

negatywny.

Historia partii politycznych – modele rozwojowe.

Sześć etapów w rozwoju Max Weber.

1. Partia jako ugrupowanie rodowe

2. Koterie arystokratyczne

3. Partie klubowe – kluby polityczne

4. Partie masowe

5. Partie profesjonalno – wyborcze (catch all)

6. Partie kartelowe – kartele polityczne (cartell party)

Ad.1.

Funkcjonowały w starożytności, np. w senacie wszystkie skupiane wokół notabli, czyli

osobistości; w średniowieczu np. w Polsce szlacheckiej skupiane wokół rodziny magnackiej.

Ad.2.

Od XVI wieku, przykład: wigowie i torysi w Anglii działające od lat 70 XVII wieku miały

różne programy. Wigowie, bogate mieszczaństwo, torysi ziemiaństwo. Polska – Familia –

ugrupowanie oscylujące wokół Czartoryskich (czasy saskie), chęć wzmocnienia władzy

wykonawczej, przeciwnikami byli republikanie – byli za wolnością szlachecką (Potoccy,

Braniccy, Sapiehowie) i współpracą z Francją.

Ad.3.

Poziom zorganizowania i programowania był wyższy. Powstawały podczas rewolucji

francuskiej (Jakobini) i niepodległości w USA (klub federalistów – Hamilton – chęć

wzmocnienia poszczególnych stanów), przeciwnicy to demokratyczni federaliści z Thomasem

Jeffersonem na czele. Zwyciężyła koncepcja federalna, ale od 1928 rządziła Partia

Republikańska.

Wigowie – XIX w – Wielka Brytania – Reform Club

Torysi – XIX w – Carlton Club Pojawienie się więzi wertykalnych i horyzontalnych.

Polska – Sejm Wielki – „Stowarzyszenie Przyjaciół Ustawy Rządowej 3 maja” – pierwsza

nowoczesna partia.

Ad.4.

Przyczyny pojawienia się partii masowych:

 Instytucjonalizacji – kładą nacisk na czynniki, gremia wyborcze – upowszechnienie.

Wielka Brytania (1830) tylko 3% osób miało prawa wyborcze. Rozwój

parlamentaryzmu – powstanie frakcji, nowych partii

 Kryzysów – np. kryzys legitymizacji władzy, gdy elity tracą społeczną akceptację i

powstają partie anty systemowe, np. Francja (rewolucja) komuna paryska.

 Modernizacji – podział socjopolityczny. Występują różne podziały w społeczeństwie,

np. XIX wiek monarchiści i republikanie; lub podział na świat pracy i kapitalistów –

pracobiorców i pracodawców; lub podział na miasto i wieś (kraje skandynawskie,

Niemcy) partie mieszczańskie i agrarne; lub podział centrum – peryferie (partie

regionalne i etniczne, np. Włochy). Okres postmodernizmu: feminizm, ekologia, partie

lewicowo – socjalistyczne.

Ad.5.

Partie odwołujące się od różnych środowisk, chcą pozyskiwać całe społeczeństwa, mała rola

ideologii, bardziej interesujący jest elektorat. Duża rola sondaży.

Finansowanie partii – grupy interesu i dotacje budżetu państwa. Zmniejsza się rola biurokracji

partyjnej, ale zwiększa się rola ekspertów różnych dziedzin.

Ad.6.

Monopolizacja życia społecznego, pewna klasa polityczna chce podporządkować sobie

społeczeństwo. Przy wyborach nie musi się zmieniać kierunek polityki. Eliminacja

ugrupowań antysystemowych, rosnąca rola przywódców partyjnych, mała rola demokracji

wewnątrzpartyjnej, mediatyzacja polityki.

Klasyfikacja partii politycznych.

Podział ze względu na kryterium organizacyjno – funkcjonalne.

1) Organizacyjna geneza partii.

a) Parlamentarno – wyborcze – powstałe na forum parlamentarnym lub w

wyborach, grupa posłów; np. liberalne i konserwatywne

b) Pozaparlamentarne – z inicjatywy organizacji, np. komunistyczne, ekologiczne

z czasem dopiero wchodzą w skład rządu.

2) Typy struktury organizacyjnej.

a) Komitetowe – brak członków, tylko wyspecjalizowany krąg aktywistów, luźna

struktura wewnętrzna; słaba instytucjonalizacja, np. Partia republikańska i

demokratyczna USA

b) Rozwinięte – występują więzi wertykalne i horyzontalne; silna

instytucjonalizacja, głównie partie europejskie, np. socjalistyczne, chadeckie

3) Stopień upartyjnienia wyborców.

a) Kadrowe – zrzeszają mały procent wyborców, nieliczne

b) Masowe – wielu członków, np. socjaldemokratyczne

4) Reprezentacja interesów (struktura członkowska i wyborców, struktura socjalna).

a) Klasowe – reprezentują interesy jednej grupy społecznej, struktura o

charakterze jednolitym. Jest to mniejszość partii politycznych we

współczesnym świecie

b) Ludowe – reprezentują interesy ogólnospołeczne, charakter heterogeniczny.

Jest to większość współczesnych partii, np. centrolewicowe partie ludowe,

chadeckie. Deklarują reprezentację przynajmniej dużego segmentu

społeczeństwa

5) Typy członkostwa.

a) Z członkostwem bezpośrednim – przystąpienie do jednej z lokalnych komórek

organizacyjnych (tylko osoby fizyczne)

b) Z członkostwem pośrednim – członkostwo zdobywa się pośrednio i zbiorowo,

np. związki zawodowe, fundacje i stowarzyszenia pracy, Partia Pracy w GB

6) Podział kompetencji w strukturze partii.

a) Scentralizowane – władza w instytucjach centralnych, np. Partia

Konserwatywna w GB

b) Zdecentralizowane – szeroka autonomia niższych instancji, np. Francuska

Partia Socjalistyczna, Partia Zielonych

7) Rodzaj komórki podstawowej.

a) Zakładowe – komórka podstawowa w przedsiębiorstwie lub zakładzie, np. w

państwach komunistycznych lub realnego socjalizmu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: