bic-czy-nie-bic,4.pdf

68 | ˚YCIE WEWN¢TRZNE | ZNAKI

| 69

W mediach coraz wi´cej głosów propagujàcych kary cielesne jako

metod´ wychowawczà. Czy to najlepszy sposób na przywrócenie

porzàdku, szacunku w domu i w szkole? Jak to jest z tym biciem?

Czy naprawd´ niewinny klaps potrafi złamaç dziecku kr´gosłup?

– pyta Katarzyn´ Miller i Wojciecha Eichelbergera

Tatiana Cichocka

biç czy nie biç

Zdj´cia Zosia Zija

– Cz´sto si´ zdarza, ˝e nie płaczà, zacinajà si´. Nie chcà pokazaç, jak

bardzo je to rani.

WE: Wtedy najlepiej widaç, ˝e doroÊli bijà, bo chcà złamaç mora-

le dziecka i podporzàdkowaç je sobie.

– Dlaczego ktoÊ, kto sam był bity i czuł ten ból, to upokorzenie, zaczyna po-

tem uwa˝aç, ˝e to było coÊ dobrego?

KM: Mama i tata w rozumieniu dziecka to dwie pot´gi, wspania-

łe, sprawiedliwe. Oni dali ˝ycie, oni to ˝ycie utrzymujà, karmià,

u nich si´ mieszka, do nich si´ przynale˝y i od nich całkowicie si´

zale˝y. Dziecko nie ma dokàd pójÊç. Gdyby jego bogowie okazali si´

nieboscy, to cały Êwiat by si´ zawalił. Ono nie mo˝e do tego dopuÊciç.

– Ale przecie˝ cierpi, czuje, ˝e coÊ jest nie tak.

WE: Ale wypiera to ze ÊwiadomoÊci. Musi chroniç rodziców

za wszelkà cen´. Wi´c aby móc wierzyç, ˝e jego zwiàzek z rodzica-

mi opiera si´ na miłoÊci, a nie na strachu i nienawiÊci, dziecko bie-

rze na siebie win´ i uznaje, ˝e zasługuje na bicie, ˝e to z nim jest coÊ

nie tak.

KM: „To ja sprawiam, ˝e rodzice wpadajà

w gniew, ˝e sà okrutni, ˝e mnie nie kochajà. Gdyby

mnie nie było albo gdybym był inny, to oni by tak

nie musieli robiç...”.

– Tym bardziej ˝e rodzice to wzmacniajà, mówià cz´sto:

„jesteÊ okropny, zły...”.

KM: Niewielu powie potem przepraszam, unio-

słem si´ niepotrzebnie, uderzyłem, bo byłem zde-

nerwowany. Reszta czuje ulg´, bo przecie˝ na dziec-

ku mo˝na sobie ul˝yç zupełnie bezkarnie, prawda?

Chyba ˝e w koƒcu jakiÊ nastolatek tatusiowi odda...

Normalna hierarchia dziobania. Jednà z najsmutniejszych rzeczy

zwiàzanych z biciem dzieci jest to, ˝e cz´sto one te˝ zaczynajà biç,

nie szanowaç innych ludzi. Trudno si´ wyrwaç z tego kr´gu.

– Słyszy si´ cz´sto, ˝e trzeba dziecku „wybiç z głowy” upór, ˝eby nie zostało

bandziorem. Tymczasem wy mówicie, ˝e jest dokładnie odwrotnie?

WE: Bicie musi zostaç wyidealizowane wraz z negatywnym

aspektem rodzica – „lanie musi przynieÊç dobre skutki”. Tymcza-

sem im bardziej rodzice bijà, tym bardziej atrakcyjna dla dorastajà-

cego dziecka staje si´ wszelkiego typu „bandziorka”. Jest ona bo-

wiem zarazem przejawem buntu przeciwko bijàcym, krzywym

zwierciadłem, w którym si´ odbijajà, i na dodatek wyrazem wierno-

Êci wartoÊciom przekazywanym przez bijàcych rodziców. Trzy w jed-

nym. Nie ma ucieczki od zasady, ˝e przemoc rodzi przemoc – choç

owoce przemocy bywajà sprytnie zakamuflowane. Szczególnie upo-

karzajàce i przera˝ajàce jest dla dzieci bicie z zimnà krwià. Znacznie

łatwiej dziecku przyjàç rodzica, który wpada w złoÊç, nie kontroluje

emocji i zachowuje si´ w pewnym sensie jak du˝e dziecko.

