Semantyka W7 i W8.doc

SEMANTYKA W7 i W8                            01.12.2011 i 08.12.2011

Semantyka leksykalna

·         Leksemy to trzon systemu leksykalnego (językowego);

·         Funkcje języka:

1.      Język jest narzędziem komunikacji (funkcja komunikacyjna);

2.      Funkcja kumulatywna (hipoteza Edwarda Sapira i Benjamina Lee Whorfa): język jako system, w którym się wychowujemy i myślimy od dzieciństwa, kształtuje nasz sposób postrzegania świata; język kumuluje doświadczenia społeczne (jest efektem doświadczenia rzeczywistości i jej relacji z człowiekiem) – to podejście jest nazywane relatywizmem językowym (używany język wpływa na sposób myślenia);

ü      języki różnią się na kilku poziomach (słownictwo, gramatyka, narracja), dlatego w badaniach nad językiem rodzimym należy odwołać się do języków obcych;

ü      heb. dābār oznacza „słowo” i „czyn”, czyli w języku polskim hebrajskie słowo posiada dwa leksemy;

ü      leksykalizacja – przydzielenie leksemowi pewnych wyobrażeń rzeczywistości; polega na rozbieżności między znaczeniem wyrazu a jego budową słowotwórczą;

ü      każdy język leksykalizuje świat w zależności od poszczególnych elementów (gęstość sieci leksykalnej rozwija się wraz z językiem);

ü      słownictwo każdego języka ma własną strukturę semantyczną, przez co inaczej kategoryzuje, czyli różnie dzieli uniwersum na leksemy;

3.      Język jest elementem poznania świata i kreacji świata (funkcja poznawcza);

ü      wewnętrzne rozczłonkowanie leksyki oraz struktura semantyczna poszczególnych słów odbija emocjonalny i intelektualny stosunek człowieka do odpowiadających wyrazom rzeczywistości pozajęzykowej (w słownictwie znajduje się interpretacja świata, ocena rzeczywistości);

·         Semantyka znaków językowych zależy od:

a)      właściwości obiektów obecnych w przestrzeni,

b)     właściwości myślenia danej wspólnoty komunikacyjnej;

·         Język tworzył się w czasach, kiedy nie istniała jeszcze nauka, dzięki temu zostały w nim zakorzenione wyobrażenia poznawcze.

·         Naukowy obraz świata jest ponadnarodowy (w przeciwieństwie do językowego obrazu świata); cechuje go obiektywne spojrzenie na rzeczywistość;

·         Semantyka znaków językowych i zawarty w nich obraz świata jest efektem dwojakiego uwarunkowania (jednym są właściwości opisywanych obiektów, czyli realia świata opisywanego przez język; znaczenia słów stają się swoistymi interpretacjami rzeczywistości.);

·         Semantyczne aspekty słownictwa danego języka zależą od:

ü      czynników zewnętrznych (uwarunkowanych realiami świata);

ü      czynników wewnętrznych (psychicznych, kulturowych);

·         Tendencje nazewnicze w nazwach roślin (na podstawie badań Ryszarda Tokarskiego Słownictwo jako interpretacja świata):

1. słownictwo związane z miejscem występowania, np. bagno, podróżnik (przy drogach), borówka,
2. słownictwo związane z czasem (zwłaszcza istotny czas kwitnienia), np. pierwiosnek, wiosnówka, śnieżyczka, głodek (w okresie przednówka), zimowit,
3. słownictwo związane z charakterystycznymi cechami kwiatu (np. barwa, kształt), np. bławatek, modrak, ognicha, złoć, złotokap, dzwonek, ostróżka, grzbienica, kropidło, naparstnica, palczatka,
4. słownictwo związane z właściwościami liści, np. języcznik, mieczyk, pióropusznik, strzałka, dziurawiec,
5. słownictwo związane z właściwościami owoców i nasion, np. barwa: czarnuszka, śnieguliczka; kształt: pęcherzyca, sercówka; smak: gorczyca; inne cechy: dmuchawiec, wełnianka, oblepicha,
6. słownictwo związane z cechami łodygi bądź korzenia, np. ciernik, lepnica, krwawnik, mlecz,
7. słownictwo związane z właściwościami użytkowymi, np. mordownik, babimór, wymiotnica.

·         U podstaw binarnego podziału wielu grup leżą nie tylko obiektywne właściwości świata, ale także ogólniejszy system preferencji kulturowych człowieka, np. motyl (motyl dzienny) oraz ćma (motyl nocny) jako opozycja noc – dzień albo ciemny – jasny:

ü      motyle nocne, czyli ćmy: zasmutki, próchnice, garbatki, strzygonie, nastrosze, zezówki, błędnice, gaszki, cmuchy – ewokują brzydotę, smutek, pewną tajemniczość;

ü      motyle dzienne: pawik, apollo, cytrynek, perłowiec, bielinek, modraszek, tęczowiec, rusałka, kraśnik – eksponują barwę, bądź odwołują się do nazw, których desygnatom kulturowo przypisuje się piękno.

1