KM: Taki rodzic ma szans´ powiedzieç potem: przepraszam,

uniosłem si´. A ten bijàcy z zimnà krwià nie. Bo dla niego bicie jest

cz´Êcià jakiegoÊ esesmaƒskiego systemu wartoÊci.

WE: W wewn´trznym Êwiecie dziecka taki rodzic gra rol´ okrut-

nego demiurga, z zimnà krwià zadajàcego ból i nieprze˝ywajàcego

przy tym ˝adnych emocji. To sà wzorce pochodzàce w prostej linii

od tzw. czarnej pruskiej pedagogiki. W XVIII i XIX w. w Prusach za-

lecano regularne bicie dzieci niezale˝nie od tego, czy cokol-

wiek zawiniły. Bodaj˝e w niedziele po Êniadaniu we wszyst-

kich pruskich domach odbywała si´ profilaktyczna chłosta

dzieci. Dla ich dobra oczywiÊcie.

KM: Wówczas dziecko traktowano nie jak osob´, tylko coÊ,

co nale˝y przystosowaç do posłuchu. Wcisnàç w sztanc´, ˝e-

by nie sprawiało kłopotu. Taki ktoÊ potem pójdzie na wojn´,

nie b´dzie robił ˝adnych rewolucji, o˝eni si´ z tym, z kim trze-

ba, b´dzie tym, kim chcà rodzice, zajmie si´ na staroÊç mamà

i tatà. Tak si´ wychowuje idealnego synka czy córk´. Dla sie-

bie. Troch´ nam tych t´sknot zostało... Ale nie da si´ tak wy-

chowaç ˝ywego człowieka, który czuje, ma swoje ˝ycie.

– To wyglàda raczej na tresur´, a nie wychowanie.

WE: Bo to jest tresura. I podobnie jak terroryzowane

zamkni´te w klatce zwierz´ taki człowiek mo˝e si´ staç nie-

bezpieczny. Nie ulega wàtpliwoÊci, ˝e pruska przemoc

To nie dziecko jest niegrzeczne, tylko mamusia albo

tatuÊ nie wytrzymuje, bo nie daje sobie rady ze sobà.

Dziecko to wielki sprawdzian tego, jacy jesteÊmy.

JeÊli tkwià w nas pokłady nierozładowanej

agresji, znajdà ujÊcie w trudnych sytuacjach

z dzieckiem. I klaps gotowy

Wojciech Eichelberger

– W Warszawie na plakatach pojawiła si´ kampania „Kocham, wi´c

nie bij´”. To pierwszy od dawna głos sprzeciwiajàcy si´ oficjalnie karom

cielesnym. Czy bicie dzieci jest naprawd´ takie złe? I dlaczego w ogóle

warto o tym rozmawiaç?

Katarzyna Miller: Zaproponowałam ten temat, ponie-

wa˝ takich głosów rozsàdku w mediach ostatnio mało.

Za to z przera˝eniem słysz´ kolejne wypowiedzi b´dàce

apoteozà bicia jako idealnej metody wychowawczej. Cytu-

j´ z wypowiedzi znanego polityka opublikowanej niedaw-

no w „Wysokich Obcasach”: „U nas w domu tak zwane

trzy szybkie były bardzo cz´ste. Pas wisiał na swoim od-

powiednim miejscu i wypełniał dobrà funkcj´. [...] Ojciec

nie robił tego w afekcie, był spokojny, nie krzyczał”.

„W Êredniej szkole wpadłem w bandziork´ i cwaniac-

two”. I jeszcze: „Ani wtedy, ani dziÊ nie mamy do ojca o to

pretensji, wr´cz przeciwnie”.

To opowieÊç pewnie o ponad połowie chłopaków w tym

kraju. I o tym, ˝e jest zwiàzek pomi´dzy biciem a tym, co si´

czuje i co si´ potem robiło. I o tym, ˝e wszyscy bardzo si´

staramy tego zwiàzku nie widzieç.

Wojciech Eichelberger: Bicie jest jednà z najbardziej

dolegliwych form upokorzenia. Bite dzieci tylko po cz´Êci

płaczà z bólu fizycznego – o wiele bardziej boli je poczucie

gł´bokiego upokorzenia.

Katarzyna Miller

zwierciadło 11/06

www.zwierciadlo.pl

70 | ˚YCIE WEWN¢TRZNE | ZNAKI

| 71

i upokarzanie dzieci biciem w wielkiej mierze przyczyniły si´

do narodzin niemieckiego faszyzmu i nazizmu.

KM: Zach´cam do czytania ksià˝ek Alice Miller, bo to re-

welacyjne ksià˝ki na ten temat. Alice Miller jest jednà z nie-

wielu osób w psychologii i psychiatrii Êwiatowej, które w spo-

sób bardzo jednoznaczny i wołajàcy o ogromnà uwag´

pokazujà zwiàzek mi´dzy wychowaniem a stanem Êwiata.

Bardzo niech´tnie korzystamy ze zdobyczy tych dziedzin wie-

dzy podczas interpretacji na przykład historii albo ekonomii.

WE: Ludzie nie rozumiejà, ˝e to, czy dzieci sà bite, czy nie,

ma naprawd´ ogromne znaczenie dla losów naszej planety.

KM: Alice Miller udowadnia, ˝e totalitaryzm, masowe mor-

dy i przest´pstwa oraz choroby psychiczne majà swoje êródło

w dzieciƒstwie. Katowane ofiary stajà si´ katami. Seryjni za-

bójcy czy totalitarni władcy niszczà innych ludzi i Êwiat,

a chorzy psychicznie niszczà siebie, obracajà swojà agresj´

przeciwko sobie, bo nie potrafià zwróciç jej przeciwko innym.

Nadal b´dziemy produkowaç takie patologie, je˝eli nie za-

czniemy widzieç tego zwiàzku.

– Ale kto tu dziÊ mówi o katowaniu dzieci, tylko małe lanie od czasu

do czasu, dla ich dobra, z miłoÊci...

KM: Groêne sà te obiegowe opinie. Jednak cz´Êç rodziców

woli je przyjàç, bo musieliby spojrzeç na siebie i przyznaç si´

przed sobà, ˝e robià własnemu dziecku krzywd´. Wi´c lepiej

to wypieraç albo znaleêç na to racjonalne, dobre wytłumacze-

nie, podeprzeç si´ jakimÊ autorytetem. Straszne jest, ˝e

w pewnej grupie ludzi w ogóle si´ nie pojawia jakakolwiek wàtpli-

woÊç co do słusznoÊci takich kar.

– Słyszałam kiedyÊ coÊ takiego: ja nie bij´ mojego dziecka, tylko daj´ mu

klapsa w pup´, jak jest niegrzeczne...

KM: Po pierwsze, klaps w pup´ to te˝ bicie, po drugie, to nie

dziecko jest niegrzeczne, tylko mamusia albo tatuÊ nie wytrzy-

muje, bo nie daje sobie rady ze sobà. Z własnà frustracjà, z emo-

cjami, jakie ta sytuacja budzi. Dziecko to wielki sprawdzian tego,

jacy jesteÊmy. W co zostaliÊmy wyposa˝eni, jakie niesiemy ocze-

kiwania wobec Êwiata, jakie stereotypowe role przyjmujemy,

za co si´ czujemy odpowiedzialni, jakie mamy poczucie własnej

wartoÊci. W momencie, gdy pojawia si´ dziecko, budzà si´ nasze

niespełnienia, wraca falà własne dzieciƒstwo z jego traumami,

a przecie˝ tyle energii wło˝yliÊmy w to, ˝eby o nim zapomnieç.

JeÊli nie umiemy sobie radziç z własnymi emocjami, nie b´dzie-

my umieli towarzyszyç dziecku w prze˝ywaniu jego emocji. JeÊli

tkwià w nas pokłady nierozładowanej agresji, znajdà ujÊcie

w trudnych sytuacjach z dzieckiem. I klaps gotowy.

WE: Bicie dzieci cz´sto bierze si´ z rodzicielskiej bezradnoÊci, by-

wa te˝ jednak przejawem pójÊcia na łatwizn´ w trudnej i czasochłon-

nej sprawie, jakà jest utrzymanie skutecznej i pozbawionej przemo-

cy kontroli nad zachowaniem dzieci.

– Umiem sobie wyobraziç sytuacj´, w której si´ dochodzi do muru.

KM: Wtedy mo˝na sobie właÊnie powiedzieç: doszłam do muru.

Wiesz, jak na dziecko działa coÊ takiego, kiedy matka powie w sy-

tuacji granicznej – bo oczywiÊcie musi to byç jakaÊ ostatecznoÊç

– „ja si´ czuj´ bezradna w tej chwili”? To mo˝e byç dla niego mo-

ment olÊnienia: to ja dysponuj´ sobà i swoim ˝yciem, nie mój rodzic.

Jakà to daje szans´ na prawdziwe ˝ycie. Równie˝, o dziwo, na sza-

cunek dla tego rodzica. Rodzicom si´ zdaje, ˝e stracà autorytet. To

nieprawda. Dziecko patrzy z szacunkiem na osob´, która przepra-

sza, która nie jest zawsze skałà i opokà, bo mo˝e si´ myliç. Tata nie

miał racji, ale si´ do tego przyznaje, nie boi si´ prawdy o sobie? Staç

go na to? Znaczy, nie wygłasza tylko pustych formułek, mo˝-

na z nim pogadaç jak z człowiekiem.

WE: Nie wolno naruszaç cielesnej suwerennoÊci drugiej osoby

bez wzgl´du na to, ile ta osoba ma lat. ˚adna osoba, w tym tak˝e

nasze dziecko, nie mo˝e do nas nale˝eç. Bicie godzi w poczucie

godnoÊci, w istot´ bycia człowiekiem. Tak wielu ludzi tego nie ro-

zumie, bo sami doÊwiadczyli tego, ˝e ich integralnoÊç była regular-

nie naruszana, wi´c w ogóle nie wiedzà, co to znaczy.

– Smutna prawda jest taka, ˝e w Polsce bardzo wiele dzieci doÊwiadcza bi-

cia. Ja dostałam kilka razy solidnie pasem.

KM: Trzy razy dostałam lanie od mojego ukochanego taty; nie

mogłam zrozumieç dlaczego i po co. Miałam podejrzenie, ˝e mama

to na nim wymogła.

WE: A ja byłem bity w szkole, bo wtedy było dozwolone bicie

dzieci w szkole, linijkà po łapach.

– Wszyscy byliÊmy bici i wszyscy wyroÊliÊmy jakoÊ na ludzi.

WE: Nie samo bicie decyduje o wszystkim. Musi byç spełnio-

ny szereg warunków. By si´ uwolniç, dziecko musi przejÊç faz´

buntu. Bunt jest koniecznym etapem rozwojowym dziecka i rela-

cji mi´dzy dzieçmi a rodzicami. JeÊli si´ nie ujawni, to

energia gniewu i rozgoryczenia zostanie skierowana prze-

ciwko samemu dziecku, przechodzi w autodestrukcj´ albo

w zachowania antyspołeczne.

KM: Dzieci dorastajà dzi´ki temu, ˝e wyciàgajà czerwo-

ny chodnik spod pomnika rodziców, pomnik si´ kruszy, ro-

dzice stajà si´ normalnymi ludêmi. Wtedy młody człowiek

zaczyna budowaç siebie jako kogoÊ, kto przerasta swoich ro-

dziców, kto idzie dalej.

– Dlaczego jedni si´ buntujà, a inni nie?

WE: Nie buntujà si´ ludzie, których wolny duch został

uwi´ziony albo złamany przemocà. Odruchowy, paniczny l´k

przed karzàcym autorytetem sprawia, ˝e nie sà w stanie si´

mu sprzeciwiç, nawet gdy dorosnà. W skrajnym nasileniu

mo˝na to zobaczyç na filmie „Ojciec chrzestny”. Przewaga sto-

jàcego nad grobem ojca jest tak druzgoczàca, ˝e syn, który

próbuje si´ zbuntowaç, zostaje publicznie oÊmieszony, odrzu-

cony i praktycznie skazany na Êmierç. Nie ma wyjÊcia; jeÊli

si´ nie ukorzy, zginie. Wi´c ˝eby ratowaç własnà godnoÊç i ˝y-

cie, uto˝samia si´ z ojcem, by zajàç jego miejsce i z czasem

staç si´ tyranem jeszcze okrutniejszym od niego.

KM: Niektórym pomiatanym i krzywdzonym udaje si´ zo-

staç tyranami totalitarnymi z ogromnà władzà nad Êwiatem.

Inni, którym to nie wychodzi, zostajà tyranami domowymi.

WE: Bijàc dziecko, instalujemy w jego psychice syndrom

mÊciwej ofiary podÊwiadomie dà˝àcej do tego, by si´ odegraç

i nigdy wi´cej nie pozwoliç si´ upokorzyç. Wtedy trzeba zli-

kwidowaç wokół siebie wszelkie przejawy wolnoÊci i zapro-

wadziç terror.

– Choçby we własnym domu?

WE: W klasie, w grupie, wsz´dzie, gdzie ma si´ choç tro-

ch´ władzy. To b´dzie bijàcy ojciec albo agresywny mobbingu-

jàcy szef. Ale terror mo˝e mieç ró˝ne oblicza, mo˝na terrory-

zowaç i poni˝aç słowem, groêbami porzucenia, obra˝aniem

si´, cz´sto znacznie dotkliwiej ni˝ biciem. Bicie nie jest jedy-

nà formà upokorzenia. Chodzi o to, by z wychowania wyelimi-

nowaç wszelkie formy terroru. Znam ludzi, którzy marzyli

o tym, ˝eby im rodzice przylali, tylko ˝eby wreszcie si´ zacz´-

li do nich odzywaç.

KM: Znam matk´, która przez pół roku nie odzywała si´

do swojej córki. Jak znieczulonym, chorym, biednym człowie-

kiem i jednoczeÊnie okrutnym, bezlitosnym trzeba byç, by to

zrobiç? Ta matka sama była ofiarà domowego terroru.

– To jak wpajaç dziecku jasne zasady, jak wychowywaç?

WE: Dziecko dobrze si´ rozwija w atmosferze prawdy,

a nie dogmatów i przemocy – w otoczeniu dorosłych, którzy

nie wstydzà si´ mieç wàtpliwoÊci, poszukiwaç, myliç si´

i przepraszaç. Nie wolno wychowywaç dziecka tak, jak robił

to ów ojciec, który spostrzegłszy, ˝e jego synek wali inne

dziecko łopatkà po głowie, wyciàgnàł go za kark z piaskowni-

cy i przylał w tyłek, mówiàc: „Ja ci´ naucz´, gówniarzu, ˝e nie

wolno biç słabszych i mniejszych od siebie”.

nie biç

Tatiana Cichocka

Bijàc dziecko, instalujemy w jego psychice

syndrom mÊciwej ofiary podÊwiadomie

dà˝àcej do tego, by si´ odegraç. To b´dzie

potem bijàcy ojciec albo agresywny

mobbingujàcy szef

www.zwierciadlo.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